Jeśli pracownik świadczy pracę w godzinach nadliczbowych, pracodawca zobowiązany jest do wypłacenia mu normalnego wynagrodzenia za każdą godzinę tej pracy. Przysługuje ono pracownikowi bez względu na to, czy zostanie mu udzielony czas wolny za pracę nadliczbową, czy też nie.

Normalne wynagrodzenie to takie wynagrodzenie, które pracownik otrzymuje stale i systematycznie, a więc obejmujące:
  •  wynagrodzenie zasadnicze wynikające ze stawki osobistego zaszeregowania,
  •  dodatkowe składniki wynagrodzenia o charakterze stałym, jeżeli na podstawie obowiązujących przepisów płacowych pracownik ma prawo do takich dodatkowych składników.
Do dodatkowych składników o charakterze stałym możemy zaliczyć:
  •  dodatek stażowy,
  •  dodatek funkcyjny,
  •  dodatek za pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,
  •  premię regulaminową, jeżeli ma ona charakter stały i nie jest uzależniona od uzyskania określonych konkretnych osiągnięć w pracy, nieobjętych zadaniami wykonywanymi w godzinach nadliczbowych.
4 ETAPY
JAK USTALIĆ WYSOKOŚĆ NORMALNEGO WYNAGRODZENIA ZA GODZINY NADLICZBOWE
1. Zsumowanie wszystkich stałych składników wynagrodzenia
2. Określenie nominalnego czasu pracy w miesiącu wykonywania pracy nadliczbowej
3. Ustalenie normalnego wynagrodzenia za godzinę pracy
- sumę stałych składników wynagrodzenia należy podzielić przez nominalny czas pracy z miesiąca świadczenia pracy nadliczbowej
4. Obliczenie normalnego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych
- stawkę godzinową normalnego wynagrodzenia należy pomnożyć przez liczbę godzin pracy nadliczbowej
PRZYKŁAD
OBLICZANIE NALEŻNEGO WYNAGRODZENIA
W październiku 2007 r. pracownik przepracował 12 godzin ponad ustaloną normę pracy. Jak ustalić normalne wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, jeśli na wynagrodzenie pracownika składają się: stała płaca zasadnicza - 3000 zł, dodatek funkcyjny - 500 zł oraz dodatek za znajomość języków obcych - 200 zł.
■ Ustalamy normalne wynagrodzenie za 1 godzinę pracy:
- sumujemy stałe składniki wynagrodzenia:
3000 zł + 500 zł + 200 zł = 3700 zł,
- otrzymaną kwotę dzielimy przez liczbę godzin pracy w październiku:
3700 zł: 184 godziny = 20,11 zł/godz.
■ Obliczamy normalne wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych. W tym celu stawkę godzinową mnożymy przez liczbę godzin nadliczbowych:
20,11 zł/godz. x 12 godzin = 241,32 zł.
Za pracę w godzinach nadliczbowych pracownik powinien otrzymać normalne wynagrodzenie w kwocie 241,32 zł, a także dodatek.
A zatem jeśli układ zbiorowy pracy lub regulamin wynagradzania przewidują, że pracownikowi przysługuje np. dodatek stażowy, funkcyjny, za znajomość języków obcych, za pracę przy komputerze lub pracę w szkodliwych warunkach, to dodatek ten jest składnikiem wynagrodzenia normalnego.
Stawka miesięczna
Aby ustalić normalne wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych w przypadku wynagrodzenia ustalonego w stawce miesięcznej, należy:
  •  sumę wszystkich składników tego wynagrodzenia podzielić przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w danym miesiącu,
  •  następnie otrzymane normalne wynagrodzenie za 1 godzinę pracy należy pomnożyć przez liczbę godzin nadliczbowych wypracowanych w danym miesiącu.
Aby obliczyć normalne wynagrodzenie za pracę nadliczbową, jeśli pensja określona jest w stawce godzinowej - ustaloną stawkę godzinową wraz z ewentualnymi dodatkami, należy pomnożyć przez liczbę godzin przepracowanych nadliczbowo.
Wynagrodzenie akordowe lub prowizyjne
W sytuacji gdy pracownik nie ma wyodrębnionego stałego elementu pensji, a jego wynagrodzenie składa się jedynie ze zmiennych elementów (system prowizyjny, akordowy), wówczas powstaje problem, jak ustalić normalne wynagrodzenie za pracę nadliczbową. Ani przepisy kodeksu pracy, ani orzecznictwo nie regulują bowiem tej kwestii. Przyjmuje się jednak, że aby ustalić normalne wynagrodzenie za pracę nadliczbową, w takim przypadku nie trzeba dokonywać żadnych przeliczeń. Normalnym wynagrodzeniem za godziny nadliczbowe jest bowiem po prostu pensja wypracowana w trakcie tych godzin, a wynikająca właśnie ze stawki akordowej lub prowizyjnej pracownika.
Może się zdarzyć, że pracownik zatrudniony w systemie prowizyjnym bądź akordowym, w miesiącu świadczenia pracy nadliczbowej nie wypracuje wynagrodzenia minimalnego. Zachodzi wówczas konieczność wyrównania pensji do wysokości płacy minimalnej. W takim przypadku normalne wynagrodzenie za pracę nadliczbową będzie wynikiem podzielenia płacy minimalnej przez miesięczny wymiar czasu pracy z miesiąca, w którym świadczona była praca nadliczbowa, i pomnożenia przez liczbę godzin nadliczbowych wówczas wypracowanych.
Zdarzają się również takie sytuacje, że w trakcie godzin nadliczbowych pracownik nic nie zarobi - nie wypracuje np. żadnej prowizji. Wówczas w celu ustalenia normalnego wynagrodzenia za pracę nadliczbową zmienny składnik wynagrodzenia wypracowany w trakcie miesiąca należy podzielić przez godziny rzeczywistej pracy i pomnożyć przez liczbę nadgodzin.
PRZYKŁAD
OBLICZANIE WYNAGRODZENIA PRZY USTALONEJ STAWCE GODZINOWEJ
Pracownik jest wynagradzany według stawki godzinowej 11 zł. Poza tym otrzymuje: dodatek stażowy - 110 zł, premię miesięczną w stałej wysokości - 200 zł oraz premię kwartalną - 300 zł. Jak ustalić normalne wynagrodzenie za pracę nadliczbową, jeśli w październiku 2007 r. pracownik przepracował 10 godzin nadliczbowych?
Chcąc obliczyć normalne wynagrodzenie, należy wziąć pod uwagę jedynie te jego składniki, które pracownik otrzymuje stale i systematycznie. Należy pominąć więc premię kwartalną, która nie ma wpływu na normalne wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, ponieważ jest ona wypłacana w zwykłych terminach jej wypłat, tj. co trzy miesiące.
■ Ustalamy normalne wynagrodzenie przysługujące pracownikowi:
- stawkę godzinową pracownika mnożymy przez liczbę godzin pracy w październiku:
11 zł/godz. x 184 godziny = 2024 zł,
- sumujemy stałe składniki wynagrodzenia:
2024 zł + 110 zł + 200 zł = 2334 zł.
■ Obliczamy normalne wynagrodzenie za 1 godzinę pracy. Sumę stałych składników pensji dzielimy przez liczbę godzin pracy w październiku:
2334 zł : 184 godziny = 12,68 zł/godz.
■ Ustalamy normalne wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych. W tym celu stawkę godzinową mnożymy przez liczbę godzin nadliczbowych:
12,68 zł/godz. x 10 godzin = 126,80 zł.
Za pracę w godzinach nadliczbowych pracownik powinien otrzymać normalne wynagrodzenie w kwocie 126,80 zł oraz dodatek.
PRZYKŁAD
OBLICZANIE WYNAGRODZENIA PRZY PRACY AKORDOWEJ
Pracownik zatrudniony jest w systemie pracy akordowej. Za wytworzenie 1 jednostki produktu otrzymuje on 4,20 zł. W październiku 2007 r. świadczył on pracę w godzinach nadliczbowych, podczas których wykonał on 200 sztuk produktu. Jak ustalić normalne wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, jeśli świadczył ją on przez 15 godzin?
■ Ustalamy wynagrodzenie akordowe za wytworzone przez 15 godzin nadliczbowych produkty. W tym celu liczbę produktów mnożymy przez cenę jednostkową:
200 sztuk x 4,20 zł/sztukę = 840 zł.
Kwota ta stanowi dla niej normalne wynagrodzenie za pracę ponadwymiarową.
DOROTA TWARDO
specjalista ds. kadr i płac Audyt Doradztwo Finanse Lidmar
PODSTAWA PRAWNA
Art. 151 i 1511 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).