Osoba, która do końca 2008 roku spełni warunki do uzyskania wcześniejszej emerytury kolejowej, może wniosek o nią złożyć po tej dacie. Kolejarze, którzy do końca 2008 roku nie ukończą obniżonego wieku emerytalnego – 55 lat w przypadku kobiet i 60 lat w przypadku mężczyzn, mogą po ukończeniu tego wieku przejść na wcześniejszą emeryturę, jeśli 1 stycznia 1999 r. posiadali długi staż ubezpieczeniowy, w tym przynajmniej 15 lat pracy na kolei.

Warunki uzyskania emerytury w obniżonym wieku

Emeryturę kolejową w obniżonym wieku emerytalnym mogą otrzymać osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. oraz kobiety urodzone w latach 1949–1953. Mniej restrykcyjne warunki dotyczą kolejarzy urodzonych przed 1 stycznia 1949 r.

Kolejowa emerytura przysługuje pracownikowi kolejowemu urodzonemu przed 1 stycznia 1949 r., który spełnia łącznie następujące warunki:

- osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,
- udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety i 25 lat dla mężczyzny, w tym co najmniej 15 lat zatrudnienia na kolei, łącznie z okresami równorzędnymi i zalicza-nymi do okresów zatrudnienia na kolei.

Możliwość uzyskania wcześniejszej emerytury kolejowej mają również osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r. Pracownicy kolejowi urodzeni w tzw. średniej grupie wiekowej mają prawo do wcześniejszej emerytury kolejowej na zasadach przewidzianych dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., jeśli warunki wymagane do uzyskania tego świadczenia spełnią do końca 2008 roku. Konieczność spełnienia warunków do przyznania emerytury kolejowej co do wieku, stażu emerytalnego oraz stażu szczególnego przez osoby urodzone w latach 1949–1968 skutkuje tym, że w myśl obecnych regulacji możliwości uzyskania tego świadczenia nie mają mężczyźni z tej grupy wiekowej. Żaden z nich nie ukończy bowiem wymaganego wieku 60 lat do końca 2008 roku. Z emerytury mogą skorzystać zatem tylko kobiety urodzone w latach 1949–1953.

Zasadą jest, że osoby urodzone po 1948 roku, chcące skorzystać z wcześniejszej emerytury kolejowej, nie mogą posiadać członkostwa w otwartym funduszu emerytalnym. Jeśli jednak są członkami OFE i umowa o członkostwo w funduszu nie została dotychczas unieważniona, mogą uzyskać wcześniejszą emeryturę, jeśli złożą wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa. W wyniku nowelizacji przepisów, jaka miała miejsce we wrześniu 2005 r., warunkiem przyznania emerytury kolejowej nie jest już rozwiązanie stosunku pracy.

Należy podkreślić, iż kolejarze, którzy do końca 2008 roku nie ukończą obniżonego wieku emerytalnego (55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn), mogą po ukończeniu tego wieku przejść na wcześniejszą emeryturę, jeśli 1 stycznia 1999 r. posiadali:

- 15 lat zatrudnienia na kolei liczonego łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do zatrudnienia na kolei,
- 20-letni w przypadku kobiet i 25-letni w przypadku mężczyzn okres składkowy i nieskładkowy.

Przykład: Emerytura kolejowa dla mężczyzny, który ukończy 60 lat w 2009 roku
Marek P. (urodzony 15 marca 1949 r.) przepracował w PKP ponad 28 lat (nieprzerwanie w latach 1973–1997, a następnie od 2005 roku do chwili obecnej). Nie przystąpił do OFE. Chciałby przejść na wcześniejszą emeryturę kolejową w 2008 roku, ale nie będzie to możliwe, gdyż do 31 grudnia nie ukończy wymaganego wieku emerytalnego – 60 lat. Wiek ten ukończy w marcu 2009 r. Jeśli rozwiąże stosunek pracy, będzie mógł wtedy uzyskać wcześniejszą emeryturę na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej, gdyż wymagany staż pracy kolejowej (15 lat), jak również ogólnie wymagany dla mężczyzn staż składkowy i nieskładkowy (25 lat) udowodnił już 1 stycznia 1999 r.

Z emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej będą mogli skorzystać m.in. mężczyźni urodzeni po 31 grudnia 1948 r., którzy niższy wiek emerytalny (60 lat) ukończą w 2009 roku lub później, jeśli warunek dotyczący stażu ubezpieczeniowego oraz pracy kolejowej spełniali już 1 stycznia 1999 r. Przejście na emeryturę na omawianych zasadach dotyczy również kobiet urodzonych po 1953 roku, które obniżony do 55 lat wiek emerytalny ukończą po 31 grudnia 2008 r.

Emerytura na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego. Ponadto w przypadku emerytury nabywanej na tej podstawie prawnej konieczne jest także rozwiązanie stosunku pracy, gdy wnioskodawcą jest pracownik. Szczegółowo o emeryturze na podstawie art. 184 piszemy na stronach 26–28.

Podstawa prawna
- Art. 40, 50, 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).

Staż pracy w szczególnym charakterze

Z emerytury kolejowej może skorzystać pracownik, który udowodnił co najmniej 15 lat zatrudnienia na kolei, łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia na kolei.

Używając określenia – emerytura kolejowa przysługuje pracownikom kolejowym, ustawodawca ograniczył krąg osób, które mogą ubiegać się o to świadczenie do pozostających w stosunku pracy w kolejowych jednostkach organizacyjnych, tj. w:

- jednostkach organizacyjnych przedsiębiorstwa Polskie Koleje Państwowe, z wyłączeniem biur projektów kolejowych,
- innych jednostkach (komórkach) organizacyjnych, których pracownicy byli objęci dotychczasowymi przepisami o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin,
- podmiotach wydzielonych z przedsiębiorstwa państwowego Polskie Koleje Państwowe w okresie od 1 września 1999 r. do dnia wpisu spółki Polskie Koleje Państwowe Spółka Akcyjna do rejestru handlowego,
- spółce Polskie Koleje Państwowe Spółka Akcyjna od dnia jej wpisu do rejestru handlowego oraz w innych podmiotach wydzielonych z tej spółki na podstawie ustawy z 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego Polskie Koleje Państwowe (Dz.U. nr 84, poz. 948 z późn. zm.).


PRZYKŁAD: OKRESY ZALICZANE DO pracy NA KOLEI
Maria B. była zatrudniona w Służbie Więziennej przez pięć lat. Po zwolnieniu pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy przez dziewięć lat w PKP. W ostatnim okresie przed rozwiązaniem stosunku pracy zachorowała i pobierała świadczenia chorobowe. Po ustaniu zatrudnienia nadal była niezdolna do pracy. Przez kolejne trzy lata pobierała najpierw zasiłek chorobowy, a następnie rentę chorobową. Przy ustalaniu uprawnień do emerytury kolejowej ZUS zaliczy jej zarówno dziewięcioletni okres zatrudnienia na kolei, trzy lata pobierania zasiłku i renty (okresy równorzędne z okresami zatrudnienia na kolei w myśl art. 44 pkt 1 i 2 ustawy emerytalnej), jak i pięcioletni okres służby (okres zaliczany do zatrudnienia na kolei w myśl art. 45 ust. 2 pkt 4 ustawy emerytalnej).
PRZYKŁAD: PRZELICZENIE ROKU PRACY
Marek L. pracował jako konduktor pociągu przez 14 lat i 2 miesiące. Przy ustalaniu prawa do emerytury kolejowej ZUS obliczy mu staż pracy kolejowej w następujący sposób: 14 lat x 14 miesięcy + 2 miesiące = 198 miesięcy, tj. 16 lat i 6 miesięcy.

Należy podkreślić, że prawo do kolejowej emerytury przysługuje także pracownikom tych przedsiębiorstw, które wydzielone zostały ze struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa państwowego Polskie Koleje Państwowe, np. pracownikom Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego, i które następnie przestały być jednostkami organizacyjnymi resortu komunikacji, jeżeli pracownicy ci legitymowali się co najmniej 15-letnim okresem zatrudnienia na kolei, łącznie z okresem równorzędnym zatrudnienia (nie dłuższym niż pięć lat) w resorcie komunikacji w innej jednostce organizacyjnej niż kolejowa, ale za zgodą tej ostatniej jednostki. Warunek 15-letniego stażu musi być spełniony do dnia, w którym przedsiębiorstwo państwowe przestało być organizacyjnie podporządkowane resortowi komunikacji, albo do dnia przekształcenia – jeżeli przedsiębiorstwo państwowe przekształciło się w spółkę.

Okresami zatrudnienia na kolei są okresy pozostawania w stosunku pracy w wymienionych wyżej kolejowych jednostkach organizacyjnych, w czasie których pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego (chorobowy, macierzyński lub opiekuńczy).

Należy podkreślić, że niektóre okresy zatrudnienia na kolei liczone są korzystniej od pozostałych. Chodzi o pracę na parowym, spalinowym lub elektrycznym pojeździe trakcyjnym, w drużynach konduktorskich oraz na stanowiskach manewrowych lub ustawiaczy, gdzie każdy pełny rok takiej pracy traktowany jest przez ZUS jako 14 miesięcy zatrudnienia na kolei.

Do okresu zatrudnienia na kolei ZUS zalicza również okresy równorzędne z okresami zatrudnienia na kolei oraz okresy zaliczane do okresów zatrudnienia na kolei. Wymieniamy je w ramce obok.

Podstawa prawna
- Art. 40–45 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).

Termin złożenia wniosku o emeryturę

Obowiązek spełnienia przez osoby urodzone po 1948 roku warunków wymaganych do przyznania emerytury kolejowej do końca 2008 roku nie oznacza, że również do 31 grudnia tego roku muszą one złożyć wniosek o to świadczenie. Wniosek ten może być również złożony po tej dacie.

Dyskusyjną kwestią pozostaje to, czy wniosek o przyznanie emerytury kolejowej, tak jak ma to miejsce w przypadku tzw. emerytury pracowniczej, należy złożyć przed ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego (wynoszącego w przypadku kobiet 60 lat). W odróżnieniu od regulacji dotyczących wcześniejszej emerytury pracowniczej obowiązujące przepisy nie precyzują, czy wcześniejsza emerytura kolejowa przysługuje tylko tym osobom, które nie ukończyły tego wieku. ZUS nie wydał dotychczas w tej sprawie jednoznacznej wykładni, choć z uzyskanych przez GP informacji wynika, iż istnieje duże prawdopodobieństwo przyjęcia takiej zasady jak w przypadku emerytury pracowniczej, zgodnie z którą wniosek o świadczenie należy złożyć przed ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego. W takiej sytuacji przykładowo kobieta urodzona 31 grudnia 1949 r., która powszechny wiek emerytalny 60 lat ukończy 31 grudnia 2009 r., wniosek o emeryturę kolejową będzie musiała złożyć najpóźniej 30 grudnia 2009 r. Jeśli interpretacja ta zostanie ostatecznie przyjęta, osoby, które ukończą powszechny wiek emerytalny, nie będą mogły ubiegać się o wcześniejszą emeryturę kolejową. Kiedy ZUS zajmie w tej sprawie oficjalne stanowisko, poinformujemy o tym na łamach GP.

PRZYKŁAD: Złożenie wniosku o emeryturę w czasie prowadzenia własnej firmy
Marian G. urodzony 12 października 1948 r. odszedł z pracy na kolei w 1999 roku po przepracowaniu 18 lat. Od 2000 roku prowadzi własną firmę, podlegając z tego tytułu obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Obecnie jest w stanie udowodnić łącznie 26 lat składkowych i nieskładkowych. W październiku 2008 r. Marian G. ukończy 60 lat. Ponieważ spełni wówczas ostatni z warunków wymaganych do uzyskania emerytury kolejowej, po złożeniu odpowiedniego wniosku wraz z niezbędną dokumentacją, ZUS przyzna mu to świadczenie.

Z przepisów wynika, że emerytura kolejowa przysługuje pracownikowi kolejowemu. Zgodnie z interpretacją przyjętą przez ZUS nie oznacza to jednak, że warunkiem wymaganym do jej przyznania jest pozostawanie w ubezpieczeniu społecznym albo podleganie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu zatrudnienia na kolei ostatnio lub bezpośrednio przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę. Co więcej, świadczenie to przysługuje również tym kolejarzom, którzy ostatnio przed wystąpieniem o emeryturę kolejową w ogóle nie byli zatrudnieni na podstawie stosunku pracy, prowadzili działalność – mieli własną firmę – albo też nie pracowali zarobkowo, np. korzystali z renty.

Podstawa prawna
- Art. 40, 50, art. 116 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).