Zamężne panie i żonaci panowie, którzy zapisują się lub należą już do OFE, muszą pamiętać, że środki gromadzone w funduszu emerytalnym, o ile nie mają podpisanej intercyzy, orzeczenia sądu lub innej umowy regulującej stosunki majątkowe między małżonkami, stanowią ich majątek wspólny.
Małżonek podpisujący umowę z OFE, wskazując jako beneficjenta (uposażonego) jakąś osobę trzecią, dysponuje tak naprawdę tylko tymi pieniędzy zgromadzonymi na jego rachunku, które nie są należne małżonkowi z tytułu wspólności majątkowej.
Drugą bardzo ważną zasadą, rządzącą wypłatami środków w razie rozwodu lub śmierci członka OFE, jest to, że wypłata na rzecz małżonka ma formę tzw. wypłaty transferowej. Należne małżonkowi pieniądze mogą być przekazane (poza wyjątkami) tylko na rachunek do OFE, a nie wypłacone w gotówce. Termin dokonania takiej wypłaty to ostatni dzień roboczy lutego, maja, sierpnia lub listopada.
Klient funduszu powinien pamiętać, że może wskazać osobę lub osoby, na rzecz których ma nastąpić wypłata środków zgromadzonych na jego rachunku w razie jego śmierci.
UWAGA! Prawo do dziedziczenia pieniędzy po zmarłym członku OFE dotyczy tylko i wyłącznie sytuacji, w której nie nabył on prawa do dożywotniej emerytury. W momencie ustalenia prawa do świadczenia przestaje obowiązywać pełna zasada dziedziczenia.
We wskazaniu (w momencie podpisywania umowy lub ewentualnie później) należy zaznaczyć też, ile procent pozostawionych środków ma przypadać każdemu uposażonemu. W razie jego braku środki dzieli się po równo między podanych beneficjentów.
Członek OFE ma też możliwość zmienić w każdej chwili dyspozycję, wskazując inny udział wskazanych osób w tych środkach oraz inne osoby uprawnione do otrzymania środków po jego śmierci.
Ważne!
Pieniądze zgromadzone na rachunku zmarłego członka OFE, które nie należą się współmałżonkowi, są wypłacane osobom wskazanym przez zmarłego. Jednak w przypadku ich braku wchodzą w skład spadku. Wskazanie beneficjenta w praktyce decyduje o możliwości szybkiej wypłaty środków po zmarłym członku i uniknięciu uciążliwości procedury wypłaty
Jeśli w chwili śmierci pozostawał w związku małżeńskim, OFE dokonuje tzw. wypłaty transferowej środków zgromadzonych na rachunku zmarłego na rachunek małżonka w OFE, w zakresie, w jakim środki te stanowiły przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej. Dzielone są więc środki od momentu powstania wspólnoty majątkowej, do jej zakończenia. Natomiast środki zgromadzone na rachunku zmarłego członka OFE, które nie należą się współmałżonkowi z tytułu wspólności majątkowej, są wypłacane osobom wskazanym przez zmarłego, a w przypadku ich braku wchodzą w skład spadku.
Zasada ta ma fundamentalne znaczenie, jeśli chodzi o możliwość szybkiej wypłaty środków po zmarłym członku OFE. O ile bowiem procedura, wymagana przy okazji wypłaty środków po zmarłym, jeśli wskazał beneficjentów, nie jest zbyt pracochłonna i długotrwała, o tyle możliwość wypłaty środków po zmarłym członku OFE, który osób uposażonych nie wskazał, staje się uciążliwa.
Należy dostarczyć wtedy funduszowi, obok innych dokumentów, postanowienie sądu o nabyciu spadku lub aktu notarialnego poświadczenia dziedziczenia. Wiąże się to oczywiście z dodatkowymi kosztami, stratą czasu i ewentualnymi sporami co do należności.
Wskazanie beneficjentów do OFE, o czym powinny pamiętać przede wszystkim osoby, które przystępują do funduszu, powoduje maksymalne uproszczenie procedury wypłaty środków w razie jego śmierci. W każdej chwili istnieje też możliwość uzupełnienia w umowie z OFE, brakującej osoby uposażonej.
OFE wypłaci pieniądze beneficjentowi w ciągu trzech miesięcy, nie wcześniej jednak niż w terminie jednego miesiąca od momentu przedstawienia funduszowi dokumentu stwierdzającego jego tożsamość. Wypłata gotówkowa dla uposażonego może być dokonana jednorazowo lub w ratach (płatnych przez okres nie dłuższy niż dwa lata) – zgodnie z jego pisemną dyspozycją. Zasady wypłaty ratalnej określa statut OFE. Istnieje też możliwość wpłaty środków przypadających małżonkowi zmarłego (widnieje jako osoba uposażona) na jego żądanie na rachunek w OFE.
UWAGA! W 1999 roku, gdy do OFE przystąpiła największa liczba osób, obowiązywały inne przepisy, dotyczące wypłaty środków zgromadzonych w II filarze, w sytuacji gdy uczestnik nie wskazał beneficjenta. Stanowiły, że w przypadku niewskazania takiej osoby pieniądze (które pozostają po wypłacie dla współmałżonka) przypadają członkom najbliższej rodziny zmarłego w równych częściach. Takimi osobami są: małżonek, dzieci, rodzice oraz wnuki zmarłego. Często osoby przystępujące wtedy do OFE bagatelizowały wypełnianie stosownej części umowy, gdzie wskazywało się beneficjentów. Uważały one, że pieniądze w razie wcześniejszej śmierci i tak zostaną wypłacone członkom najbliższej rodziny.
Jednak zmiana przepisów (obowiązuje od 17 lutego 2001 r.), wprowadziła wspomnianą wcześniej zasadę stanowiącą, że pieniądze w razie braku uposażonego wchodzą w skład spadku. Oczywiście osoby, które ubiegały się o wypłatę środków za uczestników OFE zmarłych przed tą datą, obowiązują stare procedury.
Wielu uczestników OFE nie zdaje sobie sprawy ze znowelizowanych przepisów (niektóre fundusze zawiadamiały swoich członków o zmianach) i ich najbliżsi mogą być w razie ich śmierci narażeni na uciążliwą procedurę wypłaty pieniędzy z OFE. Warto więc zainteresować się, czy na umowie widnieje osoba uposażona do odbioru środków w razie naszej śmierci – można sprawdzić to na formularzu umowy przystąpienia do OFE. W razie jej braku powinno się dokonać stosownej korekty.
Kiedy gotówka dla małżonka
Istnieją wyjątki, pozwalające osobom, którym OFE otworzył rachunek z tytułu wypłaty po współmałżonku, na jednorazową wypłatę tych środków w gotówce. O taką wypłatę mogą się one starać gdy:
● złożą wniosek, dołączając do niego decyzję przyznającą emeryturę, zaopatrzenie emerytalne, emeryturę dla rolników lub uposażenie w stanie spoczynku,
● nie mają prawa do emerytury, ale ukończyły 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn,
● złożyły wniosek (dotyczy osób urodzonych przed 1 stycznia 1969 r.), jeżeli zgromadzone na ich rachunku środki nie są wyższe od kwoty stanowiącej: 50 proc. przeciętnego wynagrodzenia (jeśli otwarcie rachunku nastąpiło przed 1 stycznia 2002 r.) lub 150 proc. przeciętnego wynagrodzenia (jeśli otwarcie rachunku nastąpiło po tej dacie).
UWAGA! O wypłatę w gotówce mogą się więc starać osoby, które uzyskały już wiek emerytalny, prawo do jakiejś formy świadczenia emerytalnego lub kiedy kwota na rachunku nie przekracza ustalonej przez przepisy sumy.



Podstawa prawna
Ustawa z 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz.U. z 2004 r., nr 159, poz. 1667 z późn. zm.).
Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 z późn. zm.).