Jeżeli pracodawca przekaże swoim pracownikom talony, które nie są finansowane ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych albo funduszu utworzonego na cele socjalno-bytowe, ich wartość stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne.
O tym, czy od bonów, talonów i paczek przekazywanych pracownikom w związku ze świętami należy naliczać składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, decyduje to, z jakich środków są one sfinansowane. Trzeba pamiętać, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jaki otrzymują ze stosunku pracy. Wobec tego składki należy naliczać oraz opłacać od wynagrodzenia, jakie pracownik otrzymuje w gotówce, jak również od świadczeń rzeczowych. Z podstawy wymiaru składek wyłączone jest wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy w związku z chorobą lub odosobnieniem z powodu choroby zakaźnej oraz zasiłki. Składek nie nalicza się również od przychodów wymienionych w rozporządzeniu w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Talony bez składek

Z rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wynika, że z podstawy tej wyłączone są świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (ZFŚS).
Zasady tworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych i wydatkowania środków z tego funduszu reguluje ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Obowiązek tworzenia tego funduszu spoczywa na pracodawcach:
● prowadzących działalność w formach organizacyjnoprawnych jednostek sektora finansów publicznych – niezależnie od liczby zatrudnionych pracowników w tych jednostkach,
● zatrudniających co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełny etat czasu pracy na dzień 1 stycznia danego roku, chyba że postanowią o odstąpieniu od tworzenia tego funduszu.
Oczywiście przekazywane z ZFŚS świadczenia muszą spełniać wymogi określone w ustawie o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych – ich przyznanie oraz wysokość powinna być uzależniona od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej pracownika, który je otrzymuje. Takie świadczenia są wyłączone z obowiązku opłacania składek bez względu na ich wysokość.
W związku z powyższym, gdy talony czy bony świąteczne będą finansowane z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, od ich wartości nie należy naliczać składek na ubezpieczenia społeczne oraz w konsekwencji także na ubezpieczenie zdrowotne, bez względu na ich wysokość.



Fundusz socjalno-bytowy

Ze wspomnianego rozporządzenia wynika, że z podstawy wymiaru składek wyłączone są również świadczenia wypłacane z funduszu utworzonego na cele socjalno-bytowe na podstawie układu zbiorowego pracy u pracodawców, którzy nie tworzą zakładowego funduszu świadczeń socjalnych do wysokości nieprzekraczającej rocznie kwoty odpisu podstawowego, określonej w ustawie o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.
Fundusz na cele socjalno-bytowe tworzą pracodawcy, u których nie funkcjonuje zakładowy fundusz świadczeń socjalnych. Świadczenia z tego funduszu są wyłączone od obowiązku opłacania składek do wysokości kwoty odpisu podstawowego na jednego zatrudnionego, a więc do wysokości 1000,04 zł (w 2009 roku) w przypadku pracownika zatrudnionego na pełny etat w normalnych warunkach pracy.
Z powyższego wynika, że wypłacając pracownikowi z omawianego funduszu określone świadczenia, należy ustalić, czy w bieżącym roku otrzymał on już jakieś świadczenia finansowane z tego funduszu. Jeśli świadczenia przewyższają kwotę odpisu, stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne oraz w konsekwencji na ubezpieczenie zdrowotne.

Paczki świąteczne

Część pracodawców, zamiast talonów, decyduje się na przekazywanie pracownikom paczek świątecznych. Wówczas o tym, czy od ich wartości powinny być opłacane składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne decyduje to, z jakiego funduszu zostały sfinansowane (należy więc stosować zasady analogicznie jak przy talonach i bonach).
Gdy paczki są finansowane z innych środków niż z ZFŚS lub funduszu utworzonego na cele socjalno-bytowe, to ich wartość stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Wartość pieniężną świadczeń w naturze pracodawca ustala wówczas w myśl rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, według cen ich zakupu.



Przykład: 500 zł w prezencie od pracodawcy
Piotr K. zatrudniony na pełny etat otrzyma od swojego pracodawcy talon świąteczny o wartości 500 zł, finansowany ze środków funduszu utworzonego na cele socjalno-bytowe. W 2009 roku pracownik ten nie korzystał ze środków z tego funduszu.
Ponieważ świadczenie nie przekracza rocznej kwoty odpisu podstawowego (w 2009 roku 1000,04 zł), od wartości talonu nie należy opłacać składek na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne.
Przykład: Talon i dofinansowanie do wypoczynku
Marta L. zatrudniona na pełny etat otrzyma od pracodawcy talon świąteczny o wartości 500 zł, który jest finansowany ze środków funduszu utworzonego na cele socjalno-bytowe. W 2009 roku Marta L. otrzymała z tego funduszu dofinansowanie do wypoczynku w kwocie 600 zł.
Wobec tego do podstawy wymiaru składek należy wliczyć kwotę 99,96 zł (1100 zł – 1000,04 zł), gdyż wysokość otrzymanych świadczeń z tego funduszu o tę kwotę przekracza kwotę odpisu podstawowego.
Przykład: Paczki dla zleceniobiorców
Pracodawca chce przekazać paczki świąteczne nie tylko zatrudnionym pracownikom, ale także zleceniobiorcom. Zastanawia się jednak, czy od paczek dla zleceniobiorców (w umowie mają wynagrodzenie określone kwotowo) będzie musiał płacić składki.
Z uwagi, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w myśl ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi dla zleceniobiorców przychód, jaki otrzymują w związku z wykonywaniem umowy zlecenia oraz że do zleceniobiorców nie mają zastosowania przepisy rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wyłączające niektóry przychody z podstawy, jeśli pracodawca zdecyduje się na obdarowanie zleceniobiorców paczkami, będzie musiał opłacić od ich wartości składki.
Ważne
Fundusz na cele socjalno-bytowe jest tworzony przez pracodawcę, u którego nie ma zakładowego funduszu świadczeń socjalnych