Prowadzę firmę komputerową. Z kilkoma z moich pracowników mam zamiar podpisać umowy o zakazie konkurencji. Czy odszkodowanie musi być wypłacane w ratach czy może być jednorazowe? Czy w umowie trzeba określić termin wypłaty odszkodowania?

Artykuł 1012 par. 3 k.p. wskazuje, iż odszkodowanie może być wypłacane w miesięcznych ratach. Może, ale nie musi. Tymczasem, dosyć powszechnie przyjmuje się, że odszkodowanie należy wypłacać w miesięcznych ratach, od razu po ustaniu stosunku pracy. Można jednak umówić się inaczej. Warto rozważyć możliwość uzgodnienia terminu wypłaty odszkodowania na czas po upływie okresu obowiązywania zakazu konkurencji. Wypłata mogłaby być wówczas jednorazowa albo ratalna (raty płatne byłyby po upływie trwania zakazu). Pracodawca mógłby wówczas ocenić, czy pracownik wywiązał się ze swojego zobowiązania i podjąć decyzję co do wypłaty odszkodowania. Taki system działałby mobilizująco na pracowników. W sytuacji, w której pracodawca wypłaca odszkodowanie w ratach miesięcznych i to w trakcie trwania zakazu konkurencji - w razie stwierdzenia, że pracownik nie wywiązuje się ze swojego zobowiązania - możliwość odzyskania wypłaconych pieniędzy jest utrudniona.
Warto też poddać analizie przypadek, w którym w umowie o zakazie konkurencji strony nie określiły terminu wypłaty odszkodowania. Kodeks pracy nie daje jednoznacznej odpowiedzi. Można wówczas wskazać na dwa warianty interpretacyjne.
Pierwszy z nich zakłada, że w prawie pracy istnieje w tym zakresie luka i - w oparciu o art. 300 k.p. - odwołuje się do przepisów kodeksu cywilnego o terminach wymagalności świadczeń w umowach wzajemnych. Zasadą jest tam równoczesność spełniania świadczeń. Pracodawca byłby zatem uprawniony do wstrzymania się z wypłatą odszkodowania do czasu wypełnienia zobowiązania przez pracownika. Z drugiej strony, nie jest wykluczony pogląd, zgodnie z którym obowiązek wypłaty odszkodowania aktualizowałby się z chwilą przystąpienia przez pracownika do wykonywania zobowiązania do powstrzymania się od działalności konkurencyjnej.
Drugi z wariantów zakłada brak luki w przepisach prawa pracy. W wyroku z 26 stycznia 2005 r. (II PK 186/2004) Sąd Najwyższy stwierdził, że „obowiązek pracodawcy wypłaty odszkodowania z tytułu powstrzymywania się pracownika od działalności konkurencyjnej aktualizuje się w terminach określonych w umowie, a jeżeli strony nie określiły terminu wypłaty odszkodowania - w okresach miesięcznych. Należy przyjąć, że okresy te powinny być zgodne z terminami wypłaty wynagrodzenia, co odpowiada charakterowi zakazu konkurencji”. W uzasadnieniu SN wskazał, że sprawa terminu wypłaty odszkodowania pozostawiona jest ustaleniom stron. W razie ich braku zastosowanie znajduje dyspozytywna regulacja art. 1032 par. 3 k.p. wskazująca na miesięczną, ratalną wypłatę odszkodowania. Według SN norma miała też na celu podkreślenie zgody ustawodawcy na uzgadnianie ratalnych wypłat odszkodowań. Zdaniem SN spłata ratalna odpowiada naturze zobowiązania z umowy o zakazie konkurencji.
W mojej ocenie twierdzenie SN nie jest bezdyskusyjne. Gdyby bowiem w treści art. 1033 par. 3 k.p. nie było wskazówki o możliwości wypłaty ratalnej, wówczas powstałaby wątpliwość co do możliwości takiej formy wypłaty odszkodowania. Pracownik mógłby twierdzić, że istotą umowy jest jednoczesność spełnienia świadczeń i kwestionować częściowe spełnianie świadczenia przez pracodawcę (były pracownik sam przecież nie wykonuje swojego zobowiązania częściowo). Moim zdaniem art. 1032 par. 3 k.p. miał zatem na celu wskazanie możliwości spłaty ratalnej, a nie związanie stron ratami, a na wypadek, w którym nie ustaliły one terminu, wypłaty odszkodowania.
TOMASZ OŚKO
adwokat, Kancelaria Adwokacka Connexus Tomasz Ośko i Wspólnicy
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 1032 i art. 1033 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).