Pracownik, którego nie pouczono o możliwości odwołania się od wypowiedzenia umowy o pracę, może złożyć wniosek o przywrócenie terminu na jego wniesienie.
Wypowiedzenie umowy o pracę i jej rozwiązanie bez wypowiedzenia musi spełniać określone w przepisach
prawa pracy wymagania formalne. Jeśli chodzi o oświadczenie pracodawcy o wypowiedzeniu lub o rozwiązaniu umowy bez wypowiedzenia, to:
- powinno ono nastąpić na piśmie (art. 30 par. 3 k.p.),
- w oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony lub o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia należy wskazać przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy (art. 30 par. 4 k.p.),
- powinno być w nim zawarte pouczenie o przysługującym pracownikowi prawie odwołania do sądu pracy (art. 30 par. 5 k.p.).
Na pracodawcy ciąży także obowiązek stosowania okresów wypowiedzenia odpowiedniej długości, konsultacji z zakładową (międzyzakładową) organizacją związkową,
ochrony niektórych kategorii pracowników przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy, uzyskania zgody na wypowiedzenie lub rozwiązanie stosunku pracy niektórym kategoriom pracowników.
Od każdego wypowiedzenia umowy o pracę i rozwiązania bez wypowiedzenia pracownik może się odwołać do sądu pracy. Jeżeli
sąd ustali, że pracodawca wypowiadając albo rozwiązując umowę naruszył przepisy, pracownik wraca do pracy albo otrzymuje odszkodowanie.
Przez niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę rozumie się niezachowanie formy pisemnej wypowiedzenia, naruszenie okresu lub terminu wypowiedzenia, niezachowanie wymaganego trybu konsultacji wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony z zarządem zakładowej (międzyzakładowej) organizacji związkowej, dokonanie wypowiedzenia w sytuacji, gdy przepisy nie przewidują takiej możliwości (np. z naruszeniem art. 33, 41, 39 k.p.) lub wprowadzają zakaz jej wypowiedzenia lub wymóg uzyskania uprzedniej zgody na jej wypowiedzenie, a
umowa zostanie wypowiedziana bez uzyskania takiej zgody.
Z kolei naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umowy bez wypowiedzenia będzie dokonanie rozwiązania umowy w tym trybie bez przewidzianej prawem przyczyny, wskazanej w art. 52 par. 1 i art. 53 par. 1 i 2 k.p., bez zachowania formy pisemnej, bez zwrócenia się o opinię zarządu zakładowej (międzyzakładowej) organizacji związkowej, bez uzyskania zgody reprezentującej pracownicę zarządu zakładowej (międzyzakładowej) organizacji związkowej, gdy rozwiązanie umowy z winy pracownicy (pracownika) nastąpiło w czasie ciąży lub urlopu macierzyńskiego (art. 177 par. 1 i 2 k.p.,), bez uzyskania zgody właściwego organu związkowego, gdy rozwiązanie umowy dotyczy podlegających szczególnej ochronie działaczy związkowych (art. 32 ustawy o związkach zawodowych), po upływie jednomiesięcznego terminu od uzyskania przez pracodawcę wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika, przed upływem okresów ochronnych określonych w art. 53 par. 1 i 2 k.p. przewidzianych w przypadku rozwiązania umowy bez wypowiedzenia z przyczyn niezawinionych przez pracownika.
Brak pouczenia pracownika o prawie odwołania do sądu pracy czy błąd w takim pouczeniu, np. wskazanie niewłaściwego sądu, nie stanowi naruszenia przepisów o wypowiadaniu i rozwiązywaniu umów o pracę i nie skutkuje w związku z tym uznaniem przez sąd oświadczenia pracodawcy za sprzeczne z prawem. Obowiązek, o którym mowa w art. 30 par. 5 k.p., zgodnie z którym pracodawca powinien pouczyć pracownika o prawie odwołania do sądu pracy, ma charakter instrukcyjny, tj. jego niewykonanie skutkuje jedynie prawem pracownika do przywrócenia terminu o wniesienie środka odwoławczego. Oznacza to, że jego brak nie może uzasadniać podstawy roszczeń o przywrócenie do pracy albo o odszkodowanie z art. 45 i 56 k.p. Może natomiast uzasadniać rozpatrzenie odwołania pracownika od wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia, wniesionego do sądu w spóźnionym terminie (art. 265 par. 1 k.p. w związku z art. 264 k.p., tak też: A. Sobczyk, Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia, Gdańsk 2005, s. 102, A. Wypych-Żywicka (w:) Kodeks pracy z komentarzem, red. U. Jackowiak, wyd. IV, Gdynia 2004, s. 157).
Wadliwość czynności prawnej
Wymienione wyżej przepisy art. 45 i 56 k.p., w których mowa o roszczeniach pracownika o powrót do pracy albo odszkodowanie, dotyczą naruszenia przepisów o wypowiadaniu i rozwiązaniu umowy o pracę, a pouczenie nie jest elementem trybu wypowiedzenia czy rozwiązania umowy o pracę i z tego powodu nie skutkuje wadliwością czynności prawnej. Naruszenie art. 30 par. 5 k.p. nie prowadzi także do nieważności rozwiązania umowy o pracę, gdyż taka sankcja nie jest wprowadzona ani tym, ani żadnym innym przepisem prawa pracy (z uzasadnienia wyroku SN z 12 stycznia 1998 r., I PKN 468/97, OSNAPiUS 1998/23/679).
PRZYKŁAD: TERMIN NA ZŁOŻENIE WNIOSKU
Pracodawca rozwiązał umowę o pracę bez wypowiedzenia 30 czerwca 2007 r. Pismo w tej sprawie nie zawierało pouczenia o możliwości i sposobie odwołania się od decyzji pracodawcy. Na początku października inspektor PIP pouczył pracownika o możliwości wniesienia odwołania. Pracownik wniósł pozew 23 listopada. Przyczyną usprawiedliwiającą przywrócenie terminu do złożenia powództwa był brak pouczenia o prawie odwołania do sądu. Uzyskanie od inspektora informacji o terminie złożenia powództwa oznaczało ustanie ww. przyczyny (co nastąpiło w październiku). Pracownik, aby skutecznie złożyć wniosek o przywrócenie terminu z art. 264 par. 2 k.p., powinien uczynić to w ciągu 7 dni od ustania przyczyny uchybienia terminu (art. 265 par. 2 k.p.). Z uwagi na to, że nie dotrzymał tego terminu, doprowadziło to do oddalenia powództwa.
■ Art. 30, 254, 264 ustawy z 26 czerwca 1976 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).