20 września wchodzą w życie przepisy, które pozwolą na odzyskanie przez płatników, którzy złożyli wnioski o zwolnienie ze składek, nadpłat zaliczonych automatycznie na poczet kwietnia i maja 2020 r. Przedstawiamy odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.

Przypomnijmy, że zwolnienie w pierwotnej wersji specustawy o COVID-19 przysługiwało tym płatnikom, którzy nie opłacili składek za okres marzec‒maj. Niektórzy jednak mieli na swoich kontach nadpłaty, które zostały automatycznie zaliczone na poczet miesięcy, za które przysługiwało zwolnienie (pisaliśmy o tym szeroko w dodatku Ubezpieczenia i Świadczenia: „Płatnicy z nadpłatą składek nie mogą w pełni korzystać ze zwolnienia”, DGP nr 127 z 2 lipca 2020 r.). Następnie zmieniono przepisy, które pozwoliły mimo wszystko uzyskać w takim przypadku zwolnienie za marzec i odzyskać zaliczone nadpłaty lub wpłacone składki, ale wciąż w większości przypadków pozostawał nierozwiązany problem kwietnia i maja – nie było podstaw prawnych do zwrotu nadpłat zaliczonych na te miesiące. Problem ten rozwiązuje ustawa z 24 lipca 2020 r. o zmianie ustawy o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług oraz niektórych innych ustaw. Dzisiaj przedstawiamy odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania

CO UMOŻLIWIĄ NOWE PRZEPISY?

Artykuł 10 ustawy z 24 lipca 2020 r. o zmianie ustawy o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług oraz niektórych innych ustaw stanowi, że zwalnia się z obowiązku opłacania należności z tytułu składek także wówczas, gdy składki te zostały opłacone lub na poczet tych składek ZUS zaliczył z urzędu nienależnie opłacone składki. W obowiązujących przepisach specustawy o COVID-19 mowa jest o zwolnieniu składek „nieopłaconych”. Warunkiem jest, aby wniosek o zwolnienie został złożony do 30 czerwca – co wynikało z przepisów specustawy o COVID-19.
Stwierdzenie, że „zwalnia się z obowiązku”, oznacza, że składki te także będą miały status nienależnie opłaconych (nadpłaconych), co oznacza, że będzie można wystąpić o ich zwrot.

Jakie rodzaje składek są objęte zwolnieniem na podstawie nowych przepisów?

Zwolnieniem objęte są składki określone w specustawie o COVID-19, a więc składki na ubezpieczenia społeczne, na ubezpieczenie zdrowotne, na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych lub Fundusz Emerytur Pomostowych. Co ważne jednak, zwolnieniu podlegają należne składki wykazane w deklaracji rozliczeniowej za marzec‒maj 2020 r. znane na dzień ponownego rozpatrzenia wniosku o zwolnienie z opłacenia składek. Oznacza to, że jeśli później się okaże, iż płatnik powinien zapłacić wyższe składki (np. za osobę wykonującą umowę o dzieło, którą ZUS uznał za zleceniobiorcę), to zwolnienie tych składek nie obejmie.

Jakie kategorie płatników mogą liczyć na zwrot nadpłaty?

Z art. 10 ustawy o zmianie ustawy o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług wynika, że możliwość ta dotyczy wszystkich kategorii płatników określonych w art. 31zo, a więc:
  • płatników zgłaszających do ubezpieczeń do dziewięciu osób i osiągających przychód w pierwszym miesiącu, za który występowali o zwolnienie, nie wyższy niż trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia (100 proc. składek za marzec‒maj) lub osiągających wyższy przychód, ale mieszczący się w limicie dochodu (100 proc. składek za kwiecień‒maj),
  • płatników zgłaszających do ubezpieczeń od 10 do 49 osób (50 proc. składek za marzec‒maj),
  • płatników-spółdzielni socjalnych (100 proc. składek za marzec‒maj),
  • płatników-osób prowadzących pozarolniczą działalność zgłaszającą do ubezpieczeń tylko siebie (100 proc. składek za marzec‒maj),
  • płatników-osób korzystających z ulgi na start (100 proc. składek za kwiecień‒maj),
  • duchownych, przełożonych domu zakonnego lub innej zwierzchniej instytucji diecezjalnej lub zakonnej będących płatnikiem składek (100 proc. składek za marzec‒maj).

Czy wniosek można złożyć tylko elektronicznie?

Nie. Z ustawy o zmianie ustawy o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług oraz niektórych innych ustaw wprowadzającej możliwość zwrotu nadpłat za miesiące objęte zwolnieniem nie wynika, aby wniosek można było złożyć tylko elektronicznie. Oznacza to, że wniosek można złożyć nie tylko poprzez PUE ZUS, lecz także w formie papierowej na dostępnych w ZUS wzorach.

Czy prawo do zwrotu będą miały także osoby, które zapłaciły składki, mimo że wystąpiły z wnioskiem o zwolnienie?

Tak. Zdarzało się, że płatnicy mimo złożonego wniosku o zwolnienie ze składek uiszczali je. Obawiali się przerwy w ubezpieczeniu chorobowym, niepokojące było również to, że z powodu dużej liczby wniosków konta płatników były rozliczane powoli i na PUE zadłużenie było widoczne nieraz przez wiele tygodni.
Jedna z nowelizacji wprowadzała możliwość zwrotu tak opłaconych składek za marzec, natomiast omawiane tu przepisy pozwolą żądać zwrotu opłaconych składek także za kwiecień i maj.

Czy w stosunku do nadpłat stosuje się inne zasady niż dotychczas?

Nie, także do nadpłat zwracanych w oparciu o art. 10 ustawy o zmianie ustawy o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług oraz niektórych innych ustaw stosuje się obowiązujące dotychczas zasady wynikające z art. 24 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W jakim terminie zus zwróci nadpłatę?

Zgodnie z art. 24 ust. 6c ZUS ma 30 dni na zwrot nadpłaty, licząc od dnia wpływu wniosku. Jeśli nie zwróci pieniędzy w tym terminie, to zaczynają naliczać się odsetki.
Zasady te obowiązują dla wszystkich nadpłat, nie tylko tych zwracanych w oparciu o omawiane przepisy.

Do kiedy można złożyć wniosek o zwrot?

Z ustawy o systemie ubezpieczeń wynika, że nadpłata przedawnia się po pięciu latach. Termin przedawnienia liczy się w zależności od tego, kiedy powstała nadpłata. Jeśli powstała po 31 grudnia 2011 r., to pięć lat liczy się od:
  • otrzymania zawiadomienia od ZUS o nadpłacie,
  • jeśli zawiadomienia nie było – faktycznego opłacenia składek.
Trzeba jednak pamiętać o zasadzie wynikającej z art. 24 ust. 6a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z nią nienależnie opłacone składki podlegają zaliczeniu przez ZUS z urzędu na poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie ich braku ‒ na poczet przyszłych składek, chyba że płatnik składek złoży wniosek o zwrot składek. Jak widać, jeśli wniosek o nadpłatę nie zostanie złożony do czasu upływu terminu zapłaty składek za kolejny miesiąc, to zostanie ona automatycznie zaliczona na poczet następnego miesiąca. Jeśli płatnik w tym czasie także sam opłacił składki, to na koncie znowu pojawi się nadpłata.

Czy w związku z nowymi przepisami zus będzie wszczynał nowe postępowanie?

Trzeba rozróżnić dwie sprawy i dwa wnioski. Pierwsza to samo postępowanie o zwolnienie ze składek. ZUS przeprowadzi je z urzędu, nawet wtedy gdy wcześniej zwolnienia odmówił (specustawa mówiła bowiem tylko o składkach nieopłaconych). Nie trzeba składać odrębnego wniosku. ZUS we własnym zakresie stwierdzi, które składki podlegają wspomnianemu art. 10 ustawy o zmianie ustawy o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług oraz niektórych innych ustaw. Informacje o rozliczeniu konta i nadpłacie będą widoczne na profilu płatnika w PUE lub, jeśli płatnik profilu nie posiada, zostaną wysłane pocztą.
Odrębną kwestią jest natomiast zwrot ewentualnej nadpłaty. Odbywa się on jedynie na wniosek.

Co powinna zrobić osoba, która woli, by nadpłata pokryła przyszłe składki?

Taka osoba nie musi składać żadnego wniosku. ZUS z urzędu ponownie rozpatrzy jej wniosek o zwolnienie ze składek, rozliczy konto, a w przypadku zaistnienia nadpłaty i braku wniosku o jej zwrot zostanie ona automatycznie zaliczona na poczet kolejnych miesięcy, za które składki będą należne.

Czy w związku z nowymi przepisami z wnioskiem o zwolnienie może wystąpić osoba, która wcześniej go nie złożyła?

Nie, nie jest to możliwe. Artykuł 10 ustawy o zmianie ustawy o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług oraz niektórych innych ustaw mówi wyraźnie o zwolnieniu z obowiązku opłacania należności z tytułu składek, jeśli wniosek o zwolnienie został złożony do 30 czerwca 2020 r. Prowadzi to do wniosku, że nawet jeśli nadpłaty pokryły cały okres dopuszczalnego zwolnienia, to i tak płatnik powinien złożyć wniosek o zwolnienie ze składek.
Podstawa prawna
• art. 10 ustawy z 24 lipca 2020 r. o zmianie ustawy o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1423)
• art. 24 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2070)
• art. 31zo ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1423)
• art. 113 ustawy z 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U. poz. 695; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1423)