Z polskiej praktyki ostatnich lat i z doświadczenia krajów zachodnich wynika, że efektywność projektów szkoleniowych dotowanych z funduszy europejskich zależy od starannego ich zaplanowania i ewaluacji. Od 2004 r. wzrasta zainteresowanie audytem projektów unijnych.
Ewaluacja oznacza oszacowanie, określenie wartości, a także ocenę. Komisja Europejska definiuje ewaluację pod kątem technicznym. Rozumie przez nią ocenę realizacji danego projektu dokonaną na podstawie jego efektów, rzeczywistego wpływu na uczestników oraz skuteczności zaspokojenia potrzeb, które legły u podstaw opracowania projektu. Chodzi o stwierdzenie, czy zostały osiągnięte zamierzone cele.

Cele ewaluacji

Ewaluacja, jako proces systematycznej analizy, w ostatnich latach bardzo zyskała na znaczeniu w odniesieniu do projektów dotowanych z funduszy europejskich (szczególnie przeznaczonych na tzw. cele miękkie, czyli m.in. rozwijanie kwalifikacji). Wyniki badań ewaluacyjnych odgrywają coraz ważniejszą rolę w procesie kształtowania polityki rozwoju kwalifikacji kadr w skali przedsiębiorstw i – szerszej – w skali całych branż, regionów. Dlatego wszystkie kraje członkowskie Unii Europejskiej (także Polska) zobowiązane są do przeprowadzenia ewaluacji pomocy finansowej otrzymywanej z funduszy strukturalnych w budżecie na latach 2008-2013, w szczególności na cele miękkie.
Ewaluacja projektów dotowanych z funduszy unijnych ma pozwolić na skuteczną ich ocenę. Jej celem jest sprawdzenie spójności wszystkich działań realizowanych w projekcie, ich racjonalności i użyteczności dla grupy docelowej objętej wsparciem oraz określenie faktycznie osiągniętych wyników. Zgromadzenie takiego zasobu wiedzy ma umożliwić w przyszłości sprawniejszą realizację projektów i przyczynić się do skutecznego osiągnięcia założonych wyników.



Popyt i edukacja

O wykorzystaniu ewaluacji w Polsce na szerszą skalę możemy mówić od przystąpienia naszego kraju do UE w 2004 r. Od tego czasu systematycznie rośnie praktyczne znaczenie tego narzędzia i liczba badań realizowanych dla określenia skuteczności projektów wspartych funduszami unijnymi.
W Polsce rośnie skala środków przeznaczonych na wykonanie ewaluacji. Tylko w instytucjach zaangażowanych we wdrażanie polityki spójności (w ramach perspektywy finansowej 2008–2013) na ten cel przeznaczono około 200 mln zł. Ewaluacja może być również kosztem kwalifikowalnym w ramach większości projektów, którym przyznane zostaną fundusze unijne w latach 2007-2013.
Dynamicznie zwiększający się popyt na usługi w obszarze ewaluacji skutkuje powstaniem rynku takich usług. Pojawia się zapotrzebowanie na osoby dysponujące odpowiednią wiedzą i umiejętnościami w tym zakresie. Na to zapotrzebowanie odpowiadają firmy szkoleniowe i uczelnie. Na rynku są dostępne propozycje studiów i szkoleń, których celem jest nabycie wiedzy na temat realizacji badań ewaluacyjnych projektów współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej. Chodzi o nabycie praktycznej wiedzy na temat samodzielnej realizacji ewaluacji na różnych poziomach wdrażania (np. projektu, osi priorytetowej, programu, polityki). Edukacja jest też nastawiona na przekaz wiedzy dotyczącej zlecania i odbierania badań ewaluacyjnych realizowanych przez podmioty zewnętrzne.

Studia i szkolenia

Studia podyplomowe ukierunkowane na przygotowanie do prowadzenia audytu projektów unijnych można znaleźć w ofercie wielu uczelni. Na ogół są one adresowane do pracowników administracji rządowej oraz samorządowej, do osób zajmujących zarządzaniem i wdrażaniem funduszy strukturalnych, pracowników organizacji pozarządowych, osób zajmujących się doradztwem unijnym, pozyskiwaniem funduszy, osób pragnących pozyskać środki zewnętrzne dla zrealizowania swoich zamierzeń gospodarczych, osób fizycznych i prawnych współpracujących z administracją publiczną w zakresie realizacji projektów współfinansowanych ze środków unijnych.



W większości uczelni oferujących tego rodzaju edukację, studia trwają dwa semestry i obejmują od 200 do 240 godz. wykładów i ćwiczeń, (np. w warszawskiej Szkole Głównej Handlowej dwusemestralne studia, które kosztują 5,9 tys zł, rozpoczynają się w październiku 2009 r., a kończą w 2010 r.). Szkolenia zazwyczaj są krótsze, ale za to bardziej intensywne, np. w programie firmy InfoAudit „Ewaluacja, audyt i kontrola w projektach współfinansowanych z funduszy UE” szkolenie obejmuje cztery trzydniowe sesje po 20 godz. każda i dodatkowe ćwiczenia e-learningowe. Szkolenie jest adresowane przede wszystkim do urzędników jednostek samorządu terytorialnego.
200 mln zł – taką sumę wydadzą instytucje zaangażowane we wdrażanie polityki spójności na ewaluację projektów unijnych z budżetu 2008 – 2013
OPINIA
KRZYSZTOF CZERWIŃSKI
prezes zarządu InfoAudit
W okresie finansowania 2004–2006 ewaluacja, rozumiana jako ocena rezultatów realizacji konkretnego projektu, praktycznie nie istniała. Została wywołana z niebytu przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, które zdecydowało, że w nowym okresie finansowania (lata 2008 – 2013) ewaluacja będzie kosztem kwalifikowalnym projektu. W zamyśle ekspertów ministerialnych ewaluacja ma zastąpić audyt zewnętrzny, gdyż jednocześnie z wprowadzeniem jej do katalogu kosztów kwalifikowalnych audyt został z niego (w większości programów) usunięty. Rynek ewaluacji indywidualnych projektów dopiero raczkuje i prawdopodobnie będzie bardzo rozdrobniony. Jakość świadczonych usług może być kiepska, bo na razie ministerstwo nie wymaga od usługodawców posiadania wiedzy fachowej i umiejętności.