Pracownik, tak jak pracodawca, może rozwiązać umowę o pracę w trybie natychmiastowym. W jakich sytuacjach jest to dopuszczalne i jakie roszczenia przysługują mu wobec pracodawcy? Jakie uprawnienia ma pracodawca w razie nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika umowy o pracę w tym trybie?
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia powoduje, że stosunek pracy ulega natychmiastowemu rozwiązaniu. Pracownik może rozwiązać umowę w tym trybie tylko w razie zaistnienia okoliczności wymienionych w przepisach kodeksu pracy.
Pierwszym przypadkiem uzasadniającym natychmiastowe rozwiązanie umowy jest wydanie orzeczenia lekarskiego stwierdzającego szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika i nieprzeniesienie pracownika w odpowiednim terminie do wykonywania innej pracy. Praca taka powinna być odpowiednia ze względu na stan zdrowia pracownika i posiadane przez niego kwalifikacje.
Drugim przypadkiem jest ciężkie naruszenie przez pracodawcę podstawowych obowiązków wobec pracownika. Orzecznictwo Sądu Najwyższego przyjmuje, że takim naruszeniem może być np. niewypłacanie pracownikowi wynagrodzenia za pracę. Można też uznać, że naruszenie obowiązku zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, jeżeli zagraża to zdrowiu lub życiu pracownika, również uzasadnia natychmiastowe rozwiązanie umowy. Zachowanie pracodawcy powinno być zawinione lub co najmniej rażąco niedbałe.
Pracownik powinien swoje oświadczenie o rozwiązaniu umowy złożyć na piśmie i podać w nim przyczyny. Pismo takie musi być złożone w terminie jednego miesiąca od uzyskania przez pracownika informacji o przyczynie uzasadniającej rozwiązanie umowy.
Jeżeli rozwiązanie umowy nastąpiło z powodu ciężkiego naruszenia przez pracodawcę jego podstawowych obowiązków, pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia, jaki przysługiwałby pracownikowi, gdyby złożył wypowiedzenie. Jeżeli umowa o pracę zawarta była na czas określony, wówczas pracownik może otrzymać odszkodowanie w wysokości dwutygodniowego wynagrodzenia.
Pracodawca może domagać się odszkodowania od pracownika, jeżeli rozwiązanie umowy przez podwładnego było nieuzasadnione. Odszkodowanie należne pracodawcy jest równe wysokości wynagrodzenia pracownika za okres wypowiedzenia lub - w przypadku rozwiązania umowy na czas określony - w wysokości wynagrodzenia za okres dwóch tygodni.