Przejście zakładu pracy na innego pracodawcę może także nastąpić wbrew woli przejmującego i przejmowanego albo jednego z nich.

Przejście na nowego pracodawcę zakładu pracy powoduje istotne skutki prawne dla pracowników przejmowanego zakładu. Nowy pracodawca staje się wówczas z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy, których podstawę stanowi umowa o pracę. Ważne jest zatem określenie, kiedy do takiego przejścia dochodzi.
Podstawa przejścia zakładu
Pojęcie przejścia zakładu pracy jest w orzecznictwie sądów rozumiane bardzo szeroko. Przejście to może nastąpić na skutek różnorodnych zdarzeń i czynności prawnych, np.:
  • zawarcia umowy sprzedaży lub dzierżawy i przekazania w wyniku tej umowy składników mienia (por. uchwała SN z 7 czerwca 1994 r., I PZP 20/94, OSNP 1994/9/141),
  • przekształcenia zakładu pracy w spółkę,
  • śmierci pracodawcy będącego osobą fizyczną, gdy zakład pracy w znaczeniu przedmiotowym wchodzi w skład spadku i dochodzi do spadkobrania (uchwała SN z 22 lutego 1994 r., I PZP 1/94, OSNP 1994/2/23),
  • prywatyzacji (przekształceń organizacyjnych), jak również na skutek działania przepisów prawa oraz wydania aktu administracyjnego (por. uchwała SN z 16 marca 1993 r., I PZP 10/93 i wyrok z 29 listopada 2005 r., II PK 391/04, OSNP 2006/19-20/297).
Przejęcie części zakładu
Przejęcie może dotyczyć nie tylko całego zakładu pracy, ale również jego części. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 20 listopada 1996 r., przez część zakładu pracy w rozumieniu art. 231 k.p. nie należy rozumieć każdego składnika mienia dotychczasowego pracodawcy, jak np. lokalu, maszyny, określonego prawa majątkowego. Częścią zakładu pracy staną się one dopiero wówczas, gdy będą tworzyć zespół składników zakładu, który może być potraktowany jako odrębna placówka zatrudnienia dla pracowników, którzy wykonują w niej pracę. Musi to być więc pewna zorganizowana całość, na którą składają się określone elementy materialne i majątkowe, system organizacyjny i struktura zarządzania, które będą dawały możliwość dalszego wykonywania pracy przez pracowników w niej zatrudnionych (I PKN 21/96, niepubl.).
W orzecznictwie wskazuje się przy tym, że w przypadku zakładów o celach gospodarczych przy wyjaśnieniu pojęcia ich części zasadnicze znaczenie mają elementy i uwarunkowania typu majątkowego. Natomiast nie mogą one odgrywać dominującej roli tam, gdzie dochodzi do przejścia części zakładu pracy realizującego cele społeczne, polityczne czy publiczne. W przypadku takich pracodawców jak np. szkoły, zasadniczymi elementami dla wyjaśnienia ich istoty, a tym samym odpowiednio i dla ustalenia istoty części szkoły (jako pracodawcy) obok organizacji i majątku istotne są zadania, a więc poddanie dzieci procesowi kształcenia i wychowania (por. wyrok SN z 16 marca 1994 r., I PRN 4/94, OSNAP1994/3/42).
Skutki dla pracowników
Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 2 października 1996 r., skutkiem przejęcia części zakładu pracy przez inny podmiot jest jego wejście w rolę nowego pracodawcy wszystkich pracowników, którzy przedmiotem swego zobowiązania byli związani z działalnością przejmowanej części zakładu, przy czym skutek ten nie zależy od liczby zatrudnionych, a więc może obejmować nawet jedną osobę (I PRN 72/96, OSNP 1997/7/115).
To, czy dani pracownicy powinni być uważani za osoby związane (zatrudnione) z przejmowaną jednostką organizacyjną (częścią zakładu pracy), czy też nie, jest kwestią faktu (nie jest pozostawiane do uznania poprzedniego i nowego pracodawcy). Okoliczność ta w razie sporu musi być ustalona przez sąd pracy.
PRZYKŁAD: PRZEJĘCIE CZĘŚCI PRACOWNIKÓW
W spółce zajmującej się produkcją wyrobów ze stali funkcjonowała wyodrębniona - mająca swojego kierownika i ustaloną strukturę organizacyjną, sekcja ochrony zakładu pracy. Pracownicy tej sekcji wyposażeni byli w niezbędny sprzęt, mieli przydzieloną do swojej dyspozycji szatnię i budynek gospodarczy. Spółka podpisała umowę z firmą ochroniarską na świadczenie usług (ochrona całości zakładu) oraz umowę najmu, na mocy której firma ochroniarska przejęła szatnię i obiekt gospodarczy pozostający dotychczas w dyspozycji pracowników ochrony. W analizowanej sytuacji doszło do przejęcia części zakładu pracy. Pracownicy spółki zatrudnieni dotychczas w sekcji ochrony zostali przejęci przez firmę ochroniarską w trybie art. 231 k.p.
Ważne!
Jeśli pracownik w razie przejścia części zakładu na innego pracodawcę ma wątpliwości, który podmiot jest jego pracodawcą, może wystąpić z pozwem o ustalenie istnienia stosunku pracy
Z ORZECZNICTWA SĄDU NAJWYŻSZEGO
  • Likwidacja zakładu pracy, w wyniku której majątek dotychczasowego pracodawcy jest wykorzystywany do wykonywania tych samych zadań, czemu towarzyszy przejęcie części pracowników, jest przejściem zakładu pracy na nowego pracodawcę w rozumieniu art. 231 k.p. - wyrok z 16 maja 2001 r., I PKN 573/00, OSNP 2003/5/124.
  • W przypadku wątpliwości, czy nastąpiło przejęcie części zakładu pracy w rozumieniu art. 231 k.p., istotne jest także to, że w wyniku dokonanych zmian organizacyjnych nie ma zapotrzebowania na pracę danego pracownika w jego dotychczasowym miejscu i rozmiarze - zob.wyrok SN z 1 października 1997 r., I PKN 301/97, OSNP 1998/14/425.
ANDRZEJ MAREK
Podstawa prawna
■ Art. 231 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).