Strony, które nie zgadzają się z orzeczeniem sądu, mogą się od niego odwołać. Podstawowym środkiem służącym kontroli orzeczeń sądowych jest apelacja. Drugim jest zażalenie na niektóre postanowienia sądu i zarządzenia sędziego.

Apelacja przysługuje wyłącznie od wyroku sądu I instancji. Jeśli wyrok wydał sąd rejonowy, apelacja przysługuje do sądu okręgowego, jeśli wyrok w I instancji zapadł przed sądem okręgowym, sądem II instancji jest sąd apelacyjny.
Wymogi formalne apelacji
Apelacja powinna spełniać określone wymogi formalne. Należą do nich:
  •  oznaczenie sądu, do którego apelacja jest skierowana, imię i nazwisko lub nazwa stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników,
  •  oznaczenie, iż pismo stanowi apelację,
  •  wskazanie wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawach o prawa majątkowe (np. w sprawie o zapłatę wynagrodzenia),
  •  oznaczenie wyroku (data wydania, sygnatura akt), od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest on zaskarżony w całości czy w części,
  •  zwięzłe przedstawienie zarzutów,
  •  uzasadnienie zarzutów,
  •  powołanie - w razie potrzeby - nowych faktów i dowodów oraz wykazanie, że ich powołanie w postępowaniu przed sądem I instancji nie było możliwe albo że potrzeba powołania się na nie wynikła później,
  •  wniosek o zmianę lub o uchylenie wyroku z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany lub uchylenia,
  •  podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika,
  •  wymienienie załączników (jeśli takie do apelacji dołączono).
Kiedy zażalenie
Drugim - obok apelacji - podstawowym środkiem odwoławczym jest zażalenie na niektóre postanowienia sądu i zarządzenia sędziego. Zażalenie powinno zawierać wskazanie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko stron, oznaczenie, iż pismo stanowi zażalenie, wskazanie wartości przedmiotu zaskarżenia (w sprawach o prawa majątkowe), oznaczenie postanowienia sądu (datę wydania, sygnaturę akt) lub zarządzenia przewodniczącego, od którego zażalenie jest wnoszone, ze wskazaniem, czy jest ono zaskarżone w całości czy w części, zwięzłe uzasadnienie zażalenia ze wskazaniem w miarę potrzeby nowych faktów i dowodów, wniosek o zmianę lub uchylenie zaskarżonego postanowienia (zarządzenia).
Zarówno apelację, jak i zażalenie składa się za pośrednictwem sądu, który wydał zaskarżone postanowienie. Pisma zawierające te środki odwoławcze można złożyć bezpośrednio w biurze podawczym sądu. Nie jest to jednak konieczne, gdyż nadanie pisma na poczcie (a ściślej - w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego) jest równoznaczne z wniesieniem go do sądu. Decydująca jest wówczas data nadania przesyłki.
Przywrócenie terminu
Istotne jest to, aby przy wnoszeniu środków zaskarżenia przestrzegać przewidzianych przez przypisy procesowe terminów. Jeśli stronie zdarzy się naruszyć te terminy, istnieje możliwość ich przywrócenia. Warunkiem koniecznym jest wykazanie przez stronę braku winy w uchybieniu terminu. Każdy przypadek oceniany jest odrębnie, ale jako ogólne kryterium w tym zakresie przyjmuje się obiektywny miernik staranności, jakiej można (i należy) wymagać od strony, która należycie dba o własne interesy (postanowienie SN z 14 stycznia 1972 r., II CRN 448/71, OSP 1972/7-8/144).
Za brak winy można uznać przykładowo przekroczenie przez stronę terminu ze względu na chorobę uniemożliwiającą dokonanie czynności procesowej, niewłaściwe rozumienie przez stronę niebędącą prawnikiem niejasnych przepisów prawa, błędne poinformowanie strony przez pracownika sądu o terminie dokonania czynności procesowej. Nie wyłączają natomiast winy, a zatem nie stanowią podstawy do przywrócenia terminu, na przykład zaniedbania organizacyjne w zakresie przyjmowania pism przez strony (dotyczy to głównie osób prawnych lub jednostek organizacyjnych). Co do zasady także zawinione działania fachowego pełnomocnika (adwokata lub radcy prawnego) obciążają stronę reprezentowaną przez takiego pełnomocnika i nie uzasadniają przywrócenia terminu do dokonania czynności procesowej. Ocena braku winy pozostawiona została każdorazowo sądowi, co daje możliwość uwzględnienia wszelkich okoliczności danej sprawy.
Kolejnym warunkiem przywrócenia terminu jest złożenie w ciągu tygodnia od momentu ustania przyczyny uchybienia terminu, pisma z wnioskiem o przywrócenie terminu do sądu, w którym czynność miała być dokonana, i jednocześnie uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających wniosek. Niezbędne jest także równoczesne dokonanie czynności procesowej, o przywrócenie której strona wnosi.
ANDRZEJ MAREK
PODSTAWA PRAWNA
Art. 367-391 i art. 394-398 ustawy z 1 grudnia 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).
Środki zaskarżenia / DGP