W tym roku polskie firmy będą zainteresowane zatrudnieniem 200 tys. osób ze Wschodu. Ponad 33 tys. obywateli byłego ZSRR otrzymało już Kartę Polaka. Eksperci są zwolennikami dalszego otwierania rynku pracy dla cudzoziemców spoza UE.
Od kilku lat rośnie liczba cudzoziemców zainteresowanych pracą w Polsce. Dzięki temu przedsiębiorcy zyskują tańszych pracowników. Z drugiej strony może to powodować niższy wzrost płac.

Przybywa cudzoziemców

W Polsce obywatele krajów UE mają nieograniczony dostęp do polskiego rynku pracy. Pozostali cudzoziemcy, z wyjątkiem obywateli niektórych państw zza wschodniej granicy, muszą mieć zezwolenie wojewody. Od kilku lat liczba zezwoleń rośnie. W 2007 roku było ich 12,1 tys., w 2008 roku 18 tys., a w I półroczu 2009 r. – 14,8 tys.
Stało się tak m.in. dlatego, że wprowadzono ułatwienia dla Ukraińców, Rosjan, Białorusinów. Od 1 lipca 2007 r. nie muszą mieć zezwolenia na pracę, jeżeli wykonywali ją nie dłużej niż trzy miesiące w ciągu kolejnych sześciu miesięcy, licząc od pierwszego wjazdu do Polski. Później (od 1 lutego 2008 r.) termin ten został wydłużony do sześciu miesięcy. Pracodawcy mają jedynie obowiązek zarejestrowania (bezpłatnie) oświadczenia o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcowi w powiatowym urzędzie pracy.
Z danych resortu pracy wynika, że w II połowie 2007 r. polskie firmy złożyły 23 tys. takich oświadczeń, w 2008 roku – 156 tys., a w I połowie 2009 r. – aż 124 tys. (w tym 1,3 tys. dla Mołdawian). Od lutego bieżącego roku także Mołdawianie mogą pracować u nas na takich samych zasadach jak na przykład Ukraińcy. Gdyby ten trend się utrzymał, można się spodziewać, że w tym roku będzie ponad 200 tys. oświadczeń.
Przedsiębiorcy od 29 marca 2008 r. mogą też zatrudniać obywateli byłego ZSRR, bez zezwolenia na pracę, pod warunkiem że uzyskali oni w polskim konsulacie Kartę Polaka i wizę. Zgodnie z oficjalnymi danymi na terenie byłego Związku Radzieckiego mieszka około 1 mln osób deklarujących polskie korzenie. Według danych Ministerstwa Spraw Zagranicznych dotychczas konsulaty przyznały 33 450 kart.



Pracują nielegalnie

Po zsumowaniu danych wynika, że w tym roku nawet 250 tys. cudzoziemców spoza UE może pracować w Polsce. W rzeczywistości tylu ich nie będzie. Tylko część z nich otrzymało lub otrzyma wizę. Konsulaty wydały w 2008 roku 100 tys. wiz z prawem do pracy spośród 156 tys. oświadczeń wysłanych obcokrajowcom ze Wschodu. MSZ nie ma danych o wizach w 2009 roku. Na pewno jednak będzie ich więcej. W tym roku na przykład konsulat lwowski wydał już 78,3 tys. wiz, a łucki – 20 tys.
Z kolei dla posiadaczy Karty Polaka wydano w 2008 roku 2017 wiz (MSZ nie ma danych za ten rok). Ale w tym roku będzie ich zdecydowanie więcej. Konsulat we Lwowie wydał do tej pory 5812 wiz dla posiadaczy karty, a łucki prawie 2 tys.
Reasumując, w 2008 roku 120 tys. cudzoziemców – po zsumowaniu liczby cudzoziemców zatrudnionych na podstawie zezwolenia, oświadczenia i Karty Polaka – otrzymało wizę. W tym roku może ją otrzymać nawet 200 tys. osób – 30 tys. dla pracujących na zezwolenie, ponad 120 tys. dla cudzoziemców pracujących na podstawie oświadczenia, a reszta to wizy dla posiadaczy Karty Polaka.
– Tylko co piąty cudzoziemiec zza wschodniej granicy pracuje legalnie – ocenia prof. Antoni Rajkiewicz z Instytutu Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego.
O istnieniu ogromnej szarej strefy świadczą też dane ZUS. W 2008 roku składki emerytalne i rentowe były opłacane od 66,3 tys. cudzoziemców, a w I połowie 2009 r. od 69,2 tys. Według Henryka Michałowicza z Konfederacji Pracodawców Polskich o tym, że niewielu cudzoziemców pracuje legalnie, decyduje także to, że Polska nie jest atrakcyjnym krajem docelowej migracji.
– Dla wielu obcokrajowców przyjazd do naszego kraju daje otwartą drogę do atrakcyjniejszych rynków pracy na Zachodzie – mówi Henryk Michałowicz.

Ciągle potrzeba cudzoziemców

Dla polskich pracodawców napływ coraz większej liczby cudzoziemców jest dobrą informacją. Dzięki temu mogą taniej zatrudniać pracownika. Dla przedsiębiorców ważne jest też to, że cudzoziemcy są bardziej mobilni od Polaków. Na przykład po zakończeniu prac polowych na Mazowszu od razu mogą udać się do pracy w Wielkopolsce. Narzekać za to mogą polscy pracownicy, bo cudzoziemcy zaniżają wynagrodzenia za pracę.
Eksperci są jednak zwolennikami dalszego otwierania naszego rynku dla cudzoziemców spoza UE. Zdaniem prof. Antoniego Rajkiewicza rząd powinien ustalać, jakich fachowców potrzebuje nasza gospodarka, i umożliwiać przez pewien czas przyjazd każdemu, kto zechce pracować. Jednocześnie jego zdaniem cudzoziemiec powinien mieć zagwarantowaną ochronę praw pracowniczych.
– Potrzebujemy stałego napływu nowych pracowników, bo starzejemy się jako społeczeństwo – dodaje prof. Mieczysław Kabaj z Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych.



100 zł zapłaci przedsiębiorca za zezwolenie na pracę dla cudzoziemca, którego chce zatrudnić
Zatrudnianie cudzoziemców spoza UE
Plusy
● przedsiębiorcy mogą zatrudnić (tańszego niż polski) cudzoziemca spoza UE – wzrost konkurencyjności firm
● cudzoziemcy podejmują pracę, której nie chcą wykonywać polscy pracownicy
● cudzoziemcy są bardziej mobilni
Minusy
● cudzoziemcy spoza UE podejmują pracę za niższą pensję, co powoduje, że polscy pracownicy mogą nie otrzymywać podwyżek
● nie wiadomo, ilu cudzoziemców (głównie Ukraińcy) spoza UE pracuje w Polsce, a ilu nielegalnie udaje się do innych państw Unii
● wielu z cudzoziemców pracuje w szarej strefie, dlatego nie korzystają z uprawnień pracowniczych (na przykład z urlopu, odzieży ochronnej itd.) b.r.
Ułatwienia w zatrudnianiu cudzoziemców
Wrzesień 2006 rok
Ukraińcy, Białorusini i Rosjanie mogą pracować bez zezwolenia w rolnictwie (do trzech miesięcy)
Lipiec 2007 rok
Zniesienie zezwoleń dla pracowników ze Wschodu we wszystkich branżach na trzy miesiące
Październik 2007 rok
Obniżenie z 936 zł do 100 zł opłaty za wydanie zezwolenia dla cudzoziemca pracującego powyżej trzech miesięcy
Luty 2008 rok
Wydłużenie możliwości zatrudniania dla cudzoziemców ze Wschodu z trzech do sześciu miesięcy
Marzec 2008 roku
Obywatele byłego ZSRR mogą pracować bez zezwolenia na pracę, pod warunkiem że uzyskali w polskim konsulacie Kartę Polaka i wizę
Luty 2009 rok
● Przez sześć miesięcy bez zezwolenia nas pracę mogą pracować obywatele Mołdawii
● Zniesiono dwustopniową procedurę ubiegania się o zezwolenie na pracę, dzięki czemu nie ma już obowiązku uzyskiwania przyrzeczeń
● Zreformowanie mechanizmu tzw. testu potrzeb rynkowych
● Obowiązuje zasada niedyskryminacji, tzn. pracodawca musi zadbać, aby wynagrodzenie cudzoziemca nie było niższe od wynagrodzenia, które otrzymują inne osoby wykonujące pracę na podobnym stanowisku b.r.