Osoby, które zarejestrowały w Niemczech własną działalność gospodarczą w zakresie opieki nad osobami starszymi, mogą wykonywać te usługi w Niemczech legalnie, bez pozwolenia na pracę. Pozwalają na to unijne przepisy o swobodzie świadczenia usług w całej UE.
Według danych niemieckiego ministerstwa pracy miesięcznie w charakterze opiekunek w ich kraju przebywa blisko 180 tys. emigrantów z nowych krajów UE. Szacuje się, że ok. 100 tys. z nich to Polacy. Tylko 4 do 5 tys. z nich pracuje legalnie. Reszta to tzw. szara strefa. Zapotrzebowanie na polskie opiekunki, szczególnie do osób starych i przewlekle chorych mimo pogłębiającego się kryzysu w Niemczech nadal jest bardzo wysokie.
Tymczasem niemieckie przepisy dotyczące zatrudnienia wciąż są bardzo restrykcyjne w stosunku do cudzoziemców. Całkowite otwarcie rynku pracy ma nastąpić nie wcześniej niż w 2011 roku. Tymczasem na legalną pracę bez konieczności ubiegania się o pozwolenia mogą liczyć jedynie przedstawiciele wąskiej grupy zawodów, a nie specjaliści wszystkich branż.

Zarejestrowanie działalności

Chcąc legalnie pracować w Niemczech, wiele osób decyduje się obecnie na założenie własnej działalności gospodarczej. Unijne przepisy dają bowiem przedsiębiorcom prawo do swobodnego świadczenia usług na obszarze całej Wspólnoty. Postępuje tak też wiele Polek wyjeżdżających do Niemiec do opieki nad osobami starszymi.
- Można założyć własną działalność w Polsce lub w Niemczech. Obie czynności są obecnie bezpłatne. Zgłoszenie do rejestru działalności w Niemczech odbywa się praktycznie od ręki - mówi Dorota Lewandowska z firmy GKT Serwis z Poznania, która pośredniczy w kontaktowaniu polskich opiekunek z niemieckimi zleceniodawcami.
Osoby prowadzące w Niemczech samodzielną działalność gospodarczą (selbstständige Erwerbstätigkeit) stanowią jednoosobowe przedsiębiorstwo (Einzelunternehmen) i podlegają regulacjom kodeksu cywilnego (Bürgerliches Gesetzbuch BGB).
Zasady rejestracji i prowadzenia działalności gospodarczej reguluje zaś ustawa o prowadzeniu działalności gospodarczej - Gewerbeordnung (GewO).
Poza zgłoszeniem działalności gospodarczej w urzędzie ds. gospodarczych (Gewerbeamt/Wirtschaftsamt) właściwym dla miejsca siedziby przedsiębiorstwa, trzeba też dopełnić formalności związanych z uzyskaniem numeru podatkowego (Steuernummer), rejestracją w branżowej kasie chorych oraz opłaceniem ubezpieczenia od nieszczęśliwych wypadków.
Od 1 stycznia 2009 r. w życie weszły nowe przepisy nakazujące przedsiębiorcom wykup obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Najtańsze kosztuje, w zależności od regionu, od 80 do 200 euro miesięcznie. Samozatrudnieni w Niemczech nie muszą opłacać obowiązkowo składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ani na wypadek utraty pracy.
- Minimalna składka miesięczna na dobrowolne ubezpieczenia wynosi obecnie około 500 - 600 euro - informuje Dorota Lewandowska.



Umowa z rodziną

Należy liczyć się z tym, że w przypadku cudzoziemców świadczących usługi opiekuńcze niemieckie władze dokładnie sprawdzają warunki, na jakich odbywa się zatrudnienie. Czasami ze strony niemieckiego urzędu celnego, który sprawdza legalność zatrudnienia, pojawiają się zarzuty, że samozatrudnienie jest fikcyjne. Niemieccy urzędnicy wychodzą niekiedy z założenia, że usługi polegające na opiece i prowadzeniu gospodarstwa domowego to żadne usługi, ale zwykła umowa o pracę.
W takich wypadkach rozstrzygająca może być dobrze skonstruowana umowa - kontrakt z rodziną niemiecką. Nie powinna ona zawierać elementów wskazujących na typowy stosunek pracy. W przeciwnym razie zarówno opiekunce, jak i rodzinie niemieckiej grożą wysokie kary finansowe - od 7,5 tys. euro wzwyż.

Pobyt i podatki

Osoby, które zarejestrowały swoją działalność w Niemczech, muszą też dopełnić obowiązku meldunkowego. Bywa, że podczas procedury urzędnicy emigracyjni przeprowadzają od razu przesłuchanie, sprawdzając, czy dana osoba ma wystarczające środki finansowe do utrzymania oraz czy opłaciła obowiązkowe składki zdrowotne na wypadek choroby.
Do 60 dni pobyt polskiego obywatela w Niemczech nie musi być nigdzie rejestrowany. Jeżeli jednak jesteśmy polskim przedsiębiorcą świadczącym usługi na rzecz rodzin niemieckich, po tym okresie musimy udać się do jednego z dwóch wyznaczonych dla cudzoziemców urzędów skarbowych: w Oranienburgu lub Cottbus w celu zarejestrowania się jako płatnik podatku VAT (stawka podatku 19 proc).
Opiekunki prowadzące działalność na bazie przepisów niemieckich korzystają ze zwolnienia z podatku VAT dla małych przedsiębiorców. Warto jednak pamiętać, że należności otrzymywane z tytułu opieki nad osobami starszymi (obecnie jest to ok. 1,2-1,6 tys. euro miesięcznie) to kwoty brutto, od których należy odprowadzić zaliczki oraz obowiązkową składkę zdrowotną.
W celu rozliczenia się z niemieckimi urzędami eksperci podatkowi polecają kontakt z lokalnymi doradcami finansowymi. Niemcy są bowiem państwem związkowym i poszczególne urzędy skarbowe bardzo różnie interpretują przepisy, a rozliczający nas doradca w przypadku popełnienia błędu ponosi całkowitą odpowiedzialność finansową za ten fakt.
490 tys.
Polaków przebywało w Niemczech dłużej niż trzy miesiące w 2007 roku