Od 28 lipca większość spraw z zakresu prawa pracy w I instancji rozpatruje sąd w składzie jednego sędziego.

Nowe prawo Od 28 lipca większość spraw z zakresu prawa pracy w I instancji rozpatruje sąd w składzie jednego sędziego.
Dotychczas wszystkie sprawy z zakresu prawa pracy, niezależnie od tego, czy powodem był pracownik czy pracodawca, w postępowaniu rozpoznawczym w sądzie I instancji, rozpoznawane były przez jednego sędziego zawodowego i dwóch ławników. W składzie jednoosobowym przeprowadzano natomiast postępowania wyjaśniające. Dążąc do usprawnienia postępowania, ostatnia nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego w sposób zasadniczy ogranicza udział ławników w sprawach pracowniczych.
Sąd z ławnikami
Po zmianie przepisów ławnicy zostaną w praktyce całkowicie wyeliminowani ze spraw, w których powodem jest pracodawca (poza wymienionymi poniżej sprawami o ustalenie istnienia stosunku pracy, w których pracodawca może być powodem najwyżej teoretycznie). Również w sprawach wnoszonych przez pracowników zasadą stanie się orzekanie w I instancji przez jednego sędziego. Ustawodawca zdecydował jednak, że przy rozpoznaniu pewnych kategorii spraw zostanie utrzymany udział ławników w orzekaniu, ze względu na dużą wagę społeczną tych spraw. Ławnicy będą zatem występować w sprawach o:
  • ustalenie istnienia, nawiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy,
  • uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy, o przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi dochodzone roszczenia,
  • odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy,
  • naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu i o roszczenia z tym związane,
  • odszkodowanie lub zadośćuczynienie w wyniku stosowania mobbingu.
Pozostałe roszczenia pracowników rozpozna sąd w składzie jednego sędziego. Takie zmiany w składzie sądu pociągną za sobą konieczność rozłączania spraw, gdy pracownik połączy w jednym pozwie kilka roszczeń podlegających rozpoznaniu w różnych składach sądu.
Ważne!
Prezes sądu w każdej kategorii spraw może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów zawodowych, jeżeli uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy. Postanowienia poza rozprawą oraz zarządzenia wydaje przewodniczący
Skutki niewłaściwego składu
Czuwanie nad należytym składem sądu należy oczywiście do sądu, ale jeśli nie wywiąże się on z tego obowiązku i rozpozna sprawę w niewłaściwym składzie, konsekwencje tego poniosą przede wszystkim strony. Jest tak dlatego, że gdy skład sądu jest sprzeczny z przepisami, prowadzi to do nieważności postępowania. W przypadku zaskarżenia wyroku wydanego przez sąd w niewłaściwym składzie do wyższej instancji zostanie on uchylony, postępowanie zniesione w zakresie dotkniętym nieważnością, zaś sprawa przekazana do ponownego rozpoznania. Wadliwy skład sądu, który spowodował nieważność postępowania, może też dawać podstawy do złożenia skargi o wznowienie postępowania.
Postępowanie odwoławcze
Apelacje od wyroków i zażalenia od postanowień sądy II instancji (okręgowy albo apelacyjny) rozpoznają w składzie trzech sędziów zawodowych. Jednak także przed sądem II instancji niektóre orzeczenia mogą zostać wydane w składzie jednoosobowym. Sąd w składzie jednego sędziego rozpoznaje:
  • postanowienia dotyczące postępowania dowodowego wydane na posiedzeniu niejawnym,
  • postanowienia o przyznaniu i cofnięciu zwolnienia od kosztów sądowych, o odmowie zwolnienia, o odrzuceniu wniosku o zwolnienie oraz o nałożeniu na stronę obowiązku uiszczenia kosztów i skazaniu na grzywnę,
  • apelacje i zażalenia rozpoznawane w postępowaniu uproszczonym.
PRZYKŁAD: ODRĘBNE ROZPATRYWANIE ROSZCZEŃ
Pracownik w pozwie zażądał odszkodowania z tytułu mobbingu, wypłaty wynagrodzenia z tytułu godzin nadliczbowych i sprostowania świadectwa pracy. Pomimo istnienia związku pomiędzy wszystkimi roszczeniami i pokrywającego się w znacznej części postępowania dowodowego nie będzie możliwości łącznego rozpoznania tych roszczeń, gdyż pierwsze z nich rozpoznać musi sąd z udziałem ławników, a pozostałe w składzie jednego sędziego. Konieczne będzie rozpatrzenie roszczeń pracownika w dwóch odrębnych sprawach.
PRZYKŁAD: WADLIWY SKŁAD SĄDU
W sprawie o odszkodowanie z tytułu mobbingu pracodawca nie stawił się na rozprawę. Sąd wydał wyrok zaoczny, w którym uwzględnił roszczenie pracownika w składzie jednoosobowym. Pracodawca nie złożył sprzeciwu od tego wyroku, a pracownik skierował go do egzekucji. Pracodawca może skutecznie złożyć skargę o wznowienie postępowania, opierając ją na tym, iż w sprawie nie orzekał skład ławniczy. Po rozpoznaniu takiej skargi wyrok będzie musiał zostać uchylony i sprawa rozpoznana na nowo.
Z ORZECZNICTWA
  • W sprawie z zakresu prawa pracy wydanie przez przewodniczącego na posiedzeniu niejawnym postanowienia o otwarciu na nowo zamkniętej rozprawy i jej odroczeniu stanowi naruszenie przepisów postępowania, lecz nie powoduje jego nieważności ze względu na skład sądu orzekającego sprzeczny z przepisami prawa (art. 379 pkt 4 k.p.c.) - uchwała SN z 21 grudnia 2004 r., I PZP 10/04, OSNP 2005/13/184.
  • Przekazanie sprawy do rozpoznania w składzie trzech sędziów zawodowych należy z mocy art. 47 par. 3 k.p.c. do wyłącznej kompetencji prezesa sąd - uchwała SN z 27 maja 1971 r., II CR 122/71, LEX nr 6935.
  • Nieważność postępowania zachodzi w każdym wypadku, gdy skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa - uchwała SN z 18 grudnia 1968 r., III CZP 119/68, OSNPG 1969/4/23.
  • Nie zachodzi nieważność postępowania, gdy w sprawie z zakresu prawa pracy sąd I instancji, orzekając na skutek sprzeciwu, utrzymał w mocy wyrok zaoczny wydany w składzie sprzecznym z przepisami prawa - uchwała z 6 grudnia 2001 r., III ZP 27/01, OSNP 2002/22/540.
Rafał Krawczyk
sędzia Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie