Jakie trzeba osiągać wynagrodzenie ze zlecenia, żeby nie płacić składek z działalności gospodarczej? Dlaczego przejście na emeryturę nie pozwoli na otrzymanie zasiłku chorobowego? Czy sytuacja rodzinna może wpłynąć na przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego? W jakich przypadku osiągnięcie straty z działalności gospodarczej wpłynie na prawo do świadczeń? Jak długo trzeba prowadzić działalność, żeby skorzystać z małego ZUS plus?
Od kilku lat prowadzę działalność gospodarczą, chciałabym jednak zawrzeć dodatkową umowę zlecenia z pewną firmą. Umowa ta nie będzie związana z moją działalnością gospodarczą i będzie trwała od listopada tego roku do listopada 2021 r. Wynagrodzenie ma być wypłacane w wysokości 3200 zł brutto. Czy będę mogła nie opłacać składek z działalności?
Tak, rezygnacja z opłacania składek z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności będzie możliwa, ale tylko za listopad i grudzień 2020 r. Od stycznia 2021 r. najprawdopodobniej konieczne będzie opłacanie składek z działalności gospodarczej.
Reguły opłacania składek w tym przypadku wyznacza art. 9 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z nim zleceniobiorca (wykonujący umowy agencyjne lub umowy zlecenia albo inne umowy o świadczenie usług, do których zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia) prowadzący jednocześnie pozarolniczą działalność podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu tej działalności, jeżeli z tego tytułu podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa od najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 18 ust. 8. Chodzi więc o kwotę niższą niż 2859 zł. Taka osoba może jednak na swój wniosek być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również ze zlecenia.
Skoro wynagrodzenie ze zleceń będzie wyższe niż obowiązująca podstawa wymiaru składek, to będzie oznaczało, że można opłacać je tylko ze zlecenia. Z tytułu działalności konieczne będzie opłacanie tylko składki zdrowotnej.
Jeśli w 2021 r. podstawa wymiaru składek dla prowadzących pozarolniczą działalność nie będzie wyższa niż 3200 zł – nic się nie zmieni. A jeśli będzie wyższa, zleceniobiorca będzie zobowiązany prawdopodobnie opłacać składki na ubezpieczenie społeczne od prowadzonej działalności. Składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu zlecenia będą dobrowolne, obowiązkowa będzie tylko składka zdrowotna.
Podstawa prawna
•art. 9 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. 2020 r. z poz. 2070)
Do końca września będę jeszcze pozostawał w zatrudnieniu w pewnej firmie, lecz od 15 września do 15 października mam zwolnienie lekarskie. Od początku października przechodzę jednak na emeryturę. Czy otrzymam zasiłek chorobowy? Opłacałem przecież składkę chorobową.
Zasiłek chorobowy może przysługiwać także za okres po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeśli niezdolność do pracy powstała w trakcie podlegania temu ubezpieczeniu. Artykuł 13 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego przewiduje jednak – w razie choroby i macierzyństwa – kilka wyjątków. I tak zasiłek nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy:
  • ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy;
  • kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby;
  • nie nabyła prawa do zasiłku w czasie ubezpieczenia, gdy nie upłynął okres wyczekiwania;
  • jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego;
  • podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Jak widać, prawo do emerytury wykluczy możliwość otrzymania zasiłku chorobowego. To, że składka chorobowa będzie opłacona nawet od ostatniego, wrześniowego wynagrodzenia, nie będzie miało znaczenia.
Podstawa prawna
•art. 13 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 870)
Od wielu miesięcy choruję na depresję. Pobierałem zasiłek chorobowy, po jego wyczerpaniu złożyłem wniosek o przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego. Lekarz orzecznik stwierdził jednak, że jestem już zdolny do pracy. Nie wziął pod uwagę mojej trudnej sytuacji rodzinnej, co powoduje, że mój stan jest niestabilny. Co mogę zrobić w tej sytuacji? Czy sytuacja rodzinna będzie argumentem dla ZUS i ewentualnie sądu?
Zgodnie z art. 18 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. Przysługuje ono przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy. Zarówno o niezdolności do pracy, jak i długości pobierania świadczenia orzeka lekarz orzecznik ZUS. Od jego orzeczenia ubezpieczonemu przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS w terminie i na zasadach przewidzianych w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Istnieje także możliwość, aczkolwiek w wyjątkowych sytuacjach, zgłoszenia przez prezesa ZUS zarzutu wadliwości orzeczenia lekarza orzecznika. Orzeczenie lekarza, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie wniesiono zarzutu wadliwości, albo orzeczenie komisji lekarskiej stanowi podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczenia rehabilitacyjnego. Warto też dodać, że świadczenie to nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego oraz do urlopu dla poratowania zdrowia, udzielonego na podstawie odrębnych przepisów.
W opisywanym przypadku zgłoszenie sprzeciwu do komisji lekarskiej, opierając się tylko na trudnej sytuacji rodzinnej wpływającej na stan psychiczny, prawdopodobnie nie spowoduje zmiany treści orzeczenia, a komisja podtrzyma stanowisko lekarza orzecznika. ZUS wyda decyzję na podstawie stanowiska komisji i nie będzie brał pod uwagę dodatkowych okoliczności.
Na etapie postępowania sądowego konieczne będzie powołanie biegłego (biegłych), który oceni zdolność do pracy odwołującego. Istnieje możliwość, że orzekną inaczej niż lekarze ZUS. Jeśli jednak ich opinia będzie zbieżna, nie ma raczej szans na przyznanie świadczenia. Teoretycznie sąd nie jest związany opinią, która stanowi jeden ze środków dowodowych, lecz w praktyce sądy nie orzekają w tego typu sprawach wbrew opiniom biegłych.
Podobną sytuację rozpatrywał Sąd Najwyższy w sprawie o sygn. akt I UK 309/18. Skarżący zarzucił sądowi II instancji m.in. naruszenie art. 18 ust. 1 ustawy zasiłkowej przez wadliwą interpretację przesłanki niezdolności do pracy i nieuwzględnienie trudnej sytuacji rodzinnej wnioskodawcy. SN postanowieniem z 11 lipca 2019 r. nie przyjął skargi do rozpoznania. Uznał, że niezdolność do pracy to będący skutkiem choroby stan organizmu odbiegający od stanu zapewniającego mu normalne funkcjonowanie, powodujący czasową niemożność wykonywania dotychczasowej pracy, to znaczy pracy wykonywanej przed zachorowaniem. Gdy z ustaleń faktycznych, wiążących dla Sądu Najwyższego, a opartych na opiniach biegłych, wynika, że ze względu na schorzenie stanowiące podstawę do uprzedniego przyznania prawa do świadczenia rehabilitacyjnego ubezpieczony nie jest nadal niezdolny do pracy, nie ma podstawy faktycznej dla zastosowania tego przepisu i przyznania na jego podstawie prawa do świadczenia rehabilitacyjnego. Nie można także uzupełniać lub modyfikować przesłanek zastosowania tego przepisu o kryterium sytuacji rodzinnej ubezpieczonego. Przesłanką do nabycia prawa do świadczenia rehabilitacyjnego jest niezdolność do pracy, a nie sytuacja rodzinna.
Jak więc potwierdził SN, tylko stwierdzenie dalszej niezdolności do pracy pozwoli na przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego, a nie samo ewentualne zagrożenie jej utraty z powodu sytuacji rodzinnej.
Podstawa prawna
•art. 13 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 870)
Pobieram rentę wypadkową oraz połowę emerytury. Rozpoczęłam także prowadzenie działalności gospodarczej, ale w pierwszym miesiącu koszty przekroczyły przychód. Zawiadomiłam o tym ZUS dopiero po upływie tego miesiąca. Czy będę musiała zwrócić jedno ze świadczeń?
Zgodnie z ogólnymi przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie – w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. Za nienależnie pobrane świadczenie uważa się świadczenie:
  • wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do nich albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca była pouczona o braku prawa do ich pobierania;
  • przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.
Jak podkreślił Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 18 marca 2014 r., sygn. akt III AUa 1131/13, art. 84 ust. 11 ustawy systemowej nie wyznacza okresu, za który można żądać odsetek, a jedynie statuuje zasadę, zgodnie z którą powiadomienie organu rentowego o okolicznościach powodujących ustanie prawa do świadczenia albo wstrzymanie wypłaty powoduje obowiązek zwrotu świadczenia bez odsetek za zwłokę.
Jak wynika z art. 26 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego oraz do emerytury na podstawie odrębnych przepisów zależnie od jej wyboru wypłaca się:
1) przysługującą rentę powiększoną o połowę emerytury, albo
2) emeryturę powiększoną o połowę renty.
Przepisu tego nie stosuje się, jeżeli osoba uprawniona osiąga przychód powodujący zawieszenie prawa do świadczeń lub zmniejszenie ich wysokości określony w ustawie o emeryturach i rentach z FUS, niezależnie od wysokości tego przychodu. Nie ma więc znaczenia, jak wysoki przychód osiągnęła osoba, która pobiera podwójne świadczenie. W tym przypadku prowadząca działalność nie osiągnęła co prawda dochodu, ale tylko z powodu wysokich kosztów. Osiągnęła przychód, musi więc zwrócić jedno ze świadczeń.
Podstawa prawna
•art. 84 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2070)
•art. 26 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1205)
Do końca stycznia prowadziłem działalność gospodarczą. Chciałbym ją jeszcze w tym roku wznowić, ale dopiero od grudnia. Czy będę mógł skorzystać małego ZUS plus, jeśli będę miał niski przychód?
Tak, będzie to możliwe. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych pozwala na skorzystanie z obniżonej postawy wymiaru składek w sytuacji, gdy roczny przychód z działalności nie przekracza 120 000 zł. Jeśli działalność była prowadzona krócej, limit przychodu uprawniający do ulgi obliczany jest proporcjonalnie. Aby jednak skorzystać z tej preferencji, działalność musi być prowadzona przynajmniej 60 dni w roku. Przy czym ustawa nie wymaga, aby działalność ta była prowadzona bez przerwy. Nie ma więc przeszkód, aby ją prowadzić tak jak w tym przypadku, tj. w styczniu przez 31 dni oraz w grudniu – także 31 dni.
Podstawa prawna
•art. 18c ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. 2020 r. z poz. 2070)