Gdy członek rodziny nie płaci na czas za pobyt mieszkańca domu pomocy społecznej (DPS), odsetki są naliczane zgodnie z ordynacją podatkową, niezależnie od tego, czy opłata została ustalona na podstawie decyzji administracyjnej, czy umowy cywilnoprawnej.
Tak wynika ze stanowiska Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej (RIO) w Szczecinie z 10 listopada 2020 r. (znak K.0542.PZ.53.JK.2020), które odpowiedziało na pytanie zadane przez jeden z ośrodków pomocy społecznej (OPS). Dotyczyło ono sposobu naliczania odsetek w sytuacji, gdy opłata za pobyt osoby w DPS nie jest wnoszona terminowo.
Kto i na jakich zasadach partycypuje w kosztach utrzymania seniora, określa art. 61 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tj. Dz.U. z 2020 r. poz. 1876). Zgodnie z nim ośrodek zawiera z osobami zobowiązanymi do wnoszenia należności umowę, o której mowa w art. 103 ust. 2 ustawy, wskazującą wysokość opłaty i termin jej uiszczania. Jeśli najbliżsi krewni nie zgadzają się na jej podpisanie, OPS wydaje im decyzje zawierające kwoty, które mają płacić. Zdarza się jednak, że niektórzy członkowie rodziny nie wywiązują się w ogóle z nałożonego na nich obowiązku lub robią to nieterminowo. I tu właśnie OPS powziął wątpliwość związaną z tym, czy należy stosować takie same czy różne przepisy w zakresie naliczania odsetek w zależności od tego, czy opłata została nałożona umową (wtedy właściwe byłyby regulacje kodeksu cywilnego w sprawie odsetek za opóźnienie), czy decyzją (wtedy byłaby to ordynacja podatkowa).
RIO wyjaśnia, że opłata pobierana na mocy art. 61 ustawy o pomocy społecznej stanowi nieopodatkowaną należność budżetową o charakterze publicznoprawnym, wymienioną w art. 60 pkt 7 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 869 ze zm.). W ocenie kolegium chociaż ustawa o pomocy społecznej nie reguluje wprost kwestii naliczania odsetek od nieterminowych płatności za DPS, będzie miał tu zastosowanie art. 67 ustawy o finansach publicznych, zakładający, że do nieopodatkowanych należności budżetowych o charakterze publicznoprawnym stosuje się przepisy ordynacji podatkowej. Te z kolei przewidują możliwość naliczania odsetek jak dla zaległości podatkowych. To oznacza, że w przypadku nieterminowego wnoszenia opłaty z art. 61 ustawy o pomocy społecznej gmina powinna naliczać tego rodzaju odsetki.
RIO podkreśla, że umowa zawierana na podstawie art. 103 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej służy jedynie skonkretyzowaniu ustawowego obowiązku ponoszenia opłaty, natomiast jego źródło jest w art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy. Umowa służy bowiem tylko wskazaniu, która z wymienionych w ustawie osób, w okolicznościach konkretnej sprawy, będzie faktycznie zobligowana do realizowania obowiązku współfinansowania pobytu członka rodziny w DPS. Dlatego zdaniem RIO niezależnie od tego, czy wysokość opłaty została ustalona na drodze decyzji administracyjnej, czy umowy, należy ją klasyfikować jako należność wymienioną w art. 60 pkt 7 ustawy o finansach publicznych. W konsekwencji, gdy dojdzie do opóźnień we wnoszeniu opłaty, odpowiednie będą przepisy o naliczaniu odsetek jak dla zaległości podatkowych.
Co istotne, w tej kwestii nie ma wśród organów jednomyślności. Odmienną interpretację przepisów przedstawiały wcześniej RIO w Warszawie i w Kielcach, które z uwagi na szczególny charakter regulacji zawartych w ustawie o pomocy społecznej uznały, że odesłanie z art. 67 ustawy o finansach publicznych do korzystania z przepisów ordynacji podatkowej nie może mieć w tych sprawach zastosowania.