Tak stwierdził Sąd Najwyższy, weryfikując wysokość składki wypadkowej. Przy kwalifikacji zdarzenia należy wziąć pod uwagę skutki powstałe bezpośrednio po urazie i ujawnione później następstwa
Zgodnie z art. 28 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (dalej: ustawa wypadkowa) stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe dla płatnika zgłaszającego do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych ustala ZUS. Jest to iloczyn stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe dla grupy działalności, do której należy płatnik, oraz wskaźnika korygującego. Wskaźnik ten ustala się na rok składkowy w zależności od kategorii ryzyka ustalonej dla płatnika, którą z kolei ustala się dla niego w zależności od liczby:
- poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem;
- poszkodowanych w wypadkach przy pracy śmiertelnych i ciężkich;
- stwierdzonych chorób zawodowych;
- zatrudnionych w warunkach zagrożenia.
Wpływ każdego z wymienionych wskaźników jest równy.
Ustawa wypadkowa za ciężki wypadek przy pracy uważa zdarzenie, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.
Ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, jakiemu uległ ubezpieczony będący pracownikiem, następuje w trybie określonym przepisami kodeksu pracy, a więc w protokole powypadkowym. Trzeba jednak pamiętać, że ustalenia te mogą zostać zakwestionowane przez ZUS – chociażby w sytuacji, gdy dochodzi do ustalenia wysokości składki wypadkowej. Jak bowiem widać, w tym przypadku ma znaczenie kwalifikacja wypadku – tylko te ciężkie wpłyną na wysokość składki. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 4 kwietnia 2019 r., sygn. akt III UK 103/18, o kwalifikacji wypadku przy pracy jako ciężki decydują w pierwszej kolejności skutki powstałe bezpośrednio po urazie (utrata bądź naruszenie podstawowych funkcji organizmu), w dalszej zaś – odleglejsze następstwa urazu (utrzymujące się po leczeniu i rehabilitacji) w postaci choroby nieuleczalnej lub zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy w zawodzie albo trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała. SN w tej sprawie musiał m.in. rozstrzygnąć, na jaki moment ocenia się skutki wypadku, aby móc go zakwalifikować do odpowiedniej kategorii. Skarga organu rentowego została co prawda oddalona z powodu błędnego jej sformułowania, natomiast w uzasadnieniu SN na marginesie wskazał właściwy sposób postępowania w takich sprawach. W tym sporze odwołujacy (płatnik składek) przekazał ZUS inną liczbę wypadków ciężkich niż wynikało to z protokołów powypadkowych. Okazało się bowiem, że zespół ocenił skutki wypadków po raz kolejny – po przebytym leczeniu. Zmienił kwalifikację wypadków z „ciężkiego” na „lekki”. SN w uzasadnieniu uznał to za niedopuszczalne. Podkreślił, że wypadek przy pracy zakwalifikowany jako ciężki nie staje się lekkim wskutek pomyślnego przebiegu leczenia lub rehabilitacji. O kwalifikacji wypadku jako ciężkiego decydują skutki powstałe bezpośrednio po urazie oraz ujawnione później następstwa tego urazu. O ile zatem wypadek początkowo kwalifikowany jako „lekki” może się okazać „ciężkim”, o tyle nie jest możliwa sytuacja odwrotna – aby wypadek przy pracy wstępnie oznaczony jako ciężki mógł utracić taki przymiot wskutek pomyślnego przebiegu leczenia lub rehabilitacji.
Sąd Najwyższy w opisywanym wyroku podkreślił także, że treść protokołu powypadkowego można kwestionować. Stwierdził, że dokument ten jest wprawdzie nośnikiem informacji o wypadku przy pracy istotnych z punktu widzenia stopy procentowej składki, jednak gdy nie odpowiada on rzeczywistości, nie może wiążąco o niej przesądzać w postępowaniu sądowym o ustalenie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe.
wAŻNE Sąd Najwyższy dopuszcza sytuację odwrotną, tj. zakwalifikowanie wypadku jako ciężkiego po wstępnym uznaniu go za lekki, gdy później ujawnią się jego skutki.
Podstawa prawna
• art. 3 ust. 5, art. 27–31 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1205);
• obwieszczenie ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 3 marca 2020 r. w sprawie wysokości kwot jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej (M.P. z 2020 r. poz. 279)
