W przypadku tej pierwszej formy odosobnienia obowiązki zawodowe można wykonywać zdalnie, lecz urlop wypoczynkowy nie będzie już dopuszczalny. Z kolei w trakcie izolacji domowej pracownik obecnie nie może pracować. Ulegnie to jednak zmianie po kolejnej nowelizacji przepisów
i. kwarantanna a urlop
Praca zdalna w trakcie kwarantanny była akceptowana od samego początku funkcjonowania przepisów tzw. specustawy o COVID-19 (ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1842, ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2112). Co więcej, wyjaśnienia na ten temat znajdziemy także na rządowej stronie https://www.gov.pl/web/koronawirus/pytania-i-odpowiedzi, gdzie na pytanie: „Jestem na kwarantannie, ale czuję się dobrze. Czy mogę pracować zdalnie z miejsca kwarantanny?”, udzielono odpowiedzi: „Nie ma przeszkód pod warunkiem, że świadczenie pracy nie będzie wiązało się z łamaniem zasad kwarantanny”.
Od 29 listopada 2020 r. możliwość taka została usankcjonowana prawnie. Tego dnia wszedł bowiem w życie przepis pozwalający na pracę zdalną w trakcie kwarantanny pracownikom oraz osobom zatrudnionym na podstawie umów cywilnoprawnych.
Liberalne podejście do wykorzystania czasu kwarantanny na pracę nie rozciąga się jednak na takie uprawnienia pracownicze jak urlop wypoczynkowy. Zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii z 24 listopada 2020 r. w okresie kwarantanny pracownik nie może skorzystać z takiego urlopu, gdyż na przeszkodzie stoją art. 165 i 166 kodeksu pracy, w których jako przesłanka przesunięcia lub przerwania urlopu wymieniane jest „odosobnienie w związku z chorobą zakaźną”. Zatem pracować zdalnie na kwarantannie można, ale skorzystać z urlopu wypoczynkowego już nie, gdyż w tym drugim przypadku pracownik nie byłby w stanie swobodnie zdecydować o sposobie wykorzystania urlopu. Poza tym dozwolenie wykonywania pracy zdalnej w trakcie takiego odosobnienia jest wyjątkiem od reguły. Wydaje się więc, że wykładnia rozszerzająca nie byłaby tutaj wskazana.
ii. izolacja domowa a praca
Od około miesiąca praca zdalna w okresach izolacji domowej jest jednym z szeroko dyskutowanych tematów, który dzieli prawników specjalizujących się w prawie pracy. Z jednej strony pojawiają się poglądy, że izolacja dotyczy pracowników chorych, a więc co do zasady nie powinni być oni dopuszczani do pracy, gdyż jest to ryzyko z punktu widzenia bhp. Z drugiej strony zwolennicy poglądu przeciwnego podkreślają, że nie powinno się stawiać znaku równości pomiędzy pojęciami „chory” i „niezdolny do pracy”, a zatem w sytuacji wyjątkowej, mimo istniejących wątpliwości, możliwe jest dopuszczenie do pracy zdalnej.
Kreatywni są również sami pracownicy, gdyż są w stanie dostarczyć do kadr orzeczenia o zdolności do pracy w trakcie izolacji. Sam widziałem orzeczenie o następującej treści: „Pacjent z COVID-19 – izolacja do 30.11.2020 r. – czuje się dobrze, jedyne objawy utrata węchu i smaku. Pacjent może wykonywać pracę zdalną z domu”. Biorąc pod uwagę, że specustawa o COVID-19 obecnie na zasadzie wyjątku dopuszcza, że o zdolności do pracy mogą orzekać nie tylko lekarze medycyny pracy, lecz też inni lekarze, to można by już przyjąć, że ryzyko z obszaru bhp spada, a przynajmniej znacznie trudniej będzie udowodnić winę pracodawcy, gdyby pracownikowi w okresie wykonywania pracy zdalnej coś się stało.
MRPiT w wyjaśnieniach z 25 listopada 2020 r. zajmuje jednak twarde stanowisko, zgodnie z którym obecnie wykonywanie pracy w okresie izolacji pracownika jest niedopuszczalne. Resort podkreśla przy tym, że do pracy zdalnej można skierować wyłącznie pracownika zdolnego do wykonywania pracy. Powyższe stanowisko może jednak nie obowiązywać długo, gdyż 27 listopada br. Sejm uchwalił kolejną nowelizację przepisów specustawy, na mocy której ma zostać dodany przepis wprost dopuszczający pracę w trakcie izolacji. Chodzi o ustawę z 27 listopada 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (druki sejmowe nr 772 i 773). Nowy art. 4ha specustawy to kalka obowiązującego już przepisu dozwalającego na pracę zdalną podczas kwarantanny. Zatem od dnia jego wejścia w życie zasady pracy na kwarantannie i izolacji w warunkach domowych będą identyczne. Należy jednak zwrócić uwagę, że odwołuje się on jednak tylko i wyłącznie do izolacji w warunkach domowych, a nie do izolacji w ogólności.
Stanowisko MRPiT z 24 listopada 2020 r. w sprawie urlopu wypoczynkowego na kwarantannie wydane dla DGP
Urlop wypoczynkowy stanowi co do zasady dla pracownika czas wolny od pracy (jest sui generis zwolnieniem od pracy), którym to pracownik może decydować o sposobie jego wykorzystania. Ustawa z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu chorób zakaźnych u ludzi, której przepisy należą do właściwości Ministra Zdrowia, definiuje natomiast kwarantannę jako: „odosobnienie osoby zdrowej, która była narażona na zakażenie, w celu zapobieżenia szerzeniu się chorób szczególnie niebezpiecznych i wysoce zakaźnych”.
W związku z powyższym – mimo, iż kwarantanna dotyczy osób zdrowych, to jest ona odosobnieniem mającym na celu zapobieżenie szerzeniu się choroby zakaźnej, a więc odosobnieniem związanym z chorobą zakaźną (a ściślej groźbą szerzenia tej choroby), wynikającym z decyzji inspektora sanitarnego.
W tym kontekście trzeba mieć na uwadze regulacje zawarte w art. 165 i 166 Kodeksu pracy, z których wynika, że „odosobnienie w związku z chorobą zakaźną” stanowi jedną z przesłanek/okoliczności uniemożliwiających wykorzystanie urlopu wypoczynkowego (powodujących jego przesunięcie).
W opinii MRPiT należy więc przyjąć, że udzielenie pracownikowi urlopu wypoczynkowego w okresie jego odosobnienia wynikającego z decyzji inspektora sanitarnego (kwarantanny) jest niedopuszczalne.
Co ważne, nowelizacja ustawy z 28.10.2020 r. pozwala na skierowanie pracownika na kwarantannie do wykonywania pracy w formie zdalnej, co pozwala na zachowanie 100% wynagrodzenia.
Stanowisko MRPiT z 25 listopada 2020 r. w sprawie pracy zdalnej w trakcie izolacji wydane dla DGP
Zgodnie z obowiązującym prawem osoby chore na chorobę zakaźną albo osoby podejrzane o zachorowanie na chorobę zakaźną mogą podlegać obowiązkowej hospitalizacji, izolacji lub izolacji w warunkach domowych.
Izolacja oznacza odosobnienie osoby lub grupy osób chorych na chorobę zakaźną albo osoby lub grupy osób podejrzanych o chorobę zakaźną, w celu uniemożliwienia przeniesienia biologicznego czynnika chorobotwórczego na inne osoby.
Izolacja w warunkach domowych to odosobnienie osoby chorej z przebiegiem choroby zakaźnej niewymagającej bezwzględnej hospitalizacji ze względów medycznych w jej miejscu zamieszkania lub pobytu, w celu zapobieżenia szerzenia się chorób szczególnie niebezpiecznych i wysoce zakaźnych.
Zatem pracownik, który podlega izolacji jest osobą chorą, czyli co do zasady niezdolną do wykonywania pracy ze względu na swój stan zdrowia. Oznacza to, że chory pracownik w okresie izolacji nie powinien wykonywać pracy. Jeżeli osobie za czas izolacji będą przysługiwały świadczeniem z tytułu choroby, to w okresie tym nie będzie mogła świadczyć pracy, również w formie pracy zdalnej. Natomiast pracownik, który wykonuje pracę zdalną i nie jest objęty świadczeniem z tytułu choroby, będzie uprawniony do wynagrodzenia za pracę wykonaną na podstawie art. 80 k.p.
Należy więc przyjąć, że wykonywanie pracy w okresie izolacji pracownika wynikającego bezpośrednio z przepisów prawa jest niedopuszczalne. Do pracy zdalnej można skierować wyłącznie pracownika zdolnego do wykonywania pracy. Warto dodać, że 28 października 2020 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie niektórych ustaw w związku z przeciwdziałaniem sytuacjom kryzysowym związanym z wystąpieniem COVID-19. Ustawa ta zawiera nowy przepis, zgodnie z którym pracownicy i inne osoby zatrudnione poddane obowiązkowej kwarantannie mogą, za zgodą pracodawcy albo zatrudniającego, świadczyć pracę zdalną i otrzymywać z tego tytułu wynagrodzenie.
Ponadto w/w ustawa dodaje przepis (art. 6 ust. 2 pkt 1a w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa) na podstawie, którego na równi z niezdolnością do pracy z powodu choroby traktuje się niemożność wykonywania pracy wskutek poddania się obowiązkowi kwarantanny, izolacji w warunkach domowych albo izolacji, o której mowa w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.
Ważne: pojęcia izolacji i kwarantanny, mimo że często używane zamiennie, nie są tożsame.
