Wynagrodzenie naszego pracownika jest zajęte przez komornika. Potrącane są alimenty do 3/5 pensji netto. Dodatkowo do naszej firmy wpłynęło orzeczenie sądu o konieczności potrącania przez trzy miesiące 15 proc. wynagrodzenia (netto) na cel społeczny (dom dziecka), co w tym przypadku stanowi karę ograniczenia wolności. Pracownik zarabia 3500 zł brutto. Jak mamy postąpić w tej sytuacji? Czy i na jakich zasadach jesteśmy zobowiązani wykonać takie potrącenie? Pracownik nie korzysta ze zwolnienia podatkowego w postaci ulgi dla młodych, ma prawo do podstawowych kosztów uzyskania przychodów, złożył oświadczenie PIT-2 i nie jest uczestnikiem pracowniczego planu kapitałowego.
odpowiedź
W opinii autorki pracodawca powinien dokonać potrącenia zgodnie z wytycznymi sądu zawartymi w orzeczeniu – mimo że po odliczeniu alimentów pracownikowi pozostanie do wypłaty mniej niż 2/5 pensji.
Różne rodzaje
Potrącenia z wynagrodzenia za pracę można podzielić na dwie grupy:
1) przymusowe (ustawowe) – dokonywane bez zgody pracownika, wymienione w art. 87 par. 1 kodeksu pracy (dalej: k.p.);
2) dobrowolne – dokonywane wyłącznie za zgodą pracownika wyrażoną na piśmie, mogą przypadać na rzecz pracodawcy bądź innych podmiotów (art. 91 k.p.).
Do pierwszej kategorii potrąceń należą:
1) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych;
2) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
3) zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi;
4) kary pieniężne przewidziane w art. 108 k.p.
Potrąceń dokonuje się w podanej kolejności, co oznacza, że według tego porządku muszą być przeprowadzane. Ma to znaczenie szczególnie w razie zbiegu kilku takich ujęć.
Potrąceń dokonuje się z sumy wynagrodzeń, uzyskanych w danym miesiącu, po odliczeniu wszystkich obowiązkowych narzutów, tj. składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne finansowanych przez pracownika oraz zaliczki na podatek dochodowy (u pracowników nie objętych ulgą dla młodych), a także wpłaty na PPK u pracowników, którzy nie zrezygnują z uczestnictwa w tym planie.
Podstawą do potrącenia jest więc wynagrodzenie netto. Przy czym jeżeli w danym miesiącu oprócz periodycznego wynagrodzenia dochodzi do wypłaty składników za okresy dłuższe niż jeden miesiąc (np. premia kwartalna, nagroda roczna), wówczas potrąceń dokonuje się od łącznej kwoty wynagrodzenia (uwzględniającej również te składniki).
Granica i kwoty wolne
Osłona wynagrodzenia za pracę polega na ustanowieniu granic potrąceń, a więc dopuszczalnych kwot, które w ogóle można odciągnąć pracownikowi.
Wobec tego potrącenia mogą być dokonywane w następujących granicach:
1) w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych – do 3/5 wynagrodzenia;
2) w razie egzekucji innych należności lub potrącenia zaliczek pieniężnych – do wysokości 1/2 wynagrodzenia.
Sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne oraz zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi łącznie nie mogą przekraczać 1/2 wynagrodzenia. Natomiast sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych wraz z potrąceniami wymienionymi wyżej łącznie nie mogą przekraczać 3/5 wynagrodzenia. Niezależnie od tych potrąceń kary pieniężne odejmuje się od wynagrodzenia w granicach określonych w art. 108 k.p., czyli od jednodniowego wynagrodzenia za jeden występek lub dziesiątej jego części za więcej wykroczeń.
Stosowanie kwot wolnych od potrąceń to kolejny przejaw ochrony pracowniczej pensji. Jest to kwota, którą pracodawca musi zachować i wypłacić pracownikowi. Wysokość tej kwoty zależy od rodzaju potrącenia. Wyjątek stanowią alimenty. Tu nie obowiązuje kwota wolna, a jedynie ograniczenie do 3/5 wynagrodzenia.
I tak wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:
1) minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i ewentualnej wpłaty na PPK – przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
2) 75 proc. wynagrodzenia określonego w pkt 1 – przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi;
3) 90 proc. wynagrodzenia określonego w pkt 1 – przy potrącaniu kar porządkowych z art. 108 k.p.
Podstawą kwoty wolnej jest więc obowiązujące w danym roku minimalne wynagrodzenie za pracę, ale też po odliczeniu danin publicznoprawnych (składek na ZUS, zaliczki podatkowej, wpłaty na PPK).
Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, to kwoty wolne ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wielkości etatu.
Nie tylko organy egzekucyjne
Obok klasycznego zajęcia wynagrodzenia przez organ egzekucyjny (np. komornika) w praktyce można również spotkać się z orzeczeniem sądu karnego o zastosowaniu potrącenia wynagrodzenia za pracę jako formy kary ograniczenia wolności. Zgodnie z kodeksem karnym kara ograniczenia wolności polega bowiem na:
- obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne;
- potrąceniu od 10 proc. do 25 proc. wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na wskazany przez sąd cel społeczny.
Na marginesie warto zaznaczyć, że owa nieodpłatna, kontrolowana praca na cele społeczne jest wykonywana w wymiarze od 20 do 40 godzin w stosunku miesięcznym.
Natomiast potrącenie wynagrodzenia za pracę może być orzeczone, co oczywiste, tylko wobec osoby zatrudnionej. W okresie, na jaki zostało ono orzeczone, skazany nie może rozwiązać bez zgody sądu stosunku pracy.
O szczegółach związanych z tym potrąceniem mówi nieco więcej art. 59 kodeksu karnego wykonawczego (dalej k.k.w.). Zgodnie z tym przepisem, jeżeli w stosunku do skazanego zatrudnionego zamiast obowiązku wykonywania wskazanej pracy orzeczono potrącanie określonej części wynagrodzenia za pracę, sąd przesyła odpis orzeczenia zakładowi pracy zatrudniającemu skazanego. Jednocześnie sąd podaje, na czyją rzecz mają być dokonywane potrącenia i dokąd powinny być wpłacane, a także wskazuje, z jakich składników wynagrodzenia za pracę i w jaki sposób należy ich dokonywać.
Zatem wypłacając wynagrodzenie skazanemu, potrąca się określoną w orzeczeniu część wynagrodzenia oraz bezzwłocznie przekazuje się potrąconą kwotę stosownie do otrzymanych wytycznych, zawiadamiając o tym sąd. Koszty związane z przekazywaniem takich kwot odlicza się od dokonywanych potrąceń.
W praktyce powyższe przepisy nasuwają pracodawcom sporo wątpliwości. Polegają one wszystkim na tym, czy należy tu stosować przepisy kodeksu pracy z zakresu ochrony wynagrodzenia, a tym samym jak postąpić, gdy pracownik ma jeszcze inne zajęcia np. alimentacyjne i/lub niealimentacyjne wskutek wszczęcia egzekucji sądowej czy administracyjnej. Można się spotkać ze skrajnymi opiniami w tej kwestii. Są eksperci uważający, że kodeks pracy musi być tu respektowany i jeśli np. po potrąceniu należności niealimentacyjnej, która ma pierwszeństwo w świetle art. 87 par. 1 k.p., pracownikowi pozostanie wynagrodzenie na poziomie kwoty wolnej, to nie można już nic więcej ująć – w tym części wynagrodzenia na poczet celu społecznego wskazanego przez sąd karny. W takiej sytuacji pracodawca ma powiadomić sąd o braku możliwości dokonania potrącenia.
Na marginesie, przepisy karne nie zobowiązują pracodawcy do informowania sądu o niemożności dokonania potrącenia. W zasadzie pracodawca nie ma tu podstawy do takiego kroku. O ile bowiem np. kodeks postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.) obliguje zakład pracy do zawiadamiania komornika o każdej okoliczności mającej wpływ na przebieg egzekucji, o tyle w k.k.w. nie ma takiego unormowania. Mało tego, przytoczony wyżej przepis tego kodeksu karnego mówi tylko o bezzwłocznym przekazaniu przez zakład pracy potrąconej części na wytypowany cel.
Przeciwna opinia jest taka, że pracodawca ma obowiązek dokonać potrącenia na podstawie orzeczenia sądu bez zachowywania jakichkolwiek kwot ochronnych. Jest to bowiem zmniejszenie wynagrodzenia, a nie potrącenie w rozumieniu k.p. I faktycznie, wczytując się w przepisy karne, mamy sformułowanie o potrąceniu określonej części wynagrodzenia, a nie o potrąceniu „z wynagrodzenia” (co wskazywałoby na konieczność zastosowania przepisów ochronnych). Po wtóre, w przepisach karnych, w przeciwieństwie np. do regulacji k.p.c., nie ma mowy o stosowaniu przy tego typu potrąceniach kodeksu pracy i przestrzeganiu norm granicznych. Mowa jest tylko o tym, że sąd w orzeczeniu sam wskaże, jak takie potrącenie ma wyglądać.
W związku z powyższym w opinii autorki pracodawca po pierwsze powinien kierować się wskazówkami z orzeczenia sądu. Tam powinien być określony procent części potrącanej (10–25 proc.) oraz szczegóły dokonania tego potrącenia. Po drugie można się zgodzić ze stanowiskiem, że ustaloną do potrącenia część zdejmuje się z wynagrodzenia netto, jednak bez zachowywania kwoty wolnej i/lub granicznej. Może być bowiem tak, jak w omawianym tu przypadku, że pracownik ma zajęcie alimentacyjne i zgodnie z k.p. z pensji jest mu potrącane 3/5. Jeśli sąd karny wydał orzeczenie o potrąceniu w ramach kary ograniczenia wolności, to pracodawca powinien je zrealizować. Finalnie zatem pracownik otrzyma mniej niż 2/5 pensji.
Lista płac za wrzesień 2020 r.
| Elementy | Kwota | Sposób wyliczenia | ||||
| Przychód | 3500 zł | 3500 zł | ||||
| Składki na ubezpieczenia społeczne | 479,85 zł | Podstawa wymiaru: 3500 zł Składka emerytalna: 3 500 zł x 9,76 proc. = 341,60 zł Składka rentowa: 3 500 zł x 1,5 proc. = 52,50 zł Składka chorobowa: 3 500 zł x 2,45 proc. = 85,75 zł Razem: 479,85 zł | ||||
| Składka na ubezpieczenie zdrowotne – należna – odliczana od podatku | 271,81 zł 234,06 zł | Podstawa wymiaru: 3020,15 zł (3500 zł – 479,85 zł) 3020,15 zł x 9 proc. = 271,81 zł 3020,15 zł x 7,75 proc. = 234,06 zł | ||||
| Zaliczka na podatek dochodowy | 193 zł | Przychód do opodatkowania: 3 500 zł Podstawa opodatkowania po zaokrągleniu: 2770 zł [3500 zł (przychód) – 250 zł (koszty uzyskania przychodów) – 479,85 zł (składki społeczne) = 2770,15 zł] Zaliczka do US: 193 zł [(2770 zł x 17 proc.) – 43,76 zł = 427,14 zł (zaliczka na podatek) – 234,06 zł (składka zdrowotna) = 193,08 zł] | ||||
| Kwota netto | 2555,34 zł | 3500 zł – (479,85 zł + 271,81 zł + 193 zł) | ||||
| Potrącenia alimentacyjne | 1533,20 zł | 2555,34 zł x 3/5 | ||||
| Potrącenie sądowe karne | 383,30 zł | 2555,34 zł x 15 proc. | ||||
| Kwota do wypłaty | 638,84 zł | 2555,34 zł – 1533,20 zł – 383,30 zł | ||||
| Dodatkowe obliczenia do listy płac: Krok 1. Wyznaczenie kwoty granicznej dla potrącenia alimentacyjnego zgodnie z k.p.: 2555,34 zł x 3/5 = 1533,20 zł Krok 2. Ustalenie kwoty do potrącenia na rzecz domu dziecka: 2555,34 zł x 15 proc. = 383,30 zł Krok 3. Kwota wolna od potrąceń – brak. Krok 4. Ustalenie kwoty do wypłaty po obu potrąceniach: 2 555,34 zł – 1 533,20 zł – 383,30 zł = 638,84 zł | ||||||
Podstawa prawna
• art. 87–91 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320)
• art. 34 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1444, ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1517)
• art. 59 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 523, ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 568)
• ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1575, ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1578)
Komentarze(4)
Pokaż:
NajnowszePopularneNajstarsze