Pracownik posiada swobodę wyboru rodzaju i miejsca wykonywania pracy. Czy w związku z tym w umowie o pracę można ustano- wić zakaz podejmowania dodatkowego zatrudnienia przez pracownika?
Przepisy kodeksu pracy nie zawierają ogólnego zakazu podejmowania przez pracowników dodatkowego zatrudnienia bez zgody pracodawcy. W ten sposób realizowana jest konstytucyjna zasada wolności pracy, która doznaje ograniczeń jedynie na mocy przepisów szczególnych w odniesieniu do określonych rodzajów zatrudnienia. Pracownik może jednak umownie przyjąć na siebie obowiązek niepodejmowania dodatkowego zatrudnienia.
Granice dopuszczalnego (dobrowolnego) ograniczenia swobody pracownika w podejmowaniu dodatkowego zatrudnienia wyznacza art. 1011 par. 1 k.p., stanowiący podstawę zawarcia umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy. W tego rodzaju umowie może zostać wprowadzony zakaz podejmowania dodatkowego zatrudnienia przez pracownika, jednakże tylko na rzecz podmiotu prowadzącego działalność konkurencyjną wobec pracodawcy. Taka umowa nie może skutecznie zakazywać pracownikowi wykonywania działalności nienoszącej znamion konkurencyjności względem pracodawcy.
Dopuszczalne jest zatem umowne ustanowienie zakazu podejmowania dodatkowego zatrudnienia, ale tylko w zakresie działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy. W istocie mamy wówczas do czynienia z umową o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 1011 par. 1 k.p. Postanowienie umowy o pracę przewidujące zakaz podejmowania dodatkowego zatrudnienia w zakresie niestanowiącym działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy jest nieważne (art. 58 par. 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.), gdyż stanowi obejście zakazu wynikającego z art. 1011 par. 1 k.p. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 2 kwietnia 2008 r., II PK 268/07, OSNP z 2009, Nr 15-16, poz. 201).