Nowelizacja ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z 15 czerwca 2007 r. wprowadza istotne zmiany w zakresie form wspierania zatrudniania osób niepełnosprawnych. Od stycznia 2008 r. dofinansowanie do wynagrodzeń będzie wypłacane co miesiąc, a nie - jak dotychczas - co dwa.

Z dniem 1 stycznia 2008 r. dotychczasowe finansowanie składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych przysługujące ich pracodawcom na podstawie art. 25 ust. 2, 3 i 3a ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych zostanie zastąpione refundacją tych składek z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych i będzie przysługiwało na podstawie:
  •  art. 25a ust. 2 ustawy (refundacja składek na ubezpieczenie emerytalne po stronie pracodawcy i pracownika w odniesieniu do osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności - dla pracodawców zatrudniających mniej niż 25 osób w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, niezależnie od osiąganego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych),
  •  art. 25a ust. 4 ustawy (refundacja składek na ubezpieczenie emerytalne po stronie pracodawcy i pracownika w odniesieniu do osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności oraz składki na ubezpieczenie wypadkowe osób o lekkim stopniu niepełnosprawności - dla pracodawców zatrudniających co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, jeżeli osiągają co najmniej 6-procentowy wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych),
  •  art. 25 ust. 3 ustawy (refundacja składek na ubezpieczenia społeczne z wyjątkiem składki na ubezpieczenie rentowe po stronie pracownika niezależnie od stopnia niepełnosprawności pracownika - dla pracodawców prowadzących zakłady pracy chronionej albo zakłady aktywności zawodowej).
Refundacja zamiast finansowania składek
Refundacja ta będzie wypłacana pracodawcom co miesiąc w odniesieniu do składek naliczonych na zasadach określonych w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74), w części niesfinansowanej uprzednio ze środków publicznych.
Refundacja przysługuje pod warunkiem:
  •  terminowego opłacenia tych składek w całości,
  •  nieposiadania zaległości w należnościach wobec PFRON w wysokości przekraczającej ogółem 100 zł,
  •  pierwszeństwa zatrudnienia pracownika.
Realizacja pierwszego warunku już obecnie budzi poważne wątpliwości co do tego, czy pracodawca powinien uiścić wspomniane składki przed złożeniem wniosku o wypłatę refundacji. Ustawa bowiem uzależnia uprawnienie do refundacji składek od warunku ich terminowej zapłaty w całości. Nie określa jednak, czy warunek ten ma być rozwiązujący czy zawieszający. Należy więc oczekiwać, że w rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 25d ust. 4 ustawy tak zostanie określony termin składania wniosków o wypłatę refundacji, by pracodawca mógł uiszczać składki na ubezpieczenia społeczne wszystkich pracowników w tym samym terminie bez groźby utraty prawa do refundacji, a jednocześnie, by ewentualne przesunięcie terminów składania wniosków nie spowodowało utraty prawa do refundacji składek od wynagrodzeń za pierwsze miesiące 2008 roku i możliwości dokonania rozliczenia rocznego wraz z dofinansowaniem, o którym mowa w art. 26a ustawy, według jednolitych kryteriów.
Drugi warunek wynika z wprowadzenia bardziej liberalnej od dotychczas obowiązującej w odniesieniu do dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych zasady wyłączenia prawa do środków PFRON w przypadku posiadania zaległości w należnościach wobec Funduszu. Dotychczas nawet groszowa zaległość powodowała wyłączenie dofinansowania. Po zmianie w przypadku zaległości ogółem przekraczającej 100 zł jedynie wypłata refundacji i dofinansowania zostanie decyzją prezesa zarządu PFRON zawieszona do czasu ich uiszczenia (chyba że nie nastąpi to do 31 stycznia następnego roku, wówczas prezes zarządu PFRON decyzją odmówi wypłaty refundacji i dofinansowania).
Trzeci warunek wynika z art. 25b ust. 2 ustawy, problematycznie regulującego pierwszeństwo prawa do refundacji oraz proporcjonalność jej wypłaty. Z przepisu tego wynika bowiem, że w przypadku, gdy pracownik niepełnosprawny jest zatrudniony u więcej niż jednego pracodawcy w wymiarze czasu pracy ogółem:
  •  przekraczającym pełny wymiar czasu - refundację w wysokości proporcjonalnej do wymiaru czasu pracy tej osoby w pierwszej kolejności przyznaje się pracodawcy, który wcześniej zatrudnił tę osobę,
  •  nieprzekraczającym ogółem pełnego wymiaru czasu pracy - refundację wypłaca się w pełnej kwocie.
Należy wobec tego brzmienia przepisu także dodać, że nie została uregulowana sytuacja jedynego pracodawcy, który zatrudnił pracownika na część etatu. Oznacza to, że zgodnie z art. 25a-25b ustawy powinien otrzymać pełną kwotę refundacji (kryteria te są więc niemiarodajne nawet w sytuacji, gdy pracodawcy ustaliliby wysokość wynagrodzenia pracownika na tym samym poziomie). Mimo to warto, by pracodawca zbadał (o ile nie zrobił tego w przypadku ubiegania się o dofinansowanie do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych), czy jest pierwszym czy kolejnym pracodawcą aktualnie zatrudniającym pracownika.
Nowy zakres dofinansowania
Dofinansowanie do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych, zgodnie z art. 26a ust. 1 ustawy, nie będzie przysługiwało do wynagrodzeń osób mających ustalone prawo do emerytury (a nie jak obecnie do wynagrodzeń osób, które osiągnęły wiek emerytalny). W związku z tym, że art. 26a ust. 1 ustawy nie określa tytułów, na podstawie których miałyby być ustalane prawa do emerytury ani rodzajów tej emerytury, należy uznać, że wyłączenie będzie dotyczyło wszystkich podstaw nabycia prawa do emerytury oraz wszystkich rodzajów emerytur. Zmiana ta wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2008 r., a z uwagi na to, że przepis ten decyduje o kształcie uprawnienia, ograniczenie to będzie mogło mieć zastosowanie do dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych, począwszy od dofinansowania za styczeń 2008 r.
Także począwszy od dofinansowania za styczeń 2008 r., dofinansowanie będzie wypłacane co miesiąc, a nie jak dotychczas co dwa miesiące.
Ponadto zwiększono do 100 zł pułap dopuszczalnej zaległości wobec PFRON (skutkującej odpowiednio zawieszeniem dofinansowania lub odmową jego wypłaty, tak jak w przypadku refundacji składek, o których mowa w art. 25a ustawy).
Nowy tryb dla refundacji składek i dofinansowania
Nowy, bardziej przyjazny, tryb postępowania w sprawie uzyskania dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych i refundacji składek na ubezpieczenia społeczne tych osób będzie obowiązywał w odniesieniu do refundacji począwszy od należnej za styczeń 2008 r. i dofinansowania począwszy od należnego za lipiec i sierpień 2007 r.
Należy także wskazać, że dotychczasowa instytucja mająca na celu zdyscyplinowanie PFRON w celu sprawnego uzgadniania kwoty należnej dofinansowania (tj. obligatoryjne wydawanie zgodnie z art. 26c ust. 4a ustawy decyzji o odmowie wypłaty dofinansowania w przypadku nieuzgodnienia tej kwoty w terminie do końca miesiąca następującego po miesiącu złożenia wniosku), nie będzie mogła być stosowana w odniesieniu do nowych postępowań w sprawie dofinansowań (ani refundacji). Jednakże w przypadku zwłoki PFRON pracodawcy będą przysługiwały uprawnienia określone m.in. w art. 37 ust. 1 k.p.a. (do złożenia do ministra pracy i polityki społecznej zażalenia na niezałatwienie sprawy w przepisanym terminie) i art. 221 w zw. z art. 227 k.p.a. (możliwość złożenia do ministra pracy i polityki społecznej skargi na zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez PFRON lub jego pracowników, naruszenie praworządności lub interesów skarżącego, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie sprawy).
Za tydzień omówimy kolejne zmiany w ustawie o rehabilitacji.
LUIZA KLIMKIEWICZ
luiza.klimkiewicz@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 25 ust. 2, 3 i 3a ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. nr 123, poz. 776 z późn. zm.).
■ 25a-25b ustawy z 15 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 115, poz. 791).