Ustalenie wysokości dodatku pracowników zatrudnionych w systemach wynagradzania zmiennego, gdy pracownik nie ma wynagrodzenia określonego w stałej stawce miesięcznej lub godzinowej potrafi przysporzyć wiele trudności.

Przy obliczaniu wysokości dodatku do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych należy stosować rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy... (patrz: podstawa prawna).
Określa ono szczegółowo metodę ustalania wysokości dodatku do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych w dwóch sytuacjach, gdy pracownik:
  •  otrzymuje wynagrodzenie wynikające z osobistego zaszeregowania, określone stawką miesięczną bądź godzinową,
  •  w składnikach swojego wynagrodzenia nie ma wyodrębnionej stawki miesięcznej lub godzinowej wynikającej z osobistego zaszeregowania.
Obliczenie dodatku za pracę nadliczbową dla pracownika otrzymującego wynagrodzenie wynikające z osobistego zaszeregowania, określonego stawką miesięczną, nie przysparza problemów. Stałe wynagrodzenie miesięczne dzieli się przez nominalny czas pracy w miesiącu, w którym wystąpiła praca nadliczbowa, a następnie tak ustaloną stawkę godzinową mnoży się przez wskaźnik przysługującego dodatku (50 bądź 100 proc.) oraz liczbę godzin pracy nadliczbowej.
Systemy zmienne
Trudniej jest jednak ustalić wysokość dodatku za prace w godzinach nadliczbowych pracowników zatrudnionych w systemach wynagradzania zmiennego, gdy pracownik nie ma wyodrębionego wynagrodzenia wynikającego ze stawki zaszeregowania, określonego w stałej stawce miesięcznej lub godzinowej. W takiej sytuacji należy postępować zgodnie z zasadami obowiązującymi przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop.
Podstawę wyliczenia dodatku za pracę nadliczbową ustala się z trzech miesięcy (bądź 12 w przypadku znacznego wahania składników) poprzedzających miesiąc świadczenia pracy w godzinach nadliczbowych.
Następnie, aby obliczyć należność za jedną godzinę pracy według zmiennych elementów pensji:
  •  wynagrodzenie ustalone jak za urlop dzieli się przez liczbę godzin przepracowanych przez pracownika w okresie, z którego ustala się to wynagrodzenie,
  •  a z otrzymanej w ten sposób stawki godzinowej wylicza się 60 proc. tej stawki.
Tak ustaloną należność za jedną godzinę mnoży się przez wskaźnik przysługującego dodatku (50 bądź 100 proc.) oraz liczbę godzin pracy nadliczbowej.
PRZYKŁAD
ZMIENNE SKŁADNIKI WYNAGRODZENIA
We wrześniu 2007 r. pracownik przepracował 10 godzin nadliczbowych wynagradzanych dodatkiem 50 proc. Jak obliczyć wynagrodzenie za czas pracy nadliczbowej, jeśli pracownik otrzymuje wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 2200 zł oraz zmienne wynagrodzenie prowizyjne?
Jeśli pensja pracownika składa się z wynagrodzenia wynikającego z osobistego zaszeregowania pracownika określonego stawką miesięczną oraz jeszcze innych zmiennych składników, wówczas przy ustalaniu kwoty normalnego wynagrodzenia oraz kwoty dodatku za pracę nadliczbową uwzględnia się jedynie płacę zasadniczą.
W celu ustalenia kwoty należności przysługującej pracownikowi za godziny nadliczbowe obliczamy najpierw normalne wynagrodzenie za 10 godzin pracy:
■ wynagrodzenie określone w stałej stawce miesięcznej dzielimy przez nominalny czas pracy we wrześniu (tj. 160 godz.):
2200,00 zł : 160 godz. = 13,75 zł/godz.
■ stawkę za 1 godzinę pracy mnożymy przez liczbę godzin pracy nadliczbowej:
13,75 zł/godz. x 10 godz. = 137,50 zł.
Następnie ustalamy dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych:
■ wynagrodzenie określone w stałej stawce miesięcznej dzielimy przez nominalny czas pracy we wrześniu (tj. 160 godz.):
2200 zł: 160 godz. = 13,75 zł/godz.
■ stawkę za 1 godzinę pracy mnożymy przez wskaźnik przysługującego dodatku:
13,75 zł/godz. x 50% = 6,88 zł
■ stawkę za 1 godzinę dodatku 50% mnożymy przez liczbę godzin pracy nadliczbowej:
6,88 zł x 10 godz. = 68,80 zł
Suma normalnego wynagrodzenia za godziny nadliczbowe i dodatku, tj. 206,30 zł (137,50 zł + 68,80 zł) jest całkowitym wynagrodzeniem za nadgodziny pracownika.
6 ETAPÓW
USTALANIA DODATKU ZA PRACĘ W GODZINACH NADLICZBOWYCH PRACOWNIKÓW ZATRUDNIONYCH W SYSTEMIE AKORDOWYM BĄDŹ PROWIZYJNYM
1. Ustalenie wysokości przysługującego pracownikowi dodatku (odpowiednio 50 bądź 100 proc.)
2. Ustalenie podstawy wymiaru dodatku za pracę nadliczbową z okresu 3 bądź 12 miesięcy poprzedzających wykonywanie pracy nadliczbowej
3. Określenie liczby godzin przepracowanych w okresie przyjmowanym do ustalania podstawy dodatku za pracę nadliczbową
4. Ustalenie należności za 1 godzinę ze zmiennych elementów
5. Obliczenie wysokości dodatku za 1 godzinę przy uwzględnieniu odpowiedniej stopy procentowej
6. Obliczenie wysokości dodatku za całą pracę nadliczbową w miesiącu
PRZYKŁAD
WYNAGRODZENIE AKORDOWE
Pracownik otrzymuje wynagrodzenie akordowe. We wrześniu 2007 r. przepracował 15 godzin nadliczbowych opłacanych dodatkiem 100 proc. W tym miesiącu wypracował akord w wysokości 2250 zł. Jak obliczyć normalne wynagrodzenie i dodatek za godziny nadliczbowe, jeżeli akordy wynosiły: w sierpniu 2007 r. - 1950 zł (176 godz.), w lipcu 2007 r. - 2100 zł (176 godz.), w czerwcu 2007 r. - 1870 zł (160 godz.)?
W celu ustalenia kwoty należności przysługującej pracownikowi za godziny nadliczbowe obliczamy najpierw normalne wynagrodzenie za 15 godzin pracy:
■ wynagrodzenie pracownika dzielimy przez nominalny czas pracy we wrześniu:
2250,00 zł : 184 godz. = 12,23 zł/godz.
■ stawkę za 1 godzinę pracy mnożymy przez liczbę godzin nadliczbowych:
12,23 zł/godz. x 15 godz. = 183,45 zł
Następnie obliczamy wynagrodzenie za 1 godzinę pracy ze zmiennych składników wynagrodzenia:
■ sumujemy zmienne składniki z okresu 3 miesięcy:
1950 zł + 2100 zł + 1870 zł = 5920 zł
■ ustalamy łączny czas przepracowany w okresie 3 miesięcy, z których przyjmowane są zmienne składniki wynagrodzenia:
176 godz. + 176 godz. + 160 godz. = 512 godz.
■ podstawę ustaloną z 3 miesięcy dzielimy przez czas przepracowany w okresie tych 3 miesięcy:
5920,00 zł : 512 godz. = 11,56 zł/godz.
■ obliczamy 60 proc. ustalonej stawki:
11,56 zł x 60 proc. = 6,94 zł
Ustalamy dodatek za 15 godz. nadliczbowych:
6,94 zł/godz. x 100 proc. = 6,94 zł/godz.
6,94 zł/godz. x 15 godz. = 104,10 zł
Za pracę nadliczbową we wrześniu pracownik powinien otrzymać 287,55 zł, tj. 183,45 zł normalnego wynagrodzenia oraz 104,10 zł dodatku za pracę nadliczbową.
DOROTA TWARDO
PODSTAWA PRAWNA
■ Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy (Dz.U. nr 62, poz. 289 z późn. zm.).