Pracownik jest zatrudniony na umowę o pracę na czas określony. Umowa nie zostanie przedłużona i ulegnie rozwiązaniu 30 września br. Jednak 24 września na profil PUE ZUS wpłynęło zwolnienie lekarskie pracownika na okres 35 dni. Jest on wynagradzany stałą stawką miesięczną w wysokości 2800 zł. Poza tym otrzymywał jeszcze premię miesięczną zespołową, która kształtowała się między 100 zł a 500 zł, i zmienną premię kwartalną, która jest zmniejszana za czas absencji chorobowej. W naszej firmie pracodawca finansuje abonamenty medyczne i szczepionki przeciwko grypie. Czy te wszystkie składniki wynagrodzenia powinniśmy wykazać w zaświadczeniu ZUS Z-3, skoro nie wszystkie wchodzą do podstawy wymiaru zasiłku? Od jakiej podstawy zostanie pracownikowi ustalone świadczenie zasiłkowe?

odpowiedź

Pracownikowi będzie przysługiwał zasiłek chorobowy także za okres po wygaśnięciu tytułu ubezpieczeń. Do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego wypłacanego przez ZUS za okres po ustaniu zatrudnienia zostaną wliczone wszystkie składniki wynagrodzenia podlegające składkowaniu, włącznie z tymi, które w czasie trwania stosunku pracy przysługiwały za okres pobierania zasiłków. Płatnik musi więc je uwzględnić w zaświadczeniu Z-3.

W czasie ubezpieczenia…

Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego oraz po ustaniu tytułu ubezpieczenia. W pierwszym przypadku zasiłek przysługuje także za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność trwa nieprzerwanie (zaczęła się w trakcie ubezpieczenia i nadal trwa po jego wygaśnięciu). Natomiast w drugiej sytuacji zasiłek otrzyma osoba, która stała się niezdolna do pracy już po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, ale pod warunkiem że niezdolność do pracy trwa bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:
  • nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego,
  • nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego ‒ w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.
Pracownika dotyczy ta pierwsza sytuacja, bo zachorował pod koniec okresu zatrudnienia, a niezdolność do pracy wykracza poza ten okres.

...i po jego ustaniu

Zachowanie prawa do zasiłku po ustaniu tytułu do ubezpieczenia jest obwarowane kilkoma warunkami. Mianowicie prawo do zasiłku chorobowego nie przysługuje za okres niezdolności do pracy przypadającej po ustaniu tytułu ubezpieczenia (powstałej zarówno w czasie, jak i po ustaniu tytułu ubezpieczenia), jeżeli chory:
  • po ustaniu ubezpieczenia kontynuuje lub podjął działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia tej osoby ubezpieczeniem chorobowym;
  • podjął działalność, która mimo że nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniem chorobowym, zapewnia prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby (zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie ma więc osoba, która np. wykonuje pozarolniczą działalność, podjęła inne zatrudnienie lub działalność zarobkową uprawniającą do uposażenia itp.);
  • ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy;
  • nie nabył prawa do zasiłku chorobowego w czasie trwania ubezpieczenia z powodu nieprzepracowania wymaganego okresu wyczekiwania;
  • jest uprawniony do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego;
  • podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Jeżeli pracownika, o którym mowa w pytaniu, nie dotyczą wymienione wyżej przypadki (pięć punktów), to zasiłek będzie mu przysługiwał.

Nie wszystko wliczane

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Za wynagrodzenie uwzględniane w podstawie wymiaru zasiłku uważa się przychód pracownika podlegający składce chorobowej, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe, finansowanych ze środków pracownika (łącznie 13,71 proc. podstawy wymiaru). Do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przyjmuje się wynagrodzenie uzyskane przez pracownika u płatnika składek w okresie ubezpieczenia chorobowego, z tytułu którego przysługuje ten zasiłek.
Trzeba zauważyć, że nie wszystkie oskładkowane elementy przychodu wchodzą do podstawy zasiłkowej. Wyłączone z niej są składniki wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania tego zasiłku zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego zasiłku. W razie braku podobnych postanowień należy uznać, że składnik wynagrodzenia nie przysługuje za okres otrzymywania zasiłku i powinien być przyjęty do ustalenia podstawy jego wymiaru, chyba że pracodawca udokumentuje, że składnik wynagrodzenia jest jednak pracownikowi wypłacany za okres poboru zasiłku. Wówczas składnika tego nie uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku.
Innymi słowy, poza podstawą zasiłku chorobowego pozostają takie składniki wynagrodzenia, które są przyznawane niezależnie od oceny pracy pracownika, na których przyznanie i wypłatę okres pobierania zasiłku nie ma wpływu (mimo pobierania zasiłku pracownik otrzymuje dany składnik wynagrodzenia). Przykładem takich składników jest wartość szczepień ochronnych pracowników, finansowanych przez pracodawcę czy wartość badań mammograficznych lub innych nieodpłatnych badań pracowników.
Nie stanowią podstawy wymiaru zasiłku chorobowego także składniki wynagrodzenia, nieuzależnione bezpośrednio od indywidualnego wkładu pracy pracownika, ale od wyników grupy pracowników lub całego zakładu pracy, wypłacane niezależnie od absencji pracownika. Te opisane zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego dotyczą osób pozostających w ubezpieczeniu chorobowym, czyli takich, którym zasiłek przysługuje w czasie tego ubezpieczenia.
Natomiast inaczej ustala się podstawę zasiłku dla osoby, która będzie dostawała zasiłek za okres już po ustaniu ubezpieczenia, czyli np. byłemu pracownikowi. Różnica polega na tym, że byłemu pracownikowi zostaną do podstawy wymiaru zasiłku wliczone te składniki wynagrodzenia, do których zachowywał prawo za okres pobierania zasiłku przysługującego w czasie ubezpieczenia, czyli w czasie zatrudnienia.
Skoro więc pracownik zachorował, będąc jeszcze w stosunku pracy, to do podstawy wymiaru zasiłku za okres trwającego ubezpieczenia, tj. za 7 dni (od 24 do 30 września), nie zostaną wliczone:
  • wartość szczepionki przeciw grypie w całości pokrywanej przez zakład pracy,
  • wartość abonamentu medycznego, w pełni finansowanego przez pracodawcę i opłacanego za pracowników bez względu na niezdolność do pracy i pobieranie zasiłków,
  • premia miesięczna wypracowywana przez zespół, wypłacana niezależnie od nieobecności danego pracownika w pracy.
Pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy za okres ubezpieczenia i za okres po jego ustaniu. Podstawa wymiaru będzie więc ustalona dwukrotnie – raz za okres ubezpieczenia i z wyłączeniem składników przysługujących za okres pobierania zasiłków i drugi raz za okres po wygaśnięciu tytułu ubezpieczenia i ze wszystkimi składnikami przychodu.

Po zatrudnieniu – inaczej

Jak już wspomniano, były pracownik uzyska prawo do zasiłku za okres po ustaniu ubezpieczenia. Wszystkie jego przychody powinny być przyjęte do podstawy wymiaru zasiłku. Oprócz nich podstawę zasiłku będzie stanowiło również wynagrodzenie zasadnicze oraz premia kwartalna. Premie przysługujące za okresy kwartalne wlicza się do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku w wysokości 1/12 kwot wypłaconych pracownikowi za cztery kwartały poprzedzające miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.
W stosunku do osoby uprawnionej do zasiłku za okres po ustaniu ubezpieczenia funkcję płatnika pełni ZUS. Jeżeli do wypłaty zasiłku obowiązany jest ZUS, to płatnik składek przedkłada zaświadczenie zawierające zestawienie składników wynagrodzenia, stanowiących podstawę wymiaru zasiłku – ZUS Z-3. Podaje się w nim składniki wynagrodzenia stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, w tym na chorobowe, łącznie ze składnikami, do których pracownik zachowywał prawo za okres pobierania zasiłków, jeżeli aktualnie wnioskuje o zasiłek za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia. ©℗
Podstawa zasiłku
Pracownikowi zakończyła się umowa o pracę 30 września. W okresie od 24 września do 28 października jest niezdolny do pracy z powodu choroby. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego, który jest należny także za okres po ustaniu zatrudnienia, stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za okres od września 2019 r. do sierpnia 2020 r. Pracownik, oprócz wynagrodzenia miesięcznego, ma prawo do dwóch premii: miesięcznej i kwartalnej. Ta pierwsza przysługuje także za okresy niezdolności do pracy z powodu choroby. Załóżmy, że w październiku 2019 r. pracownik otrzymał szczepionkę przeciw grypie o wartości 45 zł, a oprócz tego korzysta z abonamentu medycznego finansowanego przez pracodawcę w wysokości 60 zł.
W podstawie wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego pracownikowi w czasie zatrudnienia, tj. za okres od 24 do 30 września, nie uwzględnia się premii zespołowej oraz wartości świadczeń medycznych. Średnia z czterech premii kwartalnych wyniosła 1000 zł. Podstawa wymiaru zasiłku wynosi:
2800 zł + 1000 zł = 3800 zł
3800 zł ‒ 13,71 proc. = 3279,02 zł
Natomiast do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego za okres po ustaniu zatrudnienia, tj. za okres od 1 do 28 października, ZUS wliczy zarówno premie miesięczne, jak i usługi medyczne. ©℗

przykład

Świadczenie wypłaca tylko ZUS
Załóżmy, że zatrudnienie pracownika zakończyło się 30 września, a 5 października otrzymał zwolnienie lekarskie na 35 dni. Zasiłek chorobowy za cały okres choroby wypłaci ZUS. Podstawę wymiaru przysługującego byłemu pracownikowi zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za okres od października 2019 r. do września 2020 r. Pracownik w okresie zatrudnienia otrzymywał następujące składniki wynagrodzenia:
• wynagrodzenie miesięczne – 2800 zł,
• premie kwartalne wypłacone za cztery kwartały poprzedzające wrzesień 2020 r. – odpowiednio w kwotach 500 zł, 800 zł, 1200 zł, 790 zł; 1/12 sumy premii wynosi 274,17 zł,
• premie miesięczne zespołowe w średniej wysokości za okres od października 2019 r. do września 2020 r. – 300 zł,
• wartość szczepienia przeciw grypie wykupionego w październiku 2019 r. – 45 zł,
• wartość abonamentu medycznego w części podlegającej oskładkowaniu w wysokości 60 zł miesięcznie.
Podstawa wymiaru zasiłku wynosi:
(2800 zł x 11 m-cy + 2845 zł ‒ wynagrodzenie za październik wraz ze szczepionką) = 33 645 zł : 12 = 2803,75 zł + 274,17 zł + 300 zł + 60 zł = 3437,92 zł
3437,92 zł – 13,71 proc. = 2966,58 zł ©℗
Podstawa prawna
• art. 3 pkt 3, art. 7, art. 13, art. 36 ust. 1, art. 41 ust. 1, art. 61 ust. 1 pkt 2 lit. d) ust. 3 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 870)