Odprawę emerytalną pracownik może otrzymać tylko raz. Możliwe jest jednak uzupełnienie poprzednio wypłaconej odprawy w związku ponownym zatrudnieniem i ponownym przejściem na emeryturę.

Pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę lub rentę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Pracownik, który otrzymał odprawę, nie może ponownie nabyć do niej prawa. Takie regulacje wynikają z kodeksu pracy.
W praktyce często pojawiają się problemy z interpretacją jednorazowego charakteru odprawy emerytalno-rentowej. Dlatego najpierw trzeba wyjaśnić, że pracownik zatrudniony u kilku pracodawców ma prawo do odprawy u każdego z nich, jeżeli spełnia warunki do uzyskania odprawy (uchwała SN z 6 listopada 1984 r., III PZP 44/84, OSNCP 1985/7/84).
Należy też zapamiętać, że pracownik nie ma prawa do odprawy tylko w tych przypadkach, w których otrzymał odprawę zgodnie z obowiązującym prawem (a nie w każdym przypadku). Zdaniem Sądu Najwyższego art. 921 par. 2 k.p. nie stanowi podstawy do pozbawienia pracownika prawa do odprawy emerytalnej lub rentowej, któremu wcześniej odprawa taka została wypłacona wbrew obowiązującym przepisom prawa (wyrok z 1 grudnia 1999 r., I PKN 386/99, OSNAPiUS 2001/8/257).
Ustalenie prawa do emerytury
Pracownikowi, który pozostaje w stosunku pracy po ustaleniu prawa do emerytury lub renty i nie pobiera należnego z tego tytułu świadczenia, przysługuje prawo do odprawy z chwilą rozwiązania stosunku pracy i rozpoczęcia od tego czasu pobierania emerytury lub renty.
Jeśli pracownik, mimo ustalonego prawa do renty lub emerytury wykonuje zatrudnienie, jego prawo do renty lub emerytury ulega zawieszeniu. Gdy rozwiąże stosunek pracy, co spowoduje ustanie zawieszenia prawa do renty lub emerytury i wznowienie jej wypłaty, uzyska prawo do odprawy pieniężnej uzależnionej od przejścia na emeryturę lub rentę, jeżeli poprzednio odprawa taka mu nie przysługiwała (z uzasadnienia wyroku SN z 28 lipca 1999 r., I PKN 174/99, OSNAPiUS z 2000/21/786).
Emerytura i zatrudnienie
Skorzystanie przez pracownika z uprawnień emerytalnych w czasie trwania zatrudnienia nie powoduje utraty prawa do odprawy emerytalnej w chwili, gdy nastąpi rozwiązanie stosunku pracy (wyrok SN z 6 maja 2003 r., I PK 223/02 Monitor Prawniczy 2004/3/10, z 13 kwietnia 1999 r., I PKN 654/98, OSNAPiUS 2000/13/502). Pracujący emeryt lub rencista, który rozwiązuje stosunek pracy, nie może być traktowany inaczej niż pracownik przechodzący na emeryturę.
Trzeba jednak zaznaczyć, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego jest odmienny pogląd na prawo do odprawy w przedstawionej wyżej sytuacji (por. m.in. wyrok z 2 marca 1994 r. I PZP 4/94, OSNAPiUS 1994/2/24) Sąd Najwyższy stwierdził, że pozostawanie w stosunku pracy z równoczesnym pobieraniem emerytury lub renty (choćby w niepełnej wysokości) wyłącza możliwość przyznania pracownikowi odprawy emerytalnej (rentowej) w razie rozwiązania stosunku pracy.
Ważne!
Odprawa przysługuje tylko w razie przejścia na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy. Nie przysługuje pracownikowi uprawnionemu do renty rodzinnej
Ponowne przejście na emeryturę
Pracownikowi, który otrzymał odprawę emerytalną, a następnie, w związku ponownym zatrudnieniem i ponownym przejściem na emeryturę, uzyskał prawo do odprawy emerytalnej od ostatniego pracodawcy - odprawa ta przysługuje w ograniczonym zakresie (wyrok z 2 października 1990 r., I PR 285/90, niepublikowany).
Z powyższego wynika, że pracownikowi przysługuje uzupełnienie poprzedniej odprawy, ze względu na spełnienie warunku wymaganego do otrzymania odprawy w wyższej wysokości. Zdaniem Sądu Najwyższego takie rozwiązanie nie jest sprzeczne z jednorazowym charakterem świadczenia oraz uwzględnia interesy obu stron (por. wyrok SN z 2 października 1990 r.). Biorąc pod uwagę, że w myśl art. 921 k.p. odprawa wynosi jednomiesięczne wynagrodzenie, uzupełnienie poprzedniej jest możliwe, gdy pracownik:
  •  zatrudni się u pracodawcy, którego przepisy płacowe przewidują wyższą odprawę emerytalno-rentową,
  •  uzyska wyższe wynagrodzenie.
PRZYKŁAD: UZUPEŁNIENIE WYPŁACONEJ ODPRAWY
Pracownik otrzymał odprawę w związku z przejściem na wcześniejszą emeryturę w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Następnie zatrudnił się u innego pracodawcy. Po kilku latach pracy ponownie przeszedł na emeryturę w tzw. powszechnym wieku emerytalnym. U nowego pracodawcy obowiązuje regulamin wynagradzania przewidujący trzymiesięczną odprawę emerytalno-rentową. W takiej sytuacji pracownik ma prawo do uzupełnienia odprawy emerytalnej wypłaconej, gdy przechodził na wcześniejszą emeryturę.
Z ORZECZNICTWA SĄDÓW
  •  Zastrzeżenie odprawy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę obwarowane jest kryterium jednorazowości. Na tym bowiem polega istota tego świadczenia, że pracownik przechodzący na emeryturę lub rentę otrzymuje je tylko jeden raz - wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 28 lutego 1991 r., III Apr 11/91, OSA 1991/2/48.
  •  Art. 921 par. 2 k.p. stwierdzający, że pracownik, który otrzymał odprawę emerytalną nie może ponownie nabyć do niej prawa, oznacza, że ustawodawca określił prawo do odprawy emerytalnej jako uprawnienie jednorazowe a także, że uwzględnił fakt możliwości wielokrotnego, a nie jednorazowego przechodzenia pracowników na emeryturę lub rentę - wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 8 października 1998 r., III APa 53/98, Apel.-W-wa 1999/1/5.
  •  Pracownik przechodzący kilkakrotnie na emeryturę u różnych pracodawców ma prawo wyboru pracodawcy zobowiązanego do wypłaty odprawy emerytalnej - wyrok SN z 9 stycznia 2001 r., I PKN 172/00, OSNP 2002/16/380.
  •  Roszczenie o zapłatę odprawy emerytalnej jest wymagalne od dnia rozwiązania stosunku pracy, także wtedy, gdy orzeczenie przyznające emeryturę zostało wydane później - wyrok SN z 9 kwietnia 1998 r., I PKN 508/97, OSNP 1999/8/267.
  •  Przepis art. 921 par. 1 k.p. wiąże prawo do odprawy emerytalnej z ustaniem, nie zaś z rozwiązaniem stosunku pracy. Wygaśnięcie stosunku pracy wskutek upływu czasu, na jaki zawarto umowę o pracę, nie wyklucza jego związku z przejściem na emeryturę - wyrok SN z 28 lipca 1999 r., I PKN 174/99, OSNP 2000/21/786.
Ewa Drzewiecka
gp@infor.pl
Podstawa prawna
■ Art. 921 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).