• Czy niezdolność do pracy w trakcie urlopu bezpłatnego uprawnia do świadczeń chorobowych
  • Co może zrobić ubiegający się o wcześniejszą emeryturę, który nie ma wymaganych przez ZUS dowodów
  • Na jakich zasadach trzeba będzie zwrócić dodatkowe świadczenie postojowe
  • W jakim przypadku ZUS wypłaci odsetki od świadczenia uzależnione od daty doręczenia mu wyroku sądu
Pracuję na etacie, ale od października korzystam z urlopu bezpłatnego. Złamałem rękę i wystawiono mi zwolnienie lekarskie do 15 listopada. Czy to oznacza, że mój urlop się przesunie, a ja otrzymam zasiłek?
Zgodnie z art. 12 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa zasiłek chorobowy nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy, w których ubezpieczony na podstawie przepisów o wynagradzaniu zachowuje prawo do wynagrodzenia. Okresy te wlicza się jednak do okresu zasiłkowego.
Zasiłek chorobowy nie przysługuje również za okresy niezdolności do pracy przypadającej w czasie:
  • urlopu bezpłatnego,
  • urlopu wychowawczego,
  • tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
  • usprawiedliwionej nieobecności w pracy, o której mowa w art. 632 par. 8 kodeksu pracy.
Jak widać, z przepisów wprost wynika, że prawo do zasiłku nie będzie przysługiwało podczas urlopu bezpłatnego. Trzeba też podkreślić, że niezdolność do pracy nie będzie miała wpływu na przesunięcie terminu urlopu bezpłatnego. Nie ulega on ani przerwaniu, ani wydłużeniu.
Podstawa prawna
• art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 870)
• art. 632 par. 8 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320)
Wystąpiłem do ZUS z wnioskiem o wcześniejszą emeryturę. Załączyłem wszystkie dokumenty, ale zakład wezwał do przestawienia dodatkowych dowodów na to, że mam za sobą 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Dzwoniłem do ZUS, żeby wyjaśnić, że nie mam już żadnych innych dokumentów. Co mogę zrobić w tej sytuacji?
Zgodnie z art. 80 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w celu ustalenia prawa do świadczeń oraz ich wysokości ubezpieczeni zobowiązani są do:
  • przedstawiania stanów faktycznych mających wpływ na prawo lub wysokość świadczeń,
  • informowania o wszelkich zmianach mających wpływ na świadczenie,
  • przedkładania na żądanie środków dowodowych,
  • osobistego stawiennictwa, jeżeli okoliczności sprawy tego wymagają,
  • poddania się badaniom lekarskim, a także leczeniu lub rehabilitacji, jeżeli oczekuje się, że leczenie lub rehabilitacja przywróci zdolność do pracy lub spowoduje, że zdolność do pracy zostanie zachowana.
Rodzaj środków dowodowych określony został w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe. W niektórych przypadkach będzie to jedynie oświadczenie, lecz nie ma ono zastosowania w przypadku udowodniania stażu pracy i osiąganego wynagrodzenia. Rozporządzenie przewiduje tu bowiem specjalne zasady. Środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić ich wysokość. W opisywanej sytuacji kluczowe znaczenie będzie miał par. 22 rozporządzenia. Wynika z niego, że jeżeli ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie stanowi inaczej, to środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności:
  • legitymacja ubezpieczeniowa,
  • legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia.
Jeżeli ustawa emerytalna przewiduje możliwość udowodnienia zeznaniami świadków okresu składkowego, od którego zależy prawo lub wysokość świadczenia, to dowód ten dopuszcza się pod warunkiem złożenia przez zainteresowanego oświadczenia w formie pisemnej lub ustnej do protokołu, że nie może przedłożyć odpowiedniego dokumentu potwierdzającego ten okres.
Trzeba jednak stwierdzić, że w tego typu przypadkach ZUS nie opiera się na zeznaniach świadków, ale na dokumentach. Jeśli wnioskodawca nie ma dokumentów potwierdzających pracę w szczególnych warunkach, to prawdopodobnie ZUS wyda decyzję odmowną. W takiej sytuacji warto złożyć odwołanie i udowadniać charakter zatrudnienia poprzez np. zeznania świadków.
Podstawa prawna
• art. 80 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 poz. 695)
• rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. nr 237, poz. 1412)
Złożyłem wniosek o dodatkowe świadczenie postojowe. Na jakich zasadach ewentualnie będę musiał je zwrócić, gdyby się okazało, że nie spełniam warunków dotyczących braku przychodu? Na razie złożyłem tylko oświadczenie w tej sprawie, ale obawiam się, że mogłem popełnić błąd.
Aby otrzymać dodatkowe świadczenie postojowe, należy nie tylko prowadzić jako przeważającą działalność oznaczoną odpowiednim PKD, lecz także spełnić warunki dotyczące spadku przychodu. Składając wniosek, należy oświadczyć, że przychód z działalności uzyskany w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku był niższy co najmniej o 75 proc. w stosunku do przychodu uzyskanego w tym samym miesiącu kalendarzowym w 2019 r.
Zarówno do dodatkowego świadczenia postojowego, jak i świadczenia postojowego stosowany jest art. 15zx ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Zgodnie z nim osoba, która pobrała nienależnie świadczenie postojowe, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. Odsetki są naliczane od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczenia postojowego do dnia zwrotu. Odsetek nie nalicza się, jeżeli wypłata świadczenia postojowego osobie innej niż osoba uprawniona nastąpiła z przyczyn leżących po stronie ZUS.
Podobnie jak to jest określone w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, za nienależnie pobrane świadczenie postojowe uważa się świadczenie:
  • przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie lub odpowiednio zleceniodawcę lub zamawiającego;
  • wypłacone osobie innej niż osoba uprawniona.
W tej sprawie ZUS wydaje decyzję zobowiązującą do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego. Nie wydaje się jej później niż w terminie pięciu lat od dnia, w którym wypłacono nienależne świadczenie postojowe.
Kwota nienależnie pobranego świadczenia ustalona prawomocną decyzją oraz kwoty odsetek i kosztów upomnienia ulegają przedawnieniu z upływem trzech lat, licząc od dnia, w którym decyzja stała się prawomocna. Kwota ta wraz z odsetkami i kosztami upomnienia podlegają potrąceniu z wypłacanych świadczeń z ubezpieczeń społecznych, a jeżeli prawo do świadczeń nie istnieje ‒ ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Do nienależnie pobranego świadczenia postojowego stosuje się odpowiednio art. 84 ust. 8‒8e ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z nim ZUS może odstąpić od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, odroczyć termin ich płatności albo rozłożyć je na raty, jeżeli:
  • zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności lub
  • kwota nienależnie pobranych świadczeń nie przewyższa kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Od nienależnie pobranych świadczeń, które rozłożono na raty albo których termin płatności odroczono, nie nalicza się odsetek, począwszy od dnia wpływu wniosku o udzielenie tych ulg. Rozłożenie na raty kwot należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń albo odroczenie terminu ich płatności następuje w formie umowy. Jeżeli dłużnik nie spłaci w terminie ustalonych rat, to pozostała kwota staje się natychmiast wymagalna wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Należności, których termin płatności odroczono lub które rozłożono na raty, nie podlegają potrąceniu z wypłacanych świadczeń.
Podstawa prawna
• art. 15zx ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1747)
• art. 84 ust. 8‒8e ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 695)
Wystąpiłem do ZUS z wnioskiem o rentę z tytułu niezdolności do pracy. ZUS renty mi odmówił, ale sąd uwzględnił moje odwołanie, bo biegli stwierdzili, że jestem niezdolny do pracy. Otrzymałem już wyrównanie za kilka miesięcy, ale bez odsetek. ZUS twierdzi, że odsetki mi się nie należą, bo wyrównanie zostało wypłacone w ciągu 30 dni od doręczenia wyroku. Czy ma rację?
Zgodnie z art. 85 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jeżeli ZUS w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, to jest obowiązany do wypłaty odsetek za opóźnienie. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie to jest następstwem okoliczności, za które ZUS nie ponosi odpowiedzialności. Odsetki mogą więc być należne, w sytuacji gdy ZUS zbyt późno wydał decyzję, a co za tym idzie, zbyt późno wypłacił świadczenie, albo gdy nawet przy terminowej decyzji świadczenie było wypłacone z opóźnieniem. Może się także zdarzyć, że ZUS wydał decyzję nieprawidłową i zmienił ją sąd, przyznając prawo do świadczenia. Sąd wówczas stwierdza, czy za nieustalenie prawa do świadczenia ZUS ponosi winę czy nie.
Zasady te wyjaśnił Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z 9 lutego 2016 r., sygn. akt III AUa 1813/14. Podkreślił, że w przypadku świadczeń emerytalnych terminy ustalenia prawa do świadczenia określa art. 118 ust. 1 i ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przewidują one, że organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. W razie zaś ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Sąd zwrócił uwagę, że w przypadku gdy prawo zostaje przyznane orzeczeniem sądu, 30-dniowy termin jest liczony od momentu doręczenia wyroku, ale jedynie wówczas, gdy ustalenie prawa do świadczenia dopiero w postępowaniu sądowym nie było następstwem okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność organ rentowy. Jednak gdy opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia było spowodowane okolicznościami, za które odpowiada organ rentowy (np. błędne orzeczenie lekarza orzecznika ZUS lub komisji lekarskiej ZUS w sprawie niezdolności do pracy), to termin ten będzie liczony od dnia, w którym organ rentowy, gdyby działał prawidłowo, powinien był ustalić prawo do świadczenia.
W opisywanym przypadku podstawą zmiany decyzji były opinie biegłych, którzy ocenili stan zdrowia wnioskodawcy odmiennie niż lekarz orzecznik i komisja lekarska ZUS. Sąd przychylił się do opinii biegłych, co prowadzi do wniosku, że ZUS ponosi odpowiedzialność za nieustalenie prawa do renty w terminie. W takim przypadku odsetki nie powinny być naliczane tylko od 30 dni po otrzymaniu wyroku sądu, ale od dnia, w którym ZUS powinien był wydać decyzję o przyznaniu renty.©℗
Podstawa prawna
• art. 85 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 poz. 695)
• art. 118 ust. 1 i 1a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 53; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1578)