Jednostki samorządu terytorialnego poprzez efektywne finansowanie edukacji przedszkolnej muszą umiejętnie dostosować się do lokalnych możliwości i potrzeb. W tym celu w miejscach o małej liczbie dzieci powinny tworzyć punkty lub zespoły wychowania przedszkolnego. Są one bardziej korzystne dla gmin ze względu na niższe koszty ponoszone na dziecko niż w przedszkolu.
PROBLEM
W jaki sposób gminy mogą zwiększyć liczbę placówek przedszkolnych? Czy samorządy mogą liczyć na wsparcie finansowe związane z realizacją tych zadań?
MEN INFORMUJE
Przekazując gminom 1 stycznia 1994 r. zadanie zakładania i prowadzenia m.in. publicznych przedszkoli, ustawodawca określił charakter przekazanych przez państwo zadań jako obowiązkowe zadania własne gmin (art. 104 ust. 1 i art. 105 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty, Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 z późn. zm.). Równocześnie, zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 8 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 z późn. zm.), do zadań własnych gminy należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty w zakresie edukacji publicznej. Sam sposób realizacji powyższego zadania zależy od wielu czynników, m.in. potrzeb wielu grup społecznych w szerokim ujęciu, możliwości finansowych gminy, ogólnego bilansu miejsc w przedszkolach oraz ustawowego obniżenia wieku szkolnego. W tym kontekście polityka rządu wyznacza szczególną rolę samorządom lokalnym, od których oczekuje się efektywnego prowadzenia finansowania, m.in. edukacji przedszkolnej, oraz umiejętnego dostosowywania się do lokalnych możliwości i potrzeb.
Równocześnie od 1 września 2009 r. obowiązuje nowe rozporządzenie ministra edukacji narodowej z 27 maja 2009 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania (Dz.U. nr 83, poz. 693). Umożliwia ono tworzenie innych (niż przedszkola i oddziały przedszkolne w szkołach) form wychowania przedszkolnego, a tym samym na upowszechnianie dostępu do edukacji przedszkolnej, jak również wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci w wieku trzech do pięciu lat z różnych środowisk. Zakładanie i prowadzenie innych form wychowania przedszkolnego zarówno przez gminy, jak i przez osoby prawne i fizyczne jest rozszerzeniem katalogu miejsc realizacji wychowania przedszkolnego. Równocześnie tworzenie punktów przedszkolnych lub zespołów wychowania przedszkolnego jest korzystne dla gmin ze względu na niższe koszty ponoszone na dziecko uczęszczające na zajęcia w innej formie wychowania przedszkolnego niż koszty utrzymania dziecka w przedszkolu. Nie oznacza to jednak, że tradycyjne przedszkola mają być zastąpione przez inne formy wychowania przedszkolnego. Należy podkreślić, że tylko w przypadkach uzasadnionych warunkami demograficznymi i geograficznymi rada gminy może uzupełnić sieć publicznych przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych o inne formy wychowania przedszkolnego.
Wskazane rozporządzenie precyzuje, że zarówno punkty przedszkolne, jak i zespoły wychowania przedszkolnego są zobowiązane do realizacji całej podstawy programowej, a nauczyciele zatrudnieni w innych formach wychowania przedszkolnego muszą posiadać takie same kwalifikacje jak nauczyciele w przedszkolach. Z kolei dzienny wymiar zajęć w punkcie lub zespole, ustalony przez organ prowadzący, np. gminę, nie może być niższy niż wymiar zajęć, w czasie których jest realizowana podstawa programowa wychowania przedszkolnego. Równocześnie nic nie stoi na przeszkodzie, aby inna forma wychowania przedszkolnego zapewniała dziecku opiekę w pełnym wymiarze.
Obecnie, i w najbliższych latach zadania dotyczące edukacji przedszkolnej są i będą współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Priorytetu IX Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Program ten przewiduje różne obszary wsparcia w zakresie edukacji przedszkolnej. Projekty konkursowe dotyczą przede wszystkim: tworzenia przedszkoli (w tym również uruchamiania innych form wychowania przedszkolnego) na obszarach i w środowiskach o niskim stopniu upowszechnienia edukacji przedszkolnej (w szczególności na obszarach wiejskich), wsparcia istniejących przedszkoli (w tym również funkcjonujących innych form wychowania przedszkolnego) w celu umożliwienia większej liczbie dzieci korzystania z wychowania przedszkolnego (np. wsparcie dla placówek zagrożonych likwidacją, wydłużenie godzin pracy placówek, uruchomienie dodatkowych oddziałów, zatrudnienie dodatkowego personelu). Za realizację działań w ramach Priorytetu IX PO KL odpowiedzialne są samorządy województw jako instytucje pośredniczące. Na powyższe działania zaplanowano w latach 2007–2013 łącznie ponad 243 mln euro. Dodatkowo wszystkie organy prowadzące różne formy edukacji przedszkolnej (m.in. gminy) mogą występować o dodatkowe fundusze z innych programów. Informacje na temat pozyskania środków na projekty inwestycyjne dotyczące remontów, modernizacji, wyposażenia w sprzęt budynków, w których planuje się prowadzenie wychowania przedszkolnego, dostępne są na stronach: www.funduszeeuropejskie.gov.pl, www.efs.gov.pl czy www.pafw.pl (na podstawie odpowiedzi interpelację nr 11282).