Skierowanie pracownika do pracy poza granicami kraju może się odbywać w ramach podróży służbowej uregulowanej w kodeksie pracy lub w ramach delegowania. W przypadku delegowania pracowników do pracy do innego państwa UE warunki delegowania określają przepisy wspólnotowe. Jakie zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym pracowników delegowanych wynikają z tych przepisów?
Warunki ramowe delegowania pracowników do pracy do innego państwa Unii Europejskiej określa Dyrektywa nr 96/71/WE dotycząca delegowania pracowników w ramach świadczenia usług, a zasady stosowania systemów zabezpieczenia społecznego rozporządzenie EWG Nr 1408/71 w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wpólnocie. Zasadą jest, że pracownik zatrudniony na terytorium państwa członkowskiego podlega ustawodawstwu tego państwa, nawet jeśli zamieszkuje na terytorium innego państwa członkowskiego lub jeżeli zatrudniający go pracodawca ma siedzibę lub miejsce wykonywania działalności na terytorium innego państwa. Wyjątki od tej zasady dotyczą m.in. pracowników delegowanych. Zgodnie z art. 14 ust. 1 a) i b) cytowanego rozporządzenia pracownik zatrudniony na terytorium jednego państwa członkowskiego przez przedsiębiorstwo, w którym jest zwykle zatrudniony i przez które został skierowany do wykonywania pracy na terytorium innego państwa członkowskiego, podlega nadal ustawodawstwu pierwszego państwa, pod warunkiem jednak, że przewidywany okres wykonywania pracy nie przekracza 12 miesięcy i że nie został on skierowany w miejsce innej osoby, której okres skierowania upłynął. Jeżeli praca przedłuża się poza początkowo zakładany okres z powodu niedających się przewidzieć okoliczności i przekracza 12 miesięcy, ustawodawstwo pierwszego państwa stosuje się nadal aż do zakończenia pracy, pod warunkiem że wyrażą na to zgodę właściwe władze państwa, do którego pracownik został delegowany. Zgody nie można udzielić na okres dłuższy niż 12 miesięcy.
Powyższe oznacza, że polskie przepisy dotyczące ubezpieczenia społecznego będą miały zastosowanie, jeżeli polski pracownik delegowany do pracy do innego państwa UE będzie wykonywał pracę za granicą przez okres nie dłuższy niż 12 miesięcy. W pewnych okolicznościach okres ten może być przedłużony o maksymalnie 12 miesięcy. Zastosowanie polskich przepisów będzie się odbywać na podstawie formularza E-101 wystawionego i poświadczonego przez właściwą jednostkę terenową ZUS.