Pracownik w wieku poniżej 50 lat jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem 4000 zł miesięcznie. Od 1 czerwca do 30 września otrzymywał dodatek specjalny za zwiększenie obowiązków – 500 zł. Oprócz umowy o pracę ma z nami zawartą także dodatkową umowę zlecenia trwającą od 1 lipca do 31 października 2020 r., z wynagrodzeniem 800 zł na miesiąc oraz stałym dodatkiem 200 zł za uciążliwość pracy w terenie. Dodatek nie jest zmniejszany za okresy niewykonywania prac zleconych (np. z powodu choroby). Jak ustalić podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego dla tego pracownika i jak ująć wynagrodzenie ze zlecenia, jeżeli pracownik zachorował w październiku? Zwolnienie lekarskie obejmuje okres od 20 października do 8 listopada.
ODPOWIEDŹ
Do podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego przysługującego za okres od 20 do 31 października należy przyjąć – oprócz wynagrodzenia za pracę na etacie – również wynagrodzenie ze zlecenia wypłacone za okres od lipca do września, wraz z dodatkiem 200 zł. Natomiast podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego należnego za okres od 1 do 8 listopada trzeba przeliczyć, tzn. przyjąć tylko wynagrodzenie za pracę, czyli bez przychodu ze zlecenia. Dodatek za rozszerzenie obowiązków służbowych, w wysokości 500 zł, należy w ogóle pominąć przy obliczaniu podstawy chorobowego za oba okresy.
Trzeba pominąć dodatek
Wynagrodzenie chorobowe przysługuje pracownikowi na podstawie art. 92 kodeksu pracy za okresy orzeczonej niezdolności do pracy, trwającej łącznie do 33 dni w roku kalendarzowym. Przez krótszy okres, tj. łącznie 14 dni, wynagrodzenie to pobierają pracownicy, którzy ukończyli 50. rok życia. Za czas niewydolności zdrowotnej trwającej łącznie dłużej niż 33 dni (14 dni) w ciągu roku kalendarzowego pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy z ubezpieczenia społecznego. Obowiązują wspólne zasady ustalania podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego oraz zasiłku określone w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa).
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego i wynagrodzenia chorobowego przysługującego ubezpieczonemu pracownikowi stanowi uśrednione miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. W opisanym przypadku jest to więc wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres od października 2019 r. do września 2020 r., po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia społeczne wynoszących łącznie 13,71 proc. podstawy ich wymiaru. Ustalając podstawę świadczenia chorobowego, należy pominąć dodatek za wykonywanie nadmiarowych zadań, bo w miesiącu powstania choroby już nie przysługiwał. Został zniesiony od października.
Składniki do określonego terminu
Bywają składniki płacowe przyznawane tylko na pewien okres ze względu np. na powierzenie pracownikowi jakiejś funkcji lub szerszego zakresu obowiązków (np. w czasie nieobecności innego pracownika w pracy). Wówczas przy kalkulowaniu podstawy zasiłkowej należy pamiętać o zasadzie wynikającej z art. 41 ust. 2 ustawy zasiłkowej, że składników wynagrodzenia przysługujących w myśl umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy, tylko do określonego terminu nie uwzględnia się przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku/wynagrodzenia chorobowego należnego za okres po tym terminie. Ta zasada ma również odpowiednie zastosowanie do składników wynagrodzenia, których wypłaty zaprzestano na podstawie układu zbiorowego pracy lub przepisów o wynagradzaniu.
Zatem składniki wynagrodzenia przysługujące do określonego terminu uwzględnia się w podstawie wymiaru chorobowego tylko za okres przypadający do tego terminu. [przykłady 1 i 2]
Są przypadki, w których zakład pracy, co prawda, podjął decyzję o zaprzestaniu wypłaty składnika wynagrodzenia od określonej daty, ale zmieniając zasady wynagradzania, włączył ten składnik w całości lub w części do innego lub zamienił na inny składnik. Wtedy omówiona zasada nie ma zastosowania, czyli taki składnik podlega wliczeniu do podstawy.
Łączny przychód
Dla potrzeb ubezpieczeń społecznych pracownika, który zawarł umowę zlecenia lub umowę o dzieło z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy lub dla takiego pracodawcy umowę cywilną wykonuje, traktuje się nadal jak pracownika. Nie ma w tym przypadku zbiegu umowy o pracę z umową zlecenia. Taka umowa zlecenia w ogóle nie podlega odrębnemu zgłoszeniu w ZUS, a przychód uzyskany z tytułu umowy o pracę i ze zlecenia stanowi jedną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne jako przychód ze stosunku pracy. Łączny przychód z tego źródła rozlicza się w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA pod kodem pracowniczym 01 10 xx. Wszystko to oznacza, że od przychodu z umowy zlecenia zawartej z własnym pracownikiem opłaca się wszystkie obowiązkowe składki, tj. na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe oraz zdrowotne, na takich samych zasadach jak od przychodów z tytułu umowy o pracę. Tak rozumiany przychód pracownika zleceniobiorcy ma wpływ na ustalanie podstawy wymiaru świadczeń zasiłkowych.
Ta zasada sposobu wliczania do podstawy zasiłkowej składników czasowych ma również zastosowanie właśnie do wynagrodzenia z umowy zlecenia bądź o dzieło, które zostały dodatkowo zawarte z pracownikiem lub pracownik wykonuje je na rzecz swojego pracodawcy. Innymi słowy, wynagrodzenie za prace zlecone traktuje się jak składniki przysługujące do określonego terminu. W przeciwieństwie jednak do składników przysługujących z umowy o pracę wynagrodzenie z umowy zlecenia uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku zawsze w kwocie faktycznie wypłaconej, bez uzupełniania.
W praktyce zdarza się, że umowy zlecenia są zawierane na krótkie okresy i jest ich kilka. Wówczas przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się wynagrodzenie z tytułu kolejnych umów trwających bez przerwy albo gdy przerwa między umowami przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, albo gdy okresy umów się pokrywają. Jeżeli okresy poszczególnych umów przypadają w całości w okresie, na który została wcześniej zawarta umowa zlecenia/umowa o dzieło, to wynagrodzenie z tytułu każdej umowy uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego tylko wówczas, gdy zasiłek przysługuje w okresie, na który została zawarta ta umowa. Oznacza to, że wynagrodzenie z umowy cywilnoprawnej należy wyłączyć z podstawy wymiaru zasiłku przysługującego za okres po terminie, do którego umowa była zawarta. Inaczej zostałby zrekompensowany przychód, którego pracownik i tak już by nie osiągnął. [przykłady 3 i 4]
przykład 1
Podstawa ustalana ponownie
Pracownikowi przyznano prawo do dodatku funkcyjnego na okres od 1 stycznia do 30 września 2020 r. Pracownik jest niezdolny do pracy z powodu choroby w okresie od 25 sierpnia do 9 października br. Dodatek podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru wynagrodzenia chorobowego przysługującego za okres od 25 sierpnia do 30 września, tj. do terminu, do którego został przyznany. Podstawę wymiaru chorobowego za okres od 1 do października należy ustalić ponownie, wyłączając dodatek.
przykład 2
Za cały okres
Pracownica stała się niezdolna do pracy z powodu choroby 17 września br. i choruje do 6 listopada. Pracownicy, oprócz wynagrodzenia zasadniczego, przysługuje dodatek za uprawnienia audytorskie w wysokości 15 proc. wynagrodzenia za czas faktycznie przepracowany w danym miesiącu. Tak wynika z postanowień regulaminu wynagradzania. Przy obliczaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego pracodawca uwzględnił wynagrodzenie zasadnicze za okres od września 2019 r. do sierpnia 2020 r., w tym dodatek za uprawnienia. Od 1 września 2020 r. zmienione zostały zasady wynagradzania pracowników i zamiast wypłaty dodatków zawodowych podwyższono wynagrodzenie zasadnicze. Mimo zmiany warunków płacowych nie przelicza się podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego od 1 września. Dodatek za cały przyjęty okres nadal powinien być uwzględniony w podstawie wymiaru zasiłku.
przykład 3
Miesiąc choroby
Pracownica była niezdolna do pracy z powodu choroby od 10 września do 10 października br. Pracodawca zawarł z pracownicą umowę zlecenia na okres od 1 marca do 31 października 2020 r. Przy obliczaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego uwzględnione zostanie wynagrodzenie pracownicy za okres od września 2019 r. do sierpnia 2020 r., w tym wynagrodzenie z tytułu umowy zlecenia wypłacone za okres od marca do sierpnia.
przykład 4
Kilka umów
Pracownik stał się niezdolny do pracy w październiku 2020 r. W poprzednich miesiącach tego roku zawierał z pracodawcą kilka umów zlecenia, tj. na jeden tydzień w maju, na 10 dni w lipcu oraz na okres od 17 do 31 sierpnia. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracownika za okres od października 2019 r. do września 2020 r. Przy obliczaniu podstawy wymiaru nie zostanie uwzględnione wynagrodzenie wypłacone pracownikowi z tytułu wykonania umów zleceń.
Dwie zasady
Oprócz wynagrodzenia za pracę na etacie wypłaconego za okres październik 2019 r. – wrzesień 2020 r. do podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego za okres od 20 do 31 października wejdzie również wynagrodzenie ze zlecenia, wypłacone za okres lipiec‒wrzesień. Podstawę wynagrodzenia chorobowego za okres od 1 do 8 listopada należy obliczyć oddzielnie, bo w tym miesiącu umowa zlecenia już nie obowiązywała. Oznacza to, że podstawę stanowi tylko wynagrodzenie z angażu pracowniczego. Całkowicie pomijamy dodatek za zwiększenie obowiązków, bo ani w październiku, ani w listopadzie dodatek ten już nie przysługuje.
Pozostaje jeszcze wyjaśnić kwestię wliczenia do podstawy zasiłkowej dodatku 200 zł zagwarantowanego w umowie zlecenia. W tej sytuacji cały przychód ze zlecenia podlegający oskładkowaniu należy włączyć, bez względu na to, że dodatek przysługuje za okresy niewykonywania pracy, w tym z powodu choroby. Jest to oczywiście odmienna zasada niż obowiązująca dla składników z umowy o pracę. Zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania tego zasiłku zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego zasiłku. Chodzi tu o składniki, na których przyznanie i wypłatę okres choroby nie ma wpływu (mimo pobierania zasiłku/wynagrodzenia chorobowego pracownik otrzymuje dany składnik wynagrodzenia). Jednak ta zasada nie odnosi się do wynagrodzenia ze zlecenia.
Jest to spójne z regułą wynikającą z art. 48 ustawy zasiłkowej, która dotyczy osób niebędących pracownikami, np. zleceniobiorców. Przy ustalaniu im podstawy zasiłkowej też nie ma zastosowania art. 41 wyłączający składniki przychodu przysługujące za okresy pobierania zasiłków. ©℗
Tabelka. Ile do wypłaty ©℗
| Wynagrodzenie chorobowe za okres od 20 do 31 października (12 dni) | Wynagrodzenie chorobowe za okres od 1 do 8 listopada (8 dni) | |||
| 1) podstawa wymiaru: (9 m-cy x 4000 zł) + [3 m-ce x (4000 zł + 800 zł + 200 zł)] = 51 000 zł 51 000 zł : 12 m-cy = 4250 zł – 13,71 proc. = 3667,33 zł 2) wynagrodzenie chorobowe: 3667,33 zł : 30 = 122,24 zł x 80 proc. = 97,79 zł x 12 dni = 1173,48 zł | 1) podstawa wymiaru: 4000 zł – 13,71 proc. = 3451,60 zł 2) wynagrodzenie chorobowe: 3451,60 zł : 30 = 115,05 zł x 80 proc. = 92,04 zł x 8 dni = 736,32 zł | |||
| Wynagrodzenie chorobowe łącznie: 1909,80 zł | ||||
Podstawa prawna
• art. 92 ustawy z 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320)
• art. 3 pkt 3, art. 36 ust. 1, art. 41 ust. 1, ust. 2, art. 48 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 870)
