Pracownik nabywa prawo do urlopu w wyższym wymiarze po osiągnięciu dziesięcioletniego stażu pracy. Prawo do uzyskania urlopu uzupełniającego nie jest związane z początkiem roku kalendarzowego, zależy od zaistnienia okoliczności przewidzianych w kodeksie pracy.

Przepisy kodeksu pracy określają dwa wymiary urlopu wypoczynkowego. Dla pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy urlop wypoczynkowy wynosi dwadzieścia dni, gdy pracownik jest zatrudniony krócej niż dziesięć lat, oraz dwadzieścia sześć dni, gdy pracownik jest zatrudniony co najmniej dziesięć lat. Dwa wymiary urlopu wypoczynkowego dotyczą także pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy. Przykładowo pracownikowi zatrudnionemu w wymiarze 3/4 etatu przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze 15 dni, gdy jest on zatrudniony krócej niż dziesięć lat, w razie wyższego stażu pracy wymiar urlopu wzrasta do 20 dni.
Osiągnięcie określonego w kodeksie pracy okresu zatrudnienia, czyli co najmniej dziesięciu lat, niezależnie od wymiaru czasu pracy, w jakim pracownik świadczy pracę, uprawnia go do korzystania z wyższego wymiaru urlopu wypoczynkowego.
Dodatkowy urlop
Na podstawie art. 158 k.p. pracownikowi, który wykorzystał urlop wypoczynkowy za dany rok kalendarzowy, a następnie jeszcze w tym samym roku uzyskał prawo do urlopu w wyższym wymiarze, przysługuje urlop uzupełniający. Urlop uzupełniający stanowi różnicę pomiędzy wyższym i niższym wymiarem urlopu. Pracownik uzyskuje dodatkowe uprawnienia urlopowe w tym roku kalendarzowym, w którym osiąga co najmniej dziesięcioletni okres zatrudnienia. Przekroczenie wyżej wymienionego okresu zatrudnienia jest możliwe w razie przepracowania odpowiedniego okresu, ukończenia szkoły w trakcie zatrudnienia i zaliczenia okresu nauki do stażu pracy.
Aby zatem nabyć prawo do urlopu uzupełniającego, np. sześciodniowego, konieczne jest spełnienie następujących przesłanek. Po pierwsze, pracownik w danym roku kalendarzowym powinien wykorzystać przysługujący mu urlop wypoczynkowy w niższym wymiarze. Po drugie, po wykorzystaniu tego urlopu jeszcze w tym samym roku kalendarzowym powinien osiągnąć okres zatrudnienia uprawniający go do urlopu w wyższym wymiarze.
W roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyska prawo do urlopu uzupełniającego, jeżeli jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, jego łączny wymiar urlopu wypoczynkowego wyniesie: 20 dni + 6 dni = 26 dni, zaś dla pracownika zatrudnionego na 3/4 etatu: 15 dni + 5 dni = 20 dni. W sumie zatem w roku kalendarzowym, w którym pracownik osiąga co najmniej dziesięcioletni staż pracy, wymiar jego urlopu wypoczynkowego nie przekroczy maksymalnego wymiaru urlopu określonego przepisami kodeksu pracy.
Wyższy wymiar
Nie można natomiast mówić o klasycznym urlopie uzupełniającym w przypadku, gdy pracownik osiąga w danym roku kalendarzowym staż pracy uprawniający go do urlopu w wyższym wymiarze, ale w tym samym roku wcześniej nie wykorzystał urlopu wypoczynkowego w niższym wymiarze. W takim przypadku pracownikowi przysługuje, z dniem osiągnięcia dziesięcioletniego stażu pracy, prawo do urlopu w wyższym wymiarze, np. 26-dniowym, w razie zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, lub 13-dniowym, w razie zatrudnienia na 1/2 etatu.
Częściowe wykorzystanie
W praktyce często występują przypadki częściowego wykorzystania przez pracownika w danym roku kalendarzowym urlopu wypoczynkowego w niższym wymiarze, a następnie osiągnięcia w tym samym roku kalendarzowym okresu zatrudnienia uprawniającego do urlopu wypoczynkowego w wyższym wymiarze. Pracownik znajdujący się w takiej sytuacji nie powinien być potraktowany gorzej niż pracownik, który wykorzystał cały urlop wypoczynkowy w niższym wymiarze przed nabyciem prawa do urlopu uzupełniającego. W takiej sytuacji pracownik powinien także nabyć prawo do urlopu uzupełniającego (np. sześciodniowego) niezależnie od przysługującej mu pozostałej części urlopu wypoczynkowego z jego niższego wymiaru. Łączny wymiar urlopu wypoczynkowego takiego pracownika w roku kalendarzowym również nie przekroczy 26 dni (w razie zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy) lub np. 13 dni (w razie zatrudnienia na pół etatu).
PRZYKŁAD
WYŻSZY WYMIAR URLOPU
Pracownik osiągnął dziesięcioletni staż pracy z 31 marca 2007 r. Do tego dnia nie korzystał z urlopu wypoczynkowego. Od 1 kwietnia 2007 r. może on realizować prawo do 26 dni urlopu wypoczynkowego.
PRZYKŁAD
URLOP UZUPEŁNIAJĄCY A PEŁEN ETAT
Pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy do dnia osiągnięcia dziesięcioletniego okresu zatrudnienia, tj. do 15 lipca 2007 r., wykorzystał 15 dni urlopu wypoczynkowego. Od 16 lipca 2007 r. mógł on wykorzystać 11 dni urlopu wypoczynkowego, na co składa się pięć dni urlopu pozostałego z 20-dniowego wymiaru należnego pracownikowi do 15 lipca 2007 r., oraz sześć dni urlopu należnego od 16 lipca 2007 r.. w związku z osiągnięciem dziesięcioletniego okresu zatrudnienia. Łączny wymiar urlopu osiągnie zatem 26 dni (15 dni + 5 dni + 6 dni = 26 dni).
PRZYKŁAD
URLOP UZUPEŁNIAJĄCY A 1/2 ETATU
Pracownik zatrudniony na 1/2 etatu do dnia osiągnięcia dziesięcioletniego okresu zatrudnienia, tj. do 3 marca 2007 r., wykorzystał pięć dni urlopu wypoczynkowego. Od 4 marca 2007 r. mógł on wykorzystać osiem dni urlopu wypoczynkowego, na co składa się pięć dni urlopu pozostałego z dziesięciodniowego urlopu należnego do 3 marca i trzy dni urlopu należnego od 4 marca 2007 r., w związku z osiągnięciem dziesięcioletniego okresu zatrudnienia.
Łączny wymiar urlopu w tym roku osiągnie zatem 13 dni (5 dni + 5 dni + 3 dni = 13 dni).
PRZYKŁAD
UZYSKANIE PRAWA DO URLOPU UZUPEŁNIAJĄCEGO
Pracownik zatrudniony w wymiarze 1/3 etatu na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony wykorzystał do dnia 31 lipca 2007 r. siedem dni urlopu wypoczynkowego, tj. cały należny mu urlop (1/3 z 20 dni urlopu to 7 dni urlopu). 31 sierpnia 2007 r. pracownik osiągnął dziesięcioletni okres zatrudnienia. Z tym dniem przysługuje mu urlop uzupełniający w wymiarze dwóch dni (1/3 z 26 dni urlopu to 9 dni urlopu). Urlop uzupełniający stanowi bowiem różnicę między urlopem w wyższym wymiarze i urlopem w niższym wymiarze (9 dni - 7 dni = 2 dni).
PRZYKŁAD
URLOP UZUPEŁNIAJĄCY A ROZWIĄZANIE UMOWY
Pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony wykorzystał do 31 marca 2007 r. 20 dni urlopu, tj. cały należny mu urlop, biorąc pod uwagę dotychczasowy staż pracy. Z dniem 31 maja 2007 r. pracownik osiągnął dziesięcioletni okres zatrudnienia, co uprawnia go do urlopu uzupełniającego w wymiarze sześciu dni (26 dni - 20 dni = 6 dni).
Do dnia rozwiązania stosunku pracy, tj. do 31 sierpnia 2007 r., pracownik nie wykorzystał jednak ani jednego dnia z należnego mu urlopu uzupełniającego. Z dniem rozwiązania stosunku pracy pracodawca jest obowiązany rozliczyć się z pracownikiem z urlopu wypoczynkowego i wypłacić mu ekwiwalent, jeżeli do tego dnia pracownik nie wykorzystał w naturze urlopu w wymiarze proporcjonalnym do okresu zatrudnienia.
W podanym przykładzie urlop proporcjonalny do okresu zatrudnienia powinien być obliczany z uwzględnieniem wyższego, tj. 26-dniowego wymiaru urlopu. Urlop w wymiarze proporcjonalnym wyniesie 18 dni (8/12 z 26 dni urlopu). Pracodawca nie będzie zatem zobowiązany do wypłacenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, bowiem pracownik do dnia rozwiązania stosunku pracy wykorzystał dwadzieścia dni urlopu. Informacja o wykorzystaniu dwudziestu dni urlopu powinna znaleźć się w świadectwie pracy wydawanym pracownikowi.
JADWIGA SOWIŃSKA
PODSTAWA PRAWNA
Art. 158 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).