Dopóki wynagrodzenie za pracę nie zostanie pracownikowi wypłacone, nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Nawet jeśli zostało przyznane prawomocnym wyrokiem sądu.
ORZECZENIE
Pracownik był zatrudniony na podstawie umowy o pracę w charakterze likwidatora. Przez kilka lat jego zakład pracy nie wypłacał mu pensji. Postanowił więc dochodzić swoich praw przed sądem. W rezultacie uzyskał korzystny dla siebie wyrok. Sąd przyznał mu 410 726 zł tytułem niewypłaconego w latach 2000–2006 wynagrodzenia.
Równolegle powstał problem zapłaty składek na ubezpieczenia społeczne od tej kwoty. W wydanej w tej sprawie decyzji ZUS przyjął, że w czasie kiedy pracownik nie otrzymywał wynagrodzenia, miesięczna podstawa wymiaru jego składek wynosiła 0 zł. Sąd I instancji podzielił stanowisko ZUS w sprawie podstawy naliczenia składek.
Niezadowolony z tego rozstrzygnięcia pracownik wniósł więc apelację. Jednak sąd II instancji ją oddalił. W uzasadnieniu swojego stanowiska zaznaczył, że nie ma podstaw, aby dla potrzeb ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zasądzone wynagrodzenie traktować tak samo jak wypłaconą pensję, nawet jeśli zostało zasądzone prawomocnym wyrokiem.
Na skutek wniesienia skargi kasacyjnej sprawa trafiła do Sądu Najwyższego. Przy jej rozpatrywaniu pojawiły się rozbieżne stanowiska.
Zgodnie z pierwszym, w przypadku gdy nie nastąpiła faktyczna wypłata wynagrodzenia za pracę, nie odprowadza się składek na ubezpieczenia społeczne i nie ustala się podstawy ich wymiaru. Składka należna jest tylko od wypłaconego wynagrodzenia. Z tego powodu dopiero po przekazaniu wynagrodzenia do dyspozycji pracownika można uwzględnić je w podstawie wymiaru.
Według drugiego poglądu, podstawa wymiaru składek powinna być ustalana także z uwzględnieniem wynagrodzenia należnego pracownikowi, lecz niewypłaconego, ponieważ trzeba odróżniać składki należne od wypłaconych. O rozstrzygnięcie, które z tych stanowisk jest słuszne, zwrócono się z pytaniem do składu powiększonego SN.
W związku z tym skład siedmiu sędziów SN podjął wczoraj uchwałę, w której stwierdził, że niewypłacone wynagrodzenie nie może stanowić podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. W ustnym uzasadnieniu SN zaznaczył, że dla ustalenia podstawy wymiaru składek decydujące znaczenie ma przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Chodzi więc o otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika pieniądze. Potwierdza to ustawowa definicja przychodu, którą posługują się przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Sygn. akt I UZP 5/09