Nierzadko zdarza się, że przedsiębiorca decyduje się na otwarcie oddziału swojej firmy poza jej siedzibą. Jakie warunki muszą być spełnione, aby stał się on odrębnym pracodawcą, czyli żeby mógł zatrudniać i zwalniać pracowników?

Zgodnie z ustawą z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, oddział to wyodrębniona i samodzielna organizacyjnie część działalności gospodarczej, wykonywanej przez przedsiębiorcę. Nie posiada osobowości prawnej, a więc nie może w swoim imieniu zawierać umów, nabywać praw i zaciągać zobowiązań.
Przedsiębiorca może jednak postanowić, że oddział będzie odrębnym, samodzielnym pracodawcą. To znaczy, będzie mógł zatrudniać i zwalniać pracowników, jak też podejmować inne czynności z zakresu prawa pracy.
Przepisy kodeksu pracy to dopuszczają. Kodeks stanowi, że pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, jeżeli zatrudnia pracowników. W świetle tej normy uzyskanie statusu pracodawcy przez oddział będzie uzależnione od spełnienia dwóch przesłanek - posiadania organizacyjnej odrębności oraz zdolności do zatrudniania pracowników.
W przypadku oddziału spełniona jest automatycznie pierwsza przesłanka. Z założenia stanowi on odrębną całość organizacyjną. Natomiast aby mieć zdolność do zatrudniania pracowników, musi w taką zdolność zostać wyposażony przez przedsiębiorcę poprzez odpowiednie postanowienia wewnętrznych aktów konstytucyjnych przedsiębiorcy. W takim akcie, np. w umowie spółki, powinny znajdować się postanowienia o wyposażeniu oddziałów w osobowość pracowniczo prawną.
Dla funkcjonowania oddziału jako pracodawcy potrzebne będzie utworzenie organu zarządzającego, np. kierownika oddziału, który będzie za oddział dokonywać czynności z zakresu prawa pracy. Powołanie takiego organu nastąpić może także w akcie, który nadaje odrębność pracowniczą oddziału.
Wyodrębnienie oddziału jako samodzielnego pracodawcy powoduje daleko idące skutki. Przede wszystkim jeżeli oddział nie powstaje od początku, lecz przejmuje jakąś działalność prowadzoną dotąd przez przedsiębiorcę, dochodzi do przejścia części zakładu pracy przedsiębiorcy na oddział w rozumieniu art. 231 kodeksu pracy. Następnie np. przejście pracownika z oddziału do spółki może wymagać rozwiązania umowy o pracę przez oddział i zawarcia nowej przez spółkę. Wreszcie oddział musi mieć własny aparat kadrowy - własne regulaminy, fundusz socjalny itd.
Bartłomiej Raczkowski
partner, Bartłomiej Raczkowski Kancelaria Prawa Pracy
Bartłomiej Raczkowski, partner, Bartłomiej Raczkowski Kancelaria Prawa Pracy / DGP