Zakład opieki zdrowotnej nie może się uchylać od obowiązku zgłoszenia narodzin dziecka. Zaniedbanie takie może spowodować, że nie będzie ono miało aktu urodzenia z powodu zaniedbań szpitala oraz niefrasobliwości rodziców.
Narodziny dziecka to zdarzenie szczególnie istotne z punktu widzenia prawa. Związana jest z nim zasadnicza zmiana w statusie prawnym dziecka. Z momentem narodzin uzyskuje ono np. zdolność prawną, zaczyna podlegać władzy rodzicielskiej. Z tego powodu obowiązki lekarza związane z porodem nie sprowadzają się wyłącznie do pomocy medycznej.
Prawo nakłada na niego także obowiązek poinformowania organów władzy publicznej o narodzinach dziecka. Zagadnienie to uregulowane zostało w ustawie z 29 września 1986 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 161, poz. 1688 z późn. zm.).

Rejestracja narodzin

Rejestracją narodzin dzieci zajmują się urzędy stanu cywilnego (USC) wchodzące w skład urzędów gmin. Z reguły obszar gminy jest równocześnie obszarem działania funkcjonowania urzędu stanu cywilnego. Może się jednak zdarzyć, że wojewoda utworzy jeden urząd stanu cywilnego dla kilku małych gmin lub kilka urzędów stanu cywilnego w jednej dużej gminie. Fakt narodzin dziecka rejestruje się w księgach stanu cywilnego, które prowadzi się i przechowuje w urzędach stanu cywilnego. Zarejestrowanie następuje poprzez sporządzenie aktu urodzenia. Dokonuje tego kierownik urzędu stanu cywilnego lub jego zastępca. Do aktu urodzenia wpisuje się:
• nazwisko, imię (imiona) i płeć dziecka,
• miejsce i datę urodzenia dziecka,
• nazwiska, nazwiska rodowe rodziców, imię, miejsce i datę urodzenia oraz miejsce ich zamieszkania w chwili urodzenia się dziecka,
• nazwisko, imię i miejsce zamieszkania osoby zgłaszającej fakt narodzin dziecka,
dane dotyczące szpitala lub innego zakładu opieki zdrowotnej, jeżeli to zakład dokonał zgłoszenia.

Zgłoszenie w urzędzie

Obowiązek zgłoszenia faktu narodzin dziecka spoczywa na osobach określonych w art. 39 ust. 1 prawa o aktach stanu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem są to następujące osoby:
• ojciec,
• lekarz lub położna albo inna osoba obecna przy porodzie,
• matka, jeżeli pozwala na to jej stan zdrowia.
Obowiązek ten nie spoczywa na wymienionych osobach równocześnie. W pierwszej kolejności fakt narodzin dziecka zobowiązany jest zgłosić jego ojciec. Następnie obowiązek ten spoczywa na osobach obecnych przy porodzie, w szczególności na lekarzu. Jako ostatnia do zgłoszenia zobowiązana jest matka dziecka. O tym, kto w konkretnej sytuacji zobowiązany jest w pierwszej kolejności do zgłoszenia faktu narodzin dziecka do urzędu stanu cywilnego, decydują okoliczności porodu. To lekarz będzie zobowiązany zgłosić fakt narodzin dziecka wówczas, gdy nie może tego zrobić ojciec dziecka, np. gdy jest nieznany.

Poród w szpitalu

Obecnie w Polsce większość porodów odbywa się w szpitalach lub innych zakładach opieki zdrowotnej. Porody domowe należą do rzadkości, a narodziny w innych miejscach to najczęściej przypadki losowe. Ustawodawca, uwzględniając ten stan rzeczy, zmodyfikował obowiązek powiadamiania urzędów stanu cywilnego o fakcie narodzin dziecka w przypadku, gdy poród odbywa się w ZOZ. Zgodnie z art. 39 ust. 2 prawa o aktach stanu cywilnego, jeżeli urodzenie dziecka nastąpiło w szpitalu lub innym zakładzie opieki zdrowotnej, do zgłoszenia tego faktu zobowiązany jest dany zakład.
Co należy rozumieć przez ZOZ, określa ustawa z 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 14, poz. 89 z późn. zm.). Zgodnie z art. 1 ust. 1 tej ustawy, zakładem opieki zdrowotnej jest wyodrębniony organizacyjnie zespół osób i środków majątkowych utworzony i utrzymywany w celu udzielania świadczeń zdrowotnych i promocji zdrowia. Zakładami takimi są w szczególności: szpitale, zakłady opiekuńczo-lecznicze, zakłady pielęgnacyjno-opiekuńcze, sanatoria, prewentoria, przychodnie, ośrodki zdrowia, poradnie, pogotowie ratunkowe.
Narodziny najczęściej odbywają się w szpitalach i wówczas są one zobowiązane do zgłaszania narodzin. Zdarzają się jednak narodziny także i w karetkach pogotowia. W konsekwencji każdy ZOZ, niezależnie od zakresu udzielanych świadczeń, zobowiązany jest powiadomić o fakcie narodzin dziecka właściwy USC.
Zakład opieki zdrowotnej nie może się uchylać od tego obowiązku, powołując się na okoliczność, że zgłoszenie narodzin dziecka należy do jego rodziców.
Fakt narodzin dziecka na terenie ZOZ bezwzględnie zobowiązuje dany zakład do dokonania zgłoszenia. Zaniedbanie tego obowiązku prawnego może prowadzić do poważnych komplikacji przy ustalaniu pochodzenia dziecka. Zdarza się bowiem, że po latach okazuje się, że dziecko nie posiada aktu urodzenia właśnie na skutek zaniedbań w tym zakresie (najczęściej ze strony szpitali) oraz niefrasobliwości rodziców.
Obowiązek zgłoszenia faktu urodzin dziecka spoczywa na kierowniku zakładu opieki zdrowotnej, chyba że statut lub regulamin porządkowy ZOZ wskazuje inną osobę.

Ważny termin

Zgłoszenie faktu narodzin dziecka powinno być dokonane w terminach określonych w prawie o aktach stanu cywilnego. Ustawa ta w art. 38 wyróżnia dwa rodzaje terminów: dłuższy, 14-dniowy, i krótszy, trzydniowy.
W przypadku gdy dziecko rodzi się żywe, termin zgłoszenia wynosi 14 dni od daty porodu. W sytuacji gdy rodzi się martwe, termin zgłoszenia wynosi trzy dni. Urząd stanu cywilnego nie sporządza wówczas aktu zgonu, ale akt urodzenia z adnotacją w rubryce Uwagi, że dziecko urodziło się martwe.
14 dni od urodzenia żywego dziecka trzeba go zarejestrować w urzędzie stanu cywilnego