Ośrodki adopcyjne będą musiały dostosować godziny pracy do potrzeb kandydatów na rodziców oraz umożliwić im udział w szkoleniu w ciągu trzech miesięcy od zgłoszenia
Pozyskiwanie większej liczby osób chcących przysposobić dzieci – w szczególności te, które mają więcej niż siedem lat – oraz sprawniejsze organizowanie postępowań prowadzących do adopcji. Takie efekty ma przynieść zmiana przepisów ustawy z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 821 ze zm.). Projekt jej nowelizacji został wpisany do wykazu prac legislacyjnych rządu. Z zapowiedzi wynika też, że ma on rozszerzyć uprawnienia rodziców, którzy przysposobią dziecko, do świadczenia rodzicielskiego oraz świadczenia z programu „Za życiem”.
Jednolite zasady
Zmiany dotyczące działalności ośrodków adopcyjnych były częścią dużej reformy całego systemu pieczy zastępczej, która została przygotowana jeszcze w 2018 r., ale nie została ostatecznie uchwalona przez Sejm. Teraz Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wraca do niektórych proponowanych wtedy rozwiązań.
Projektowana nowela zakłada większą standaryzację procedur związanych z adopcją. Wskazany zostanie m.in. wzór opinii kwalifikacyjnej o kandydacie do przysposobienia dziecka (wydawanej po zakończeniu szkolenia) oraz zakres gromadzonych danych osobowych. Opinia będzie miała formę pisemną: papierową lub elektroniczną, a w przypadku gdy będzie negatywna, musi zawierać szczegółowe uzasadnienie z wskazaniem przyczyn oraz obszarów, które wymagają poprawy oraz pouczeniem o możliwości złożenia skargi do sądu.
Wprowadzony zostanie też termin, w którym ośrodek powinien przeprowadzić wstępną ocenę kandydata na rodzica oraz zapewnić mu udział w szkoleniu. Ma to nastąpić w ciągu trzech miesięcy od zgłoszenia się takiej osoby.
– Przestrzeganie takiego sztywnego terminu może okazać się niemożliwe, bo do tego, aby szkolenie mogło ruszyć, musi się zebrać grupa kandydatów. Wynika to z przepisów regulujących zasady prowadzenia szkoleń oraz ich formę, obejmującą m.in. zajęcia warsztatowe – mówi Bożena Puszkiewicz, dyrektor Warmińsko-Mazurskiego Ośrodka Adopcyjnego.
Kolejna zmiana, która czeka ośrodki, jest związana z ich godzinami pracy, które mają być bardziej dostosowane do potrzeb rodziców. Na razie nie wiadomo, jakie będą konkretne wymogi w tym zakresie, ale wcześniej ministerstwo chciało, aby czas pracy tych instytucji uwzględniał godziny popołudniowe i co najmniej jedną sobotę w miesiącu.
Ponadto nowe przepisy mają przewidywać fakultatywne uczestnictwo przedstawiciela marszałka województwa (pod jego nadzorem są ośrodki adopcyjne) lub pracownika urzędu wojewódzkiego w kwalifikowaniu dziecka do przysposobienia, dokonywaniu wstępnej oceny kandydata na rodzica oraz przy wydawaniu dla niego opinii kwalifikacyjnej.
– Takie rozwiązanie odbieram jako brak zaufania do naszej działalności – podkreśla Anna Sobiesiak, dyrektor Kujawsko-Pomorskiego Ośrodka Adopcyjnego. Dodaje, że spotkań, w trakcie których wykonywane są czynności, w których mieliby brać udział przedstawiciele marszałka lub urzędu wojewódzkiego, jest bardzo dużo, więc musiałaby się tym zajmować osoba dyspozycyjna, która nie ma innych obowiązków.
– Trudno mi sobie wyobrazić, że znając tylko dokumenty, taka osoba mogłaby dokonać merytorycznej oceny – uważa Bożena Puszkiewicz.
Więcej wsparcia
Istotną częścią projektu mają być przepisy wspierające adopcję dzieci starszych. Obecnie bowiem w ogólnej liczbie przysposobień tylko jedną trzecią stanowią przyjęcia do rodziny dzieci powyżej 7. roku życia. Z myślą o osobach, które się na to zdecydują, zaproponowano zmiany dotyczące prawa do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego dla rodziców adopcyjnych. Teraz przysługuje on osobom, które adoptują dziecko mające mniej niż 7 lat lub 10 lat, jeśli podjęto wobec niego decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego (w wymiarze 20, 31, 33, 35 i 37 tygodni w zależności od liczby przyjmowanych dzieci). Natomiast po zmianie przepisów granica wieku zostanie przesunięta, bo z urlopu będzie mógł skorzystać pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu z wnioskiem o jego przysposobienie, do ukończenia przez nie 18 lat.
– Taka zmiana mogłaby faktycznie zachęcać do adopcji starszych dzieci, bo brak prawa do urlopu macierzyńskiego jest jedną z najczęstszych barier, jaką nam zgłaszają rodzice – potwierdza Anna Sobiesiak.
Również zdaniem Bożeny Puszkiewicz jest to pożądana zmiana, bo dzieci potrzebują czasu na nawiązanie relacji, zaadaptowanie się do nowej sytuacji oraz miejsca zamieszkania. Byłoby to zdecydowanie łatwiejsze, gdyby rodzice w tych pierwszych miesiącach opieki mogli poświęcić im dodatkowy czas, tak jak przy adopcji maluchów.
Z rozszerzeniem uprawnień urlopowych będzie się też wiązać zmiana w zasadach przyznawania świadczenia rodzicielskiego, czyli tzw. kosiniakowego. Ta forma wsparcia jest wypłacana osobom, które nie mają prawa do zasiłku macierzyńskiego. Zgodnie z przepisami ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 111 ze zm.), rodzice adopcyjni mogą otrzymywać kosiniakowe pod warunkiem, że przyjęli na wychowanie dziecko do 7. lub 10. roku życia. Po nowelizacji przepisów będzie ono dostępne również dla osób przysposabiających starsze dzieci.
Wreszcie podobna zmiana dotyczyć ma przepisów odnoszących się do jednorazowego świadczenia w wysokości 4 tys. zł z programu „Za życiem” dla osób, które mają nieuleczalnie chore dziecko. Wniosek o jego przyznanie rodzice adopcyjni będą mogli złożyć w ciągu 12 miesięcy od przysposobienia, ale nie później niż do osiągnięcia przez nie pełnoletniości.
Etap legislacyjny
Projekt ustawy wpisany do wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów
