Pracownikom służby cywilnej przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy po przepracowaniu pięciu lat w administracji publicznej. W praktyce dodatkowy urlop uzależniony będzie od stażu nabytego w całej karierze urzędnika w organach administracji rządowej, samorządowej lub innym organie państwowym.
Urzędnicy służby cywilnej posiadają specjalny status, którego wyrazem są ich szczególne przywileje pracownicze. Jednym z nich jest przywrócony po kilku latach w zmienionej formie dodatkowy urlop wypoczynkowy.

Korzystanie z urlopu na ogólnych zasadach

Urlop dodatkowy przysługuje określonym grupom zawodowym, w tym urzędnikom służby cywilnej, oprócz zwykłego urlopu wypoczynkowego. Urzędnicy służby cywilnej w aspekcie prawa do podstawowej części urlopu wypoczynkowego posiadają uprawnienia identyczne jak pozostali pracownicy. Z tego powodu wymiar ich urlopu podstawowego, jak i zasady jego nabycia wynikają z kodeksu pracy.
Przy ustalaniu prawa do podstawowego urlopu wypoczynkowego w służbie cywilnej bierze się pod uwagę:
● ogólny staż pracy pracownika,
● wykształcenie.
Wymiar urlopu podstawowego urzędników służby cywilnej wynosi:
● 20 dni dla pracowników ze stażem krótszym niż 10 lat,
● 26 dni dla pracowników ze stażem co najmniej 10- letnim.
Urlop powyższy udzielany jest według ogólnych zasad określonych w kodeksie pracy.
Ustawa o służbie cywilnej w sposób wyraźny przesądza, iż dni tygodnia niebędących dniami pracy w urzędzie nie wlicza się do urlopu wypoczynkowego. Z kolei rozkład czasu pracy w tygodniu oraz jego wymiar w poszczególnych dniach tygodnia ustala dyrektor generalny urzędu.
Czas pracy członków korpusu służby cywilnej nie może przekraczać ośmiu godzin na dobę i średnio 40 godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym nie dłuższym niż osiem tygodni.
W przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy i jej organizacją mogą być stosowane rozkłady czasu pracy, w których jest dopuszczalne przedłużenie czasu pracy do 12 godzin na dobę. W rozkładach tych czas pracy nie może jednak przekraczać średnio 40 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym nie dłuższym niż 12 tygodni. Urlopu członkom korpusu służby cywilnej udziela się zgodnie z obowiązującym go rozkładem w wymiarze godzinowym odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy w danym dniu.



Uprawnienie do urlopu w zwiększonym wymiarze

Prawo do urlopu podstawowego posiadają wszyscy członkowie korpusu służby cywilnej.
Są nimi:
● pracownicy służby cywilnej zatrudnieni na podstawie umowy o pracę,
urzędnicy służby cywilnej zatrudnieni na podstawie mianowania.
Urlop dodatkowy przysługuje wyłącznie drugiej grupie członków korpusu, czyli urzędnikom służby cywilnej, którzy pomimo takiego nazewnictwa również posiadają status pracownika, a od grupy nazwanej pracownikami służby cywilnej różni ich podstawa nawiązania stosunku pracy.
Uregulowanie takie uzasadnione jest zakresem podporządkowania oraz koniecznością zwiększonej dyspozycyjności urzędników służby cywilnej w stosunku do pozostałych członków korpusu służby cywilnej, szczególnie możliwością przenoszenia urzędnika na inne stanowisko w tym samym urzędzie, przenoszenia do innego urzędu w tej samej miejscowości a z pewnymi ograniczeniami również do innej miejscowości.
Urzędnikowi służby cywilnej przysługuje corocznie dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze wynoszącym po pięciu latach zatrudnienia w służbie cywilnej jeden dzień. Urlop ten wzrasta z każdym rokiem pracy o jeden dzień, aż do osiągnięcia 12 dni.

Zaliczanie okresu wcześniejszego zatrudnienia

Nie oznacza to jednak, iż każdy z urzędników służby cywilnej wykonujący pracę na podstawie ustawy, która obowiązuje od kilku miesięcy, przepracować musi pięć lat, aby uzyskać dodatkowy dzień urlopu. Ustawodawca zdecydował bowiem, że do okresu zatrudnienia uprawniającego do dodatkowego urlopu wypoczynkowego wlicza się okres zatrudnienia w administracji publicznej.
W związku z takim uregulowaniem zaliczenia dotychczasowego zatrudnienia pojawić się może problem z ustaleniem pojęcia administracji publicznej, ponieważ w doktrynie funkcjonuje co najmniej kilka jego definicji.



Najwłaściwsze wydaje się odwołanie do definicji podmiotowej administracji publicznej. Przez organy administracji publicznej rozumie się bowiem ministrów, centralne organy administracji rządowej, wojewodów, działające w ich lub we własnym imieniu, inne terenowe organy administracji rządowej, organy jednostek samorządu terytorialnego oraz organy i podmioty powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych.
Zatrudnieniem w administracji publicznej będzie więc okres pracy w urzędach obsługujących te organy. W praktyce dodatkowy urlop uzależniony będzie zatem od stażu nabytego w całej karierze urzędnika w organach administracji rządowej, samorządowej lub innym organie państwowym.
W przyszłości zaliczeniu przy określeniu uprawnień urlopowych będzie podlegał również staż na innych niż urzędnicze stanowiskach w korpusie służby cywilnej. Przy ustalaniu prawa do dodatkowego urlopu wypoczynkowego – odmiennie niż przy ustalaniu uprawnień urlopowych na zasadach ogólnych, bez znaczenia będzie pozostawał staż pracy u innych pracodawców – przede wszystkim prywatnych, ale również tych publicznych, którzy nie są związani z administracją.
Przy wyliczaniu stażu uprawniającego do urlopu nie będzie miało znaczenia to, iż urzędnik służby cywilnej wcześniej pracował w kilku rożnych urzędach zaliczanych do administracji publicznej. Poszczególne okresy zatrudnienia w administracji publicznej będą podlegały bowiem zsumowaniu.
Urlop dodatkowy po spełnieniu przez urzędnika kryteriów do jego uzyskania przysługiwał mu będzie corocznie, aż do ustania stosunku pracy lub odebrania tego uprawnienia – w przypadku kolejnej zmiany przepisów określającej status członków korpusu służby cywilnej.
Urlop dodatkowy przysługuje urzędnikowi służby cywilnej z mocy prawa. Przepisy ustawy o służbie cywilnej ani kodeksu pracy nie uzależniają prawa do tej części urlopu wypoczynkowego od wniosku osoby do urlopu uprawnionej.
Pracodawca urzędnika służby cywilnej, posiadając niezbędne dane pozwalające na określenie uprawnienia do tego urlopu, powinien go uwzględnić w planie urlopów niezależnie od tego, czy urzędnik powoła się na swoje uprawnienie. Jest to o tyle istotne, że gdyby pracownik nabył prawo do dodatkowego urlopu w danym roku kalendarzowym, ale nie wnioskował o jego udzielenie, nie utraci tego urlopu. W takiej sytuacji urlop może zostać wykorzystany aż do czasu jego przedawnienia, a gdyby przed tym terminem ustał stosunek pracy urzędnika, będzie przysługiwał za niego ekwiwalent za urlop wypoczynkowy. Identyczne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 29 czerwca 2005 r. (II PK 339/04, OSNP 2006/9-10/150) wydanym w sprawie dodatkowych urlopów niepełnosprawnych.



Jeszcze większy wymiar dni wolnych

Urlop przysługujący urzędnikom służby cywilnej w wymiarze podstawowym i zwiększonym może zostać dodatkowo przedłużony, o ile zajdą nieprzewidziane okoliczności.
Urzędnikowi służby cywilnej za pracę w godzinach nadliczbowych wykonywaną w porze nocnej przysługuje bowiem czas wolny w tym samym wymiarze, w którym praca ta była wykonywana. Pracownicy służby cywilnej mają pod tym względem szersze uprawnienia, ponieważ czas wolny przysługuje im za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego w godzinach nadliczbowych bez zastrzeżenia pory jej wykonywania.
Urzędnikowi służby cywilnej dzień wolny od pracy przysługuje ponadto za pracę w niedzielę. Zasadą jest to, iż dzień wolny za pracę w niedzielę powinien być wykorzystany w najbliższym tygodniu. Dzień wolny przysługuje urzędnikowi także za pracę w święto, przy czym przepisy nie określają w tym przypadku terminu, w którym powinien on zostać udzielony. Uprawnienia do otrzymania dni wolnych za pracę w godzinach nadliczbowych wykonywaną w nocy, za pracę w niedzielę i święta, o ile wystąpiła taka konieczność urzędnik (jak i pracownik), służby cywilnej może w łatwy sposób wykorzystać do przedłużenia sobie urlopu. Na wniosek członka korpusu służby cywilnej czas wolny oraz dni wolne mogą być bowiem udzielone w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu.
Przykład: Nabycie uprawnień
Urzędnik służby cywilnej ma na początku 2010 r. pięcioletni staż pracy w urzędzie wojewódzkim oraz 20-letni staż pracy w spółkach komunalnych i przedsiębiorstwach państwowych. W 2010 r. nabędzie on tylko jeden dzień urlopu dodatkowego.
Przykład: Staż pracy w administracji
Urzędnik służby cywilnej w chwili nawiązania stosunku pracy legitymuje się 16-letnim stażem pracy w administracji publicznej. Już w pierwszym roku pracy będzie mu przysługiwał dodatkowy urlop w pełnym wymiarze.
Podstawa prawna
Art. 3, art. 97 ust. 1–3, art. 105 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz.U. nr 227, poz. 1505).