• Czy prawo do zwolnienia ze składek uzyska przedsiębiorca z branży turystycznej, który rozpoczął działalność w sierpniu 2019 r.
  • Dlaczego emerytura wojskowa nie pozbawi prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia
  • Na jakich zasadach wypłacane są świadczenia chorobowe dla zleceniobiorców przebywających na kwarantannie
  • Na jakiej podstawie ZUS uwzględni w stażu pracy okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze
ShutterStock
Pracuję w branży turystycznej, odmówiono mi prawa do zwolnienia ze składek, bo rozpocząłem prowadzenie działalności w sierpniu 2019 r., a wystąpiłem o zwolnienie ze składek za pełny okres, tj. od lipca do września tego roku. Co mogę zrobić w tej sytuacji?

Przedsiębiorca znajdujący się w takiej sytuacji powinien ponownie złożyć wniosek o zwolnienie ze składek, ale tylko za sierpień‒wrzesień 2020 r. Wynika to z tego, jak skonstruowane są przepisy specustawy o COVID-19 wprowadzające zwolnienie ze składek. Na podstawie art. 31zo ust. 8 specustawy za okres od 1 lipca 2020 r. do 30 września 2020 r. zwalnia się z obowiązku opłacania należnych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych lub Fundusz Emerytur Pomostowych płatnika składek prowadzącego jako przeważającą działalność o określonych w ustawie kodach. Warunkiem uzyskania zwolnienia jest:

  • zgłoszenie jako płatnik składek do 30 czerwca 2020 r.;
  • przychód z tej działalności w rozumieniu przepisów podatkowych uzyskany w pierwszym miesiącu kalendarzowym, za który składany jest wniosek o zwolnienie z opłacania tych składek, był niższy co najmniej o 75 proc. w stosunku do przychodu uzyskanego w tym samym miesiącu kalendarzowym w 2019 r.
Skoro więc przedsiębiorca nie prowadził działalności w lipcu 2019 r., to nie spełnił warunku spadku przychodu (lipiec 2019 r. – lipiec 2020 r.) za pierwszy miesiąc, za który składa wniosek. Wobec tego przedsiębiorca może złożyć wniosek o zwolnienie ze składek za sierpień i wrzesień. Wówczas porównywany będzie przychód z sierpnia 2019 r. do przychodu z sierpnia 2020 r. Nie będzie miał znaczenia za to przychód we wrześniu 2019 r. i 2020 r. Nawet gdyby wzrósł, nie będzie brany pod uwagę przy ocenie prawa do zwolnienia ze składek.
Przedsiębiorca nie powinien natomiast składać odwołania od otrzymanej decyzji ZUS odmawiającej mu prawa do zwolnienia ze składek za pełne trzy miesiące. Jest ona prawidłowa, sąd nie może zaś rozpatrywać w odwołaniu wniosku, którego nie rozpatrywał jeszcze ZUS.
Podstawa prawna
• art. 31zo ust. 8 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1842)
Pobieram emeryturę wojskową i do niedawna pracowałem w pewnej firmie. Od początku listopada jednak nie pracuję, lecz wciąż przebywam na zwolnieniu lekarskim. Niezdolność do pracy rozpoczęła się jeszcze w październiku. Czy będę miał prawo do zasiłku chorobowego za ten okres?

Tak, w tym przypadku będzie przysługiwał zasiłek chorobowy. Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy:

  • ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy;
  • kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby;
  • nie nabyła prawa do zasiłku w czasie ubezpieczenia, w przypadkach określonych w art. 4 ust. 1;
  • jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego;
  • podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników.
W pierwszym z punktów mowa jest o „ustalonym prawie do emerytury”. Nie jest jednak określone, o jaki rodzaj emerytury chodzi – czy o emeryturę powszechną, czy o każdy rodzaj świadczenia emerytalnego, w tym np. emeryturę wojskową.
Przed takim pytaniem stanął Sąd Najwyższy, rozpatrując sprawę o sygn. akt II UK 196/12. Dotyczyła ona właśnie emeryta wojskowego, który po ustaniu tytułu ubezpieczeniowego pobrał zasiłek chorobowy, nie informując o jednoczesnym pobieraniu emerytury wojskowej. ZUS po otrzymaniu informacji z Wojskowego Biura Emerytalnego stwierdził brak prawa do zasiłku oraz nakazał zwrot świadczenia. Tymczasem Sąd Najwyższy w wyroku z 18 lutego 2013 r. nie podzielił stanowiska ZUS. Stwierdził bowiem, że pobieranie emerytury wojskowej, przyznanej na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin, nie stanowi okoliczności wyłączającej prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia. Prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia wyłączone jest tylko w tych okolicznościach, które wyczerpująco i wyraźnie określone zostały w art. 13 ust. 1 ustawy zasiłkowej z 1999 r. Nie została w nim wymieniona emerytura wojskowa, więc pobieranie tego świadczenia nie uzasadnia pozbawienia prawa do zasiłku chorobowego. Warto też zwrócić uwagę na jeszcze inne stwierdzenie SN zawarte w uzasadnieniu do tego wyroku. Jego zdaniem określenie „emerytura”, którym posługuje się cytowany przepis, nie może być uznane za pojęcie zbiorcze, obejmujące wszystkie świadczenia przyznawane z tytułu wieku lub wysługi nie tylko z ubezpieczenia emerytalnego, lecz także w postaci świadczeń zabezpieczeniowych z budżetu, jakim jest „emerytura wojskowa”, i nie jest tożsame z tym pojęciem.
Można więc stwierdzić, że ZUS w opisywanym przypadku powinien wypłacić zasiłek. Jeśli tego nie zrobi, należy złożyć odwołanie do sądu.
Podstawa prawna
• art. 13 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 870)
Od października zatrudniamy zleceniobiorcę, który miał kilka miesięcy przerwy w zatrudnieniu. Od początku listopada jest w kwarantannie. Czy przysługuje mu zasiłek chorobowy? Czy okres oczekiwania ma także zastosowanie w przypadku kwarantanny?

Tak, okres oczekiwania ma zastosowanie także w przypadku kwarantanny. A to oznacza, że zleceniobiorca nie będzie miał prawa do zasiłku.

Zgodnie z art. 6 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Na równi z niezdolnością do pracy z powodu choroby traktuje się m.in. niemożność wykonywania pracy w wyniku decyzji wydanej przez właściwy organ albo uprawniony podmiot na podstawie przepisów o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi oraz wskutek poddania się obowiązkowi kwarantanny, o której mowa w tych przepisach.
Zgodnie zaś z art. 4 ustawy zasiłkowej ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego:
  • po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego – jeżeli podlega obowiązkowo temu ubezpieczeniu;
  • po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego – jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie.
Zleceniobiorcy podlegają temu ubezpieczeniu jedynie na wniosek, a to oznacza, że będzie miał do nich zastosowanie termin 90-dniowy. Do tego okresu wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego. Z opisu sytuacji nie wynika jednak, aby możliwe było doliczenie jakichkolwiek dodatkowych okresów do 90-dniowego okresu wyczekiwania dla zleceniobiorcy.
Istnieją wyjątkowe sytuacje, które pozwalają nabyć prawo do zasiłku chorobowego od pierwszego dnia podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Zasiłek na takich korzystnych zasadach będzie przysługiwał:
  • absolwentom szkół lub uczelni lub osobom, które zakończyły kształcenie w szkole doktorskiej, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów, lub zakończenia kształcenia w szkole doktorskiej;
  • jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy;
  • ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego;
  • posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji;
  • funkcjonariuszom Służby Celnej, którzy stali się pracownikami w jednostkach organizacyjnych Krajowej Administracji Skarbowej.
Żaden z tych wyjątków nie dotyczy jednak zleceniobiorcy w opisywanej sytuacji. Gdyby miał status pracownika, a więc osoby ubezpieczonej obowiązkowo, można byłoby sprawdzić, czy ma co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego. Jest on jednak ubezpieczony dobrowolnie, a więc nawet jeśli taki staż ubezpieczeniowy posiada, to ten wyjątek nie ma do niego zastosowania.
Podstawa prawna
• art. 4 i 6 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 870)
ZUS odmówił mi emerytury pomostowej, bo uznał, że nie posiadam 15-letniego stażu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Nie uznał mi bowiem pracy na statkach dla armatorów zagranicznych, która została podjęta za pośrednictwem polskiej firmy. Stwierdził, że podmiot ten nie jest pracodawcą, a jedynie jednostką pośredniczącą w zawieraniu kontraktów z armatorami zagranicznymi. Co mogę zrobić w tej sytuacji?

Zgodnie z art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych prawo do emerytury pomostowej przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie m.in. następujące warunki:

  • urodził się po 31 grudnia 1948 r.;
  • ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat.
Szczególnie problematyczne bywa udowodnienie posiadania 15-letniego stażu w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze – jest przedmiotem wielu sporów sądowych.
Podobną do opisywanej sprawy rozstrzygał Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 26 stycznia 2017 r., sygn. akt III AUa 1600/16. ZUS również odmówił prawa do emerytury pomostowej, argumentując, że polska firma nie była pracodawcą, a jedynie jednostką pośredniczącą w zawieraniu kontraktów z armatorami zagranicznymi, tak więc z wnioskodawcą nie łączył ją stosunek pracy. A to oznaczało, że firma ta nie jest płatnikiem składek, o którym mowa w przepisach ustawy o emeryturach pomostowych, dlatego też nie jest uprawniona do wystawiania zaświadczeń dotyczących wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak jest zatem możliwości uwzględnienia do okresów pracy w szczególnych warunkach, okresów pracy polskiego członka załogi statku morskiego u armatora zagranicznego, do którego został skierowany przez zakład niebędący jego pracodawcą.
Sąd stwierdził jednak, że okresy wykonywania pracy za granicą w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze na podstawie umów o pracę zawartych bezpośrednio z pracodawcami zagranicznymi mogą być uznane za okresy zatrudnienia w rozumieniu art. 32 ust. 1, 2 i 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Warunkiem jest jednak opłacanie również w Polsce składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (art. 6 ust. 1 i 2 tej ustawy w związku z art. 7 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), chyba że na podstawie umów o zatrudnieniu lub umów międzynarodowych pracownik został objęty ubezpieczeniem w trybie i na zasadach obowiązujących w państwie zatrudnienia lub określonych w umowach międzynarodowych (np. obowiązkiem podlegania ubezpieczeniu właściwemu dla pracowników pracodawcy zagranicznego w jego siedzibie za granicą lub w innym miejscu prowadzenia przezeń działalności).
W takiej sytuacji warto więc złożyć odwołanie od decyzji ZUS, istnieje bowiem prawdopodobieństwo, że sąd przychyli się do stanowiska odwołującego.©℗
Podstawa prawna
• art. 6 ust. 1 i 2 i art. 7 pkt 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. 2020 r. poz. 695)
• art. 4 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1924)
• art. 32 ust. 1, 2 i 4 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 53; ost.zm. t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1578)