Prawo do nieodpłatnego leczenie w innym państwie Unii Europejskiej oraz z Europejskiego Obszaru Gospodarczego mają wszystkie te osoby, które są ubezpieczone w Narodowym Funduszu Zdrowia.

Regularne opłacanie składki zdrowotnej gwarantuje możliwość korzystania ze świadczeń zdrowotnych w innych krajach, za które zapłaci NFZ. W związku z tym pacjent nie poniesie kosztów leczenia za granicą, chyba, że w danym kraju obowiązuje tzw. zasada współpłacenia czyli są pobierane drobne opłaty np. za wizytę lekarską czy wypisanie recepty.

W związku tym, aby uzyskać prawo do leczenia za granicą za pieniądze z NFZ należy być ubezpieczonym w Funduszu. Zasady podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu określa ustawa z 27 sierpnia z 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tj. Dz.U. z 2008 r., nr 164, poz. 1027 z późn.zm.). Art. 66 tej ustawy dokładnie wymienia, kto podlega obowiązkowi ubezpieczenia. Są to:

1) osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników, które są:
- pracownikami w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych,
- rolnikami lub ich domownikami w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników,
- osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą lub osobami z nimi współpracującymi, z wyłączeniem osób, które zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej,
- osobami wykonującymi pracę nakładczą,
- osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, lub osobami z nimi współpracującymi,
- osobami duchownymi,
- członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych, spółdzielni kółek rolniczych lub członkami ich rodzin,
- osobami pobierającymi świadczenie socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osobami pobierającymi zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, a także osobami pobierającymi wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie, wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy,
- osobami pobierającymi świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia;










2) żołnierze odbywający zasadniczą służbę wojskową, przeszkolenie wojskowe, ćwiczenia wojskowe oraz pełniący służbę kandydacką, służbę przygotowawczą lub służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny - o ile nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia z innego tytułu;
3) osoby odbywające służbę zastępczą;
4) osoby podlegające kwalifikacji wojskowej pełniące służbę w Policji, Straży Granicznej i Biurze Ochrony Rządu;
5) żołnierze zawodowi oraz żołnierze odbywający nadterminową zasadniczą służbę wojskową i służbę okresową;
6) policjanci;
7) funkcjonariusze Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Biura Ochrony Rządu, Straży Granicznej, Służby Celnej, Służby Więziennej, Państwowej Straży Pożarnej;
8) posłowie pobierający uposażenia poselskie oraz senatorowie pobierający uposażenie senatorskie;
9) sędziowie i prokuratorzy;
10) ławnicy sądowi niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;
11) osoby pobierające emeryturę lub rentę, osoby w stanie spoczynku pobierające uposażenie lub uposażenie rodzinne oraz osoby pobierające uposażenie po zwolnieniu ze służby lub świadczenie pieniężne o takim samym charakterze;
12) uczniowie oraz słuchacze zakładów kształcenia nauczycieli w rozumieniu przepisów o systemie oświaty niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;
13) dzieci przebywające w placówkach pełniących funkcje resocjalizacyjne, wychowawcze lub opiekuńcze lub w domach pomocy społecznej niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;
13) dzieci do czasu rozpoczęcia realizacji obowiązku szkolnego nieprzebywające w placówkach, o których mowa w poprzednim punkcie, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,
15) studenci i uczestnicy studiów doktoranckich niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu, z wyłączeniem studentów i uczestników studiów doktoranckich, którzy podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu dobrowolnie














16) alumni wyższych seminariów duchownych i teologicznych, postulanci, nowicjusze i junioryści zakonów męskich i żeńskich i ich odpowiedników, z wyłączeniem cudzoziemców, którzy nie są obywatelami UE oraz państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), przebywających na terenie naszego kraju na podstawie m.in. wizy czy zezwolenia na zamieszkania na czas określony
17) słuchacze Krajowej Szkoły Administracji Publicznej;
18) osoby pobierające stypendium sportowe po ukończeniu 15. roku życia niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;
19) bezrobotni niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;
20) osoby pobierające stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez podmiot inny niż powiatowy urząd pracy, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;
21) osoby pobierające zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne
22) osoby pobierające zasiłek stały z pomocy społecznej niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;
23) osoby, które uzyskały w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, objęte indywidualnym programem integracji na podstawie przepisów o pomocy społecznej, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;
24) osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne lub dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania, przyznane na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;









25) osoby bezdomne wychodzące z bezdomności niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;
26) osoby objęte indywidualnym programem zatrudnienia socjalnego lub realizujące kontrakt socjalny, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;
27) kombatanci i osoby represjonowane niepodlegający ubezpieczeniom społecznym w Rzeczypospolitej Polskiej lub niepobierający emerytury lub renty;
28) cywilne niewidome ofiary działań wojennych, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;
29) osoby korzystające z urlopu wychowawczego niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;
30) osoby uprawnione do świadczeń alimentacyjnych na podstawie ugody sądowej lub prawomocnego orzeczenia sądu niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;
34) rolnicy i ich domownicy, którzy nie podlegają ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników;
35) członkowie rad nadzorczych posiadający miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
36) aplikanci Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury;
37) osoby pobierające nauczycielskie świadczenia kompensacyjne










Aby nabyć prawo do korzystania ze świadczeń opłacanych przez NFZ należy zgłosić się do ubezpieczenia zdrowotnego. Zgłoszenia dokonuje płatnik składek poprzez złożenie w ZUS druku ZUS ZUA, gdy osoba podlega ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu (np. pracownik) albo ZUS ZZA, gdy podlega tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu (np. członek rady nadzorczej).

Osoba podlegająca obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego musi zgłosić do tego ubezpieczenia również członków rodziny, którzy nie mają innego tytułu do objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym (np. dzieci lub niepracującego współmałżonka). Zgłoszenia takiego dokonuje płatnik składek (w przypadku pracowników – pracodawca). Dzięki zgłoszeniu członków rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego mają oni prawo do nieodpłatnego leczenia w kraju, jak i za granicą. Podkreślić trzeba, że zgłoszenie członków rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego nie wiąże się z koniecznością opłacenia wyższej składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Tylko pod warunkiem objęcia ubezpieczeniem w NFZ można ubiegać się o wydanie europejskiej karty ubezpieczenia zdrowotnego (EKUZ), co gwarantuje dostęp do świadczeń zdrowotnych (np. w czasie urlopu za zagranicą) na takich samych zasadach, jakie obejmują obywatelski kraju, na terenie którego zamierzamy spędzić urlop zimowy czy wakacje.

Podstawa prawna:
Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tj. Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 z późn.zm.)