Od 1 października 2007 r. obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają członkowie rad nadzorczych posiadający miejsce zamieszkania na terytorium Polski. Do tej daty podlegali oni ubezpieczeniu tylko wtedy, gdy otrzymywali świadczenie pieniężne.

Z obowiązujących obecnie przepisów ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych wynika, że:
  •  obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu podlegają także członkowie rad nadzorczych, którzy nie pobierają z tytułu członkostwa w radzie nadzorczej świadczeń pieniężnych, np. otrzymują tylko świadczenia rzeczowe, ale zamieszkują na terytorium RP,
  •  nie podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu członkowie rad nadzorczych posiadający miejsce zamieszkania poza terytorium Polski (dotyczy to także osób zamieszkujących na terytorium innego niż Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej).
Obowiązek ubezpieczenia
Obowiązek ubezpieczenia istnieje w okresie od dnia powołania, do dnia zaprzestania pełnienia tej funkcji i dotyczy zarówno członków rady nadzorczej pełniących swoje obowiązki w spółkach prawa handlowego (np. spółka z o.o.), spółdzielniach, przedsiębiorstwach państwowych oraz innych podmiotach, gdzie taki organ występuje. Obowiązek ubezpieczenia nie dotyczy natomiast członków innych organów o zbliżonych kompetencjach, np. członków komisji rewizyjnej w spółce z o.o., członków rady osiedla czy też rady fundacji.
Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego wygasa, jak wyżej podkreślono, w dniu zaprzestania pełnienia funkcji członka rady nadzorczej. Płatnik składek jest wówczas zobowiązany wyrejestrować członka z ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZWUA.
Członek rady nadzorczej podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu bez względu na posiadanie innych tytułów do ubezpieczenia zdrowotnego. Jeżeli jest równocześnie na przykład pracownikiem, zleceniobiorcą, prowadzi działalność gospodarczą, podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu z każdego z tych tytułów. Obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu podlega również członek rady nadzorczej, który ma ustalone prawo do emerytury lub renty.
Podstawa wymiaru składek
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne za członka rady nadzorczej stanowi kwota przychodu w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, otrzymywanego z tytułu pełnionej funkcji. Wyjaśnić trzeba, że przychody otrzymywane przez osoby należące do rad nadzorczych - niezależnie od sposobu ich powołania - stanowią przychód z działalności wykonywanej osobiście. Do przychodów tych zalicza się otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika (członka rady nadzorczej) pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
Z uwagi na powyższe składkę na ubezpieczenie zdrowotne należy naliczać od wszystkich przychodów uzyskiwanych z tytułu pełnionej funkcji, a więc nie tylko od wynagrodzenia w gotówce, ale również od diet oraz innych należności związanych np. z podróżą służbową, również wówczas, gdy na podstawie przepisów podatkowych przychody te są zwolnione z podatku. Jeżeli członek rady nadzorczej korzysta z hotelu i koszty z tym związane pokrywa firma, w której sprawuje on funkcję, to wartość tego świadczenia w naturze (pobytu w hotelu) stanowi podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. Nie ma wówczas znaczenia, czy rachunek za pobyt jest wystawiony na członka rady nadzorczej czy bezpośrednio na firmę. W obydwu przypadkach od wartości tego świadczenia należy opłacić składkę na ubezpieczenie zdrowotne.
Opłacanie i rozliczanie składek
Składka na ubezpieczenie zdrowotne. wynosi 9 proc. podstawy wymiaru. Składka w wysokości 7,75 proc. podstawy wymiaru podlega odliczeniu od podatku dochodowego od osób fizycznych. W stosunku do członków rady nadzorczej nie ma zastosowania zasada obniżenia składki do wysokości zaliczki na podatek.
Płatnikiem składek na ubezpieczenie zdrowotne za członka rady nadzorczej jest podmiot, w którym działa rada nadzorcza. Na płatniku składek ciąży obowiązek zgłoszenia oraz rozliczania i odprowadzania składek. Członek rady nadzorczej jest zgłaszany do ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZZA z kodem tytułu ubezpieczenia rozpoczynającym się cyframi 22 40 XX.
Składki na ubezpieczenie zdrowotne płatnik wykazuje w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RZA, również oznaczonym kodem tytułu 22 40 XX. Raporty rozliczeniowe płatnik składek ma obowiązek sporządzać za każdy miesiąc. Jeżeli członek rady nadzorczej w danym miesiącu nie uzyska żadnych przychodów, płatnik musi za ten miesiąc złożyć za niego imienny raport miesięczny ZUS RZA, gdzie wykaże zerową podstawę wymiaru i zerową kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Ubezpieczenie członków rodziny
Członek rady nadzorczej, który podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu, ma obowiązek zgłosić do tego ubezpieczenia członków swojej rodziny. Członkami rodziny w rozumieniu ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych są:
  •  dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, wnuk albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej, do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli kształci się dalej - do ukończenia 26 lat, natomiast jeżeli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi - bez ograniczenia wieku,
  •  małżonek,
  •  wstępni (a więc rodzice, dziadkowie) pozostający z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym.
Obowiązek zgłoszenia członków rodziny dotyczy tylko tych osób, które nie mają swojego tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego i nie zostały już wcześniej zgłoszone jako członkowie rodziny. Wobec tego jeżeli jedno z małżonków podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu np. jako pracownik, a drugie z tytułu bycia członkiem rady nadzorczej, to ich dziecko, które się uczy, powinno być zgłoszone jako członek rodziny przez jednego z nich. Jeżeli dziecko zostało zgłoszone przez rodzica, który jest pracownikiem, a następnie drugi z rodziców zostaje członkiem rady nadzorczej (i tym samym ma tytuł do ubezpieczenia zdrowotnego), nie powinien zgłaszać dziecka jako członka rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego. Obowiązek zgłoszenia dziecka istniałby wówczas, gdyby dziecko (lub inny uprawiony członek rodziny) wcześniej nie zostało zgłoszone do ubezpieczenia.
PRZYKŁAD
PRZYCHÓD CZŁONKA RADY NADZORCZEJ
W spółce z o.o. członkowie rady nadzorczej otrzymują wynagrodzenie miesięczne w wysokości 1000 zł. Spółka zwraca im również koszty związane z dojazdami do siedziby spółki oraz pokrywa koszty pobytu w hotelu. W podstawie wymiaru składki powinno być uwzględnione zarówno wypłacone wynagrodzenie w gotówce, jak i należności związane z dojazdami i zakwaterowaniem.
PRZYKŁAD
ZASADY OBLICZANIA SKŁADKI ZDROWOTNEJ
Janusz K. jest członkiem rady nadzorczej w spółce z o.o. W październiku otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 1000 zł oraz 200 zł z tytułu zwrotu kosztów w związku z podróżą służbową. Należności z tytułu podróży służbowej są zwolnione od podatku, co wynika z art. 21 ust. 1 pkt 16 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne w analizowanej sytuacji będzie wynosiła 1200 zł, a składka na ubezpieczenie zdrowotne: 1200 x 9 proc. = 108 zł. Składka podlegająca odliczeniu od podatku wynosi:1000 zł x 7,75 proc. = 77,50 zł. Ubezpieczony finansuje z dochodu składkę w wysokości: 108 zł - 77,50 zł = 30,50 zł. Podstawa opodatkowania wynosi: 1000-108,5 zł = 891,5 zł (108,5 zł to koszty uzyskania przychodu), po zaokrągleniu 892 zł; 892 zł x 19 proc. = 169,48 zł; zaliczka na podatek przekazywana do urzędu skarbowego wynosi: 169,48 zł - 77,50 zł = 91,98 zł, po zaokrągleniu 92 zł.
DOKUMENTY SKŁADANE DO ZUS, GDY CZŁONEK RADY NADZORCZEJ JEST PRACOWNIKIEM
Jeżeli członek rady nadzorczej w podmiocie, w którym pełni tę funkcję, jest jednocześnie zatrudniony na podstawie umowy o pracę, do ZUS powinny być składane następujące dokumenty:
  •  z tytułu bycia członkiem rady nadzorczej - zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZZA z kodem tytułu ubezpieczenia 22 40 XX, oraz za każdy miesiąc podlegania temu ubezpieczeniu - raport rozliczeniowy ZUS RZA, oznaczony tym samym kodem,
  •  z tytułu pozostawania w stosunku pracy - zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego na formularzu ZUS ZUA z kodem 01 10 xx oraz za każdy miesiąc pozostawania w stosunku pracy raport rozliczeniowy z tym samym kodem.
MICHAŁ JAROSIK
gp@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 66 ust. 1 pkt 35, art. 81 ust. 8 pkt 12 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. nr 210, poz. 2135 z późn. zm.).
■ Ustawa z 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 166, poz. 1172).
■ Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 4 grudnia 1998 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących oraz innych dokumentów (Dz.U. nr 149, poz. 982 z późn. zm.).