Osoby, które wjeżdżają do Polski na podstawie wizy wydanej ze względów humanitarnych, nie mogą u nas pracować, choćby nawet miały zezwolenie na pracę. To jednak zmieni się już za pięć dni
Od 1 grudnia 2020 r. zacznie obowiązywać ustawa z 28 października 2020 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2023). Wprowadza ona istotne zmiany dotyczące wjazdu, pobytu i pracy obcokrajowców. Wejście w życie nowych przepisów może wiązać się z dodatkowymi kosztami dla pracodawców i wymogami nałożonymi na cudzoziemców.
Wymogi dotyczące ubezpieczenia
Na mocy nowelizacji jednym z warunków otrzymania wizy przez cudzoziemca będzie posiadanie zdrowotnego ubezpieczenia podróżnego, ważnego przez okres planowanego pobytu na terytorium RP. Dotychczasowe przepisy nie określają kryteriów dotyczących firm ubezpieczeniowych. Nowa regulacja wprowadzi zasadnicze zmiany w tym zakresie. Ubezpieczyciel będzie musiał mieć siedzibę lub oddział na terytorium Polski, państwa członkowskiego UE, EFTA lub Konfederacji Szwajcarskiej. Podmioty spoza wskazanego obszaru będą mogły wystawiać cudzoziemcom ww. ubezpieczenia pod warunkiem posiadania stabilnej sytuacji finansowej. Niezależnie od miejsca siedziby lub oddziału ubezpieczyciel będzie musiał też zapewniać całodobową usługę centrum alarmowego umożliwiającą zgłaszanie zdarzeń.
Dla cudzoziemca będzie to oznaczać konieczność zweryfikowania, czy podmiot oferujący ubezpieczenie podróżne spełnia ww. kryteria. W przeciwnym razie ryzykować będzie odmową wydania wizy z powodu złożenia niewłaściwych dokumentów. Ułatwieniem w tym zakresie ma być udostępnianie informacji o akceptowanych ubezpieczycielach i oferowanych przez nich ubezpieczeniach na stronie internetowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
Istotną zmianą jest też objęcie obowiązkiem wykupienia ubezpieczenia – ważnego przez cały okres planowanego pobytu w Polsce – również cudzoziemców, którzy ubiegają się o wizę w celu wykonywania pracy. Obecnie obowiązujące przepisy umożliwiają takim osobom wykupienie ubezpieczenia wyłącznie na okres do dnia uzyskania ubezpieczenia zdrowotnego w związku z zatrudnieniem. Od momentu zatrudnienia są oni bowiem obejmowani ubezpieczeniem ZUS. Uzasadnieniem zmiany jest to, że konsulowie nie mają rzeczywistej wiedzy na temat dnia uzyskania przez cudzoziemców ubezpieczenia zdrowotnego na terytorium RP. Podjęcie pracy może też następować w późniejszym terminie niż początkowa data ważności zezwolenia na pracę. Zatem ocena, czy okres, na jaki zostało wydane ubezpieczenie, jest odpowiedni, była dotychczas w praktyce niemożliwa.
Uwaga! Powyższa zmiana nie dotyczy cudzoziemców, którzy już wcześniej rozpoczęli świadczenie pracy i zostali zgłoszeni do ubezpieczeń przez pracodawców. Te osoby będą mogły załączyć do wniosku wizowego dokumenty potwierdzające zgłoszenie do ZUS.
Termin wydania dokumentu
Nowelizacja ustawy o cudzoziemcach wprowadzi także ramy czasowe postępowań dotyczących wniosków wizowych. Przewiduje bowiem, że decyzja o wydaniu bądź odmowie wydania wizy krajowej powinna zostać wydana w okresie 15 dni od dnia złożenia wniosku, a w szczególnych przypadkach termin ten może być przedłużony do 60 dni. Ustawa z 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 35) w obecnym brzmieniu nie określa terminów w tym zakresie. W przypadku wiz krajowych stosuje się kodeks postępowania administracyjnego, co oznacza, że wiza powinna być wydana niezwłocznie, chyba że postępowanie wymaga wyjaśnienia. W tym drugim przypadku wydanie bądź odmowa wydania wizy powinna nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a w sprawach szczególnie skomplikowanych nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia złożenia wniosku.
W zakresie wiz Schengen kwestię tę reguluje kodeks wizowy, czyli rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1155 z 20 czerwca 2019 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 810/2009 ustanawiające Wspólnotowy Kodeks Wizowy. Przewidziano w nim ogólny 15-dniowy termin na wydanie bądź odmowę wydania wizy Schengen oraz 45-dniowy – w szczególnych przypadkach. Regulacja ta jest stosowana bezpośrednio przez polskie organy.
Możliwość zatrudnienia
Nowelizacja ustawy o cudzoziemcach wprowadza również istotną modyfikację w ustawie z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1409; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2023), która reguluje m.in. warunki zatrudnienia cudzoziemców w Polsce. Do tej pory cudzoziemiec, który przebywa w Polsce na postawie wizy wydanej w celu przyjazdu ze względów humanitarnych, z uwagi na interes państwa lub zobowiązania międzynarodowe, nawet jeśli posiadał zezwolenie na pracę, nie był uprawniony do wykonywania pracy. Wraz z wejściem w życie nowych przepisów to ograniczenie zostanie zniesione. Wiza wydana w celach humanitarnych nie będzie wyłączała możliwości zatrudnienia cudzoziemca. Co więcej – zgodnie z przygotowanym przez Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii projektem rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium RP jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę – osoby przebywające w Polsce na podstawie wizy w celach humanitarnych mają być uprawnione do wykonywania pracy bez zezwolenia na pracę. Nowy stan prawny znacząco zmieni zatem sytuację cudzoziemców, którzy przybywają do Polski w celu uzyskania ochrony.
Znaczenie dla pracodawców
Niezwykle korzystną zmianą z perspektywy pracodawców będzie możliwość zatrudnienia cudzoziemców przebywających w Polsce na podstawie wizy humanitarnej. Nowelizacja ustawy o cudzoziemcach znacząco ułatwi dostęp tej kategorii osób do rynku pracy. Jednak zmiana dotycząca okresu ważności podróżnego ubezpieczenia zdrowotnego dla osób ubiegających się o wizę w celu wykonywania pracy może oznaczać dodatkowe koszty po stronie pracodawców. Często to oni bowiem opłacają ubezpieczenia dla swoich przyszłych pracowników.
WAŻNE Zmiana dotycząca okresu ważności podróżnego ubezpieczenia zdrowotnego dla osób ubiegających się o wizę w celu wykonywania pracy to dodatkowe koszty dla pracodawców.