Pracodawca wystąpił przeciwko pracownikowi o zapłatę 2654 zł z tytułu zabezpieczonego wekslem roszczenia powstałego na skutek niedoborów w magazynie w okresie od 12 czerwca do 31 października 2007 r. Sąd wydał na podstawie weksla nakaz zapłaty, który pozwany otrzymał 9 grudnia 2007 r. Czy wnosząc zarzuty można powoływać się na okoliczności dotyczące umowy o wspólnej odpowiedzialności za mienie powierzone? Czy pracodawca może jeszcze rozszerzyć powództwo?

W analizowanej sytuacji mamy do czynienia z kontrowersyjnym problemem obejmującym przepisy z aż trzech postępowań odrębnych: nakazowego, uproszczonego i w sprawach pracowniczych. Podstawową zasadą jest, że w toku postępowania nakazowego nie można występować z nowymi roszczeniami zamiast lub obok dotychczasowych. Na podstawie art. 495 par. 2 k.p.c. w razie zmiany okoliczności powód może żądać zamiast pierwotnego przedmiotu sporu jego wartości lub innego przedmiotu, a w sprawach o świadczenie powtarzające się może ponadto rozszerzyć żądanie pozwu o świadczenia za dalsze okresy. Okoliczności faktyczne, zarzuty i wnioski dowodowe niezgłoszone w pozwie albo w piśmie zawierającym zarzuty od nakazu zapłaty mogą być rozpoznawane jedynie wtedy, gdy strona wykaże, że nie mogła z nich skorzystać wcześniej lub gdy potrzeba ich powołania nastąpiła później. Powód może powołać nowe fakty i dowody w terminie tygodnia od dnia doręczenia mu pisma pozwanego zawierającego zarzuty.
W zarzutach od nakazu zapłaty można zatem powoływać wszelkie okoliczności, ponieważ jest to dopiero pierwsza okazja dla pozwanego pracownika do przedstawienia własnej wersji zdarzenia i podjęcia obrony. Problemem może być tylko powoływanie zdarzeń z wekslowego stosunku podstawowego (w analizowanej przez nas sytuacji będzie to umowa). Za taką możliwością opowiedziało się orzecznictwo, choć stoi to w pewnej sprzeczności z zasadą abstrakcyjności zobowiązania wekslowego. Jak wskazał SN w uchwale z 24 kwietnia 1972 r. (III PZP 17/70, OSNC 1973/5/72) w postępowaniu nakazowym, po przekazaniu sprawy sądowi na skutek zarzutów, niedopuszczalne jest rozszerzenie powództwa ani przekształcenie podmiotowe, ani też zmiana jego podstawy; jeżeli jednak nakaz zapłaty wydano na podstawie weksla gwarancyjnego, strony mogą - w granicach nakazu - powoływać się na podstawy faktyczne i prawne, wynikające z łączącego je stosunku prawnego.
Przechodząc do drugiego problemu, należy wskazać, że nie jest w analizowanej sprawie możliwe rozszerzenie powództwa. Co prawda, brzmienie przytoczonych przepisów o postępowaniu nakazowym zostawia pracodawcy pewne pole do manewru, ale wszelkie kontrowersje powinien wyjaśnić art. 5054 par. 1 k.p.c., zgodnie z którym w postępowaniu uproszczonym zmiana powództwa jest niedopuszczalna. W praktyce nie oznacza to oczywiście, że pracodawca nie będzie mógł z dodatkowym roszczeniem wystąpić na drogę sądową. Po prostu sąd potraktuje pismo rozszerzające powództwo w niedopuszczalny sposób jako oddzielny pozew.
Podsumowując, należy podkreślić, że w postępowaniu uproszczonym zmiana powództwa jest niedopuszczalna. Jeżeli nakaz zapłaty wydano na podstawie weksla gwarancyjnego, pracodawca i pracownik mogą w granicach nakazu powoływać się na podstawy faktyczne i prawne, wynikające z łączącego ich stosunku prawnego.
ADAM MALINOWSKI
radca prawny
PODSTAWA PRAWNA
Art. 193, art. 495 par. 2 oraz art. 5054 par. 1 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 1964 r. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).