W praktyce dość powszechnie uważa się, że dłuższy staż pracy danego pracownika uzasadnia korzystniejsze kształtowanie warunków pracy. Zdarza się jednak także, że nowo przyjmowani pracownicy kuszeni są warunkami korzystniejszymi od pracowników już zatrudnionych ze względu na aktualną sytuację na rynku pracy. Czy takie działanie pracodawców nie jest przejawem dyskryminacji?
Co do zasady staż pracy jest dopuszczalnym kryterium różnicowania sytuacji pracowników. Wynika to wprost z art. 183b par. 2 pkt 4 kodeksu pracy, który stanowi, że zasady równego traktowania w zatrudnieniu nie naruszają działania polegającego na ustalaniu warunków zatrudniania i zwalniania pracowników, zasad wynagradzania i awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych - z uwzględnieniem kryterium stażu pracy. Ustawodawca zakłada najwyraźniej, że wraz ze wzrostem stażu pracy pracownik nabiera doświadczenia zawodowego, a to powoduje, że jest bardziej wartościowy.
Jednak orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wskazuje, że kryterium stażu pracy nie jest kryterium bezwzględnym, które można stosować z pominięciem innych względów. Już w 1991 roku w orzeczeniu znanym jako „Nimz” (C-184/89), które jest jednym z najczęściej cytowanych w tym zakresie, ETS wyjaśnia, że chociaż co do zasady pracownik nabywa doświadczenie wraz ze wzrostem stażu pracy, a większe doświadczenie pozwala na sprawniejsze wykonywanie obowiązków pracowniczych, to jednak należy brać pod uwagę, czy w danym, konkretnym przypadku doświadczenie rzeczywiście powoduje wzrost jakości pracy.
W podobnym tonie wypowiedział się ostatnio polski Sąd Najwyższy w wyroku z 22 lutego 2007 r. (I PK 242/06). Wyrok ten musiał być spowodowany obecną sytuacją na rynku pracy, w której pracodawcy mają coraz większe trudności z pozyskaniem nowych, wartościowych pracowników. Z tezy tego orzeczenia wynika, że stary i nowy pracownik powinni zarabiać tyle samo, jeżeli mają te same kwalifikacje. A zatem pracodawcy, którzy chcąc pozyskać nowych pracowników, oferują im wyższą pensję, nie mogą zapominać o zasadzie równego traktowania zatrudnionych.
Z drugiej strony, trzeba ponownie przywołać orzecznictwo ETS. W orzeczeniu Nikoloudi z 2005 roku (C-196/02) ETS zwrócił bowiem uwagę, nie rozwijając jednak dalej tej tezy, że zróżnicowanie sytuacji pracowników ze względu na staż pracy może mieć również inne tło - wynagrodzenie lojalności pracownika względem firmy.
BARTŁOMIEJ RACZKOWSKI
partner, Bartłomiej Raczkowski Kancelaria Prawa Pracy
