Praca wykonywana w porze nocnej, jako bardziej niedogodna i wymagająca większego wysiłku ze strony pracownika, podlega szczególnym uregulowaniom. Przede wszystkim za tego rodzaju pracę przysługuje pracownikowi dodatkowe wynagrodzenie.

Zgodnie z kodeksem pracy, pora nocna obejmuje osiem godzin między 21:00 a 7:00. Za pracę w tym czasie, jako za tę, która wymaga większego wysiłku i jest niewątpliwie bardziej uciążliwa, należy się pracownikowi dodatkowe wynagrodzenie.
Dodatek za pracę w nocy
Trzeba podkreślić, iż dodatek za pracę w porze nocnej przysługuje niezależnie od tego, czy pracownik uzyskał status pracującego w nocy. Pracującym w nocy kodeks pracy określa takiego pracownika, którego rozkład czasu pracy obejmuje w każdej dobie co najmniej trzy godziny w porze nocnej lub którego co najmniej 1/4 czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną. Zatem, co do zasady, każdy pracownik, który wykonuje swoje obowiązki w porze nocnej, może liczyć na dodatkowe wynagrodzenie z tego tytułu.
Wysokość dodatku ustala się za każdą godzinę pracy w porze nocnej w wysokości 20 proc. stawki godzinowej, wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę, które w 2007 roku wynosi 936 zł. Stawka określona w przepisach k.p. ma charakter gwarantowany, co oznacza, że nie można w regulacjach zakładowych ustalić jej na niższym poziomie. Nie ma jednak przeszkód, by pracodawca określił ją w bardziej korzystny dla pracowników sposób. Istnieje także możliwość, by w stosunku do pracowników wykonujących pracę w porze nocnej stale poza zakładem pracy dodatek ten zastąpić ryczałtem. Jego wysokość ustala się wtedy na podstawie przewidywanego wymiaru pracy w porze nocnej.
By obliczyć wysokość dodatku, kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę dzieli się przez wymiar czasu pracy w danym miesiącu. Następnie oblicza się 20 proc. otrzymanej stawki godzinowej, po czym wynik ten mnoży się przez liczbę godzin przepracowanych w porze nocnej w danym miesiącu.
PRZYKŁAD
JAK OBLICZYĆ DODATKOWE WYNAGRODZENIE
Zgodnie z harmonogramem czasu pracy w czerwcu tego roku pracownik przepracował w porze nocnej 50 godzin. Jak obliczyć wysokość przysługującego mu dodatkowego wynagrodzenia?
1. Krok Wysokość minimalnego wynagrodzenia dzielimy przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w czerwcu:
936 zł: (21 dni x 8 godz.) = 5,57 zł.
2. Krok Obliczamy stawkę godzinową dodatku, mnożąc uzyskaną kwotę przez 20 proc.:
5,57 zł x 20 proc. = 1,11 zł.
3. Krok Otrzymany wynik mnożymy przez liczbę godzin przepracowanych w danym miesiącu w porze nocnej
1,11 zł x 50 godz. = 55,5 zł.
Za przepracowanie 50 godz. w porze nocnej w czerwcu pracownikowi należy się dodatek w wysokości 55,5 zł.
Zmienność w czasie
Ustalenie stawki godzinowej dodatku wymaga podzielenia kwoty minimalnego wynagrodzenia przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w danym miesiącu. Liczba ta zmienia się jednak w czasie. Dlatego też i wysokość dodatku nie jest za każdym razem jednakowa i z każdym miesiącem powinna być ustalana na nowo.
Czy dodatek za nadgodziny
Raz jeszcze podkreślić trzeba, iż dodatek do wynagrodzenia przysługuje każdemu pracownikowi, który wykonywał pracę w porze nocnej, tj. pomiędzy 21:00 a 7:00. Nie ma tu znaczenia, czy pracownik wykonywał swoje obowiązki w godzinach nadliczbowych. Dodatek za pracę w nocy i dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych mogą i muszą być przyznawane zupełnie niezależnie, wynikają bowiem z odmiennych podstaw prawnych.
Ekwiwalent za urlop wypoczynkowy
Przy ustalaniu wysokości podstawy ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy przepisy prawa pracy wymagają od nas pominięcia pewnych elementów wynagrodzenia. Nie należy do nich jednak dodatek wypłacany za pracę w porze nocnej. Trzeba go zatem uwzględnić przy ustalaniu podstawy ekwiwalentowej. Należy także zwrócić uwagę na fakt, iż dodatki z tytułu pracy w porze nocnej stanowią zmienny składnik wynagrodzenia, który przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop powinien zostać przyjęty w wysokości wypłaconej pracownikowi w ciągu trzech miesięcy poprzedzających miesiąc wykorzystywania urlopu.
PRZYKŁAD
KIEDY NADGODZINY, A KIEDY PRACA W NOCY
Pracownik w każdy poniedziałek lipca powinien spędzić w pracy 8 godz., od 16:00 do 24:00. Zatem przez 3 godz. w każdy poniedziałek świadczy on pracę w porze nocnej. 9 lipca został poproszony o pozostanie 3 godz. dłużej i przystał na tę propozycję. Miesięcznie zarabia 1800 zł. Jakie dodatki mu przysługują?
Pracownikowi przysługują dwa dodatki - jeden za pracę w porze nocnej, drugi za wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych.
Dodatek za pracę w porze nocnej:
1. Krok Wysokość minimalnego wynagrodzenia dzielimy przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w lipcu:
936 zł: (22 dni x 8 godz.) = 5,32 zł.
2. Krok Obliczamy stawkę godzinową dodatku, mnożąc uzyskaną kwotę przez 20 proc.:
5,32 zł x 20 proc. = 1,06 zł.
3. Krok Otrzymany wynik mnożymy przez liczbę godzin przepracowanych w danym miesiącu w porze nocnej
1,06 zł x (3 godz. x 4 dni w miesiącu) = 12,72 zł.
Pracownikowi przysługuje dodatek za pracę w porze nocnej w wysokości 12,72 zł.
Dodatek za nadgodziny (100 proc. wynagrodzenia za każdą godzinę między 24:00 a 3:00)
1. Krok Kwotę miesięcznego wynagrodzenia dzielimy przez liczbę dni do przepracowania w lipcu:
1800 zł: (22 dni x 8 godz.) = 10,23 zł.
2. Krok Otrzymaną stawkę mnożymy przez liczbę godzin nadliczbowych:
10,23 zł x 3 godz. = 30,69 zł.
Pracownikowi przysługuje dodatek za nadgodziny w wysokości 30,69 zł.
W sumie należą się pracownikowi dwa dodatki. Jeden w wysokości 12,72 zł, drugi w wysokości 30,69 zł.
ANNA STĘŻYCKA
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 1511, 1517, 1518 ustawy z 26 czerwca 1976 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
■ Par. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 12 września 2006 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2007 roku (Dz.U. nr 171, poz. 1227).
■ Par. 4b rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy (Dz.U. nr 62, poz. 289 z późn. zm.).