Od kilku miesięcy pracodawca bez podania przyczyny nie wypłaca mi premii. Regulamin wynagradzania przewiduje nagrodę i premię. Ta ostatnia przyznawana jest raz w miesiącu za nienaganną pracę. Regulamin stanowi też, że premie przyznaje prezes spółki w wysokości od 20 do 50 proc. pensji zasadniczej. Szczegółowo określa przypadki, kiedy ona nie przysługuje. Pracodawca twierdzi, że nie mogę domagać się wypłaty premii, bo ma ona charakter uznaniowy. Czy pracodawca ma rację?
W opisanej sytuacji pracodawca w regulaminie pracy rozróżnił dwa świadczenia – premię i nagrodę. Przewidziano też przypadki, w których pracownik nie nabywał prawa do premii. Wprawdzie decyzje o wysokości indywidualnych premii na podstawie oceny pracownika podejmował prezes, jednak zakres jego decyzji został w regulaminie wyraźnie odniesiony do wysokości premii, a nie do jej przyznania. Świadczenie nazwane premią miało zatem określone warunki w sposób dostateczny dla ich weryfikacji. Nadto przez cały czas obowiązywania regulaminu spełnianie przez pracownika tych warunków było oceniane przez pracodawcę i premia była przyznawana, a ta praktyka także powinna być uwzględniana. Okoliczności te wskazują na roszczeniowy charakter świadczenia.
Nabycie prawa do premii oraz jej wysokość uzależnione są od spełnienia określonych (sprawdzalnych) warunków, które powinny zostać ustalone w wewnątrzzakładowych źródłach prawa pracy (układy zbiorowe pracy, regulaminy wynagradzania, premiowania). Spełnienie tych warunków uprawnia pracownika do uzyskania premii, która ma wówczas charakter roszczeniowy. Cecha ta odróżnia premię od nagrody, która jest świadczeniem nieobowiązkowym. Zarówno bowiem przyznanie nagrody, jak i jej wysokość pozostawione są uznaniu pracodawcy. W praktyce pojęcia premii i nagrody używane są niekonsekwentnie. Jak wskazał jednak Sąd Najwyższy w uchwale z 10 czerwca 1983 r. (III PZP 25/83, OSNC 1983/12/192) nie chodzi o nazwę świadczenia, ale o istotę, o treść warunków (kryteriów), od których uzależnione jest to świadczenie. Jeżeli warunki premiowania są określone w sposób na tyle konkretny, by mogły podlegać kontroli, to świadczenie ma charakter premii. Fakt zaś spełnienia tych warunków jest źródłem praw pracownika do premii. W takim wypadku decyzja w sprawie przyznania premii nie zależy od swobodnego uznania podmiotu zatrudniającego, lecz od wypełnienia podlegających kontroli warunków określonych w regulaminie, a dotyczących zarówno prawa do premii, jak i jej wysokości. Natomiast gdy przyznanie premii pozostawione zostało swobodnemu uznaniu podmiotu zatrudniającego (brak sprawdzalnych i możliwych do kontroli kryteriów), świadczenie ma charakter nagrody, choćby nazwane zostało premią.
PODSTAWA PRAWNA
Art. 771, art. 772, art. 105 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).