Pani Anna do końca lutego 2020 r. prowadziła działalność gospodarczą i opłacała składkę do ZUS od podstawy wymiaru wynoszącej 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Od początku marca pracuje w pewnej firmie, gdzie uzyskuje wynagrodzenie w wysokości minimalnego wynagrodzenia, a docelowo także – prowizje. Z powodu epidemii prowizji prawie nie ma, bo niższa jest także sprzedaż. Pani Anna zachorowała w sierpniu 2020 r. Jak obliczyć jej zasiłek chorobowy?

  • Jak obliczać wynagrodzenie pracownika, który poprzednio prowadził działalność gospodarczą
Pani Anna do końca lutego 2020 r. prowadziła działalność gospodarczą i opłacała składkę do ZUS od podstawy wymiaru wynoszącej 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Od początku marca pracuje w pewnej firmie, gdzie uzyskuje wynagrodzenie w wysokości minimalnego wynagrodzenia, a docelowo także – prowizje. Z powodu epidemii prowizji prawie nie ma, bo niższa jest także sprzedaż. Pani Anna zachorowała w sierpniu 2020 r. Jak obliczyć jej zasiłek chorobowy?
W takim przypadku podstawa wymiaru zasiłku będzie obliczana zgodnie z art. 36 ust. 2 o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa). Zgodnie z ust. 1 tego artykułu podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu będącemu pracownikiem stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Z ust. 2 wynika jednak zasada, że jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem 12 miesięcy od zgłoszenia do ubezpieczeń, to podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia. Nie będzie miała znaczenia w tym przypadku podstawa wymiaru składek, które pani Anna opłacała, prowadząc działalność gospodarczą do końca lutego 2020 r.
Podobną sprawę rozpatrywał Sąd Najwyższy i zakończył ją wydaniem orzeczenia z 18 marca 2015 r., sygn. akt IUK 223/14. W tamtej sprawie ubezpieczona twierdziła, że zasiłek powinien być obliczony zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy zasiłkowej, a więc z uwzględnieniem przychodu z pełnych 12 miesięcy przed powstaniem niezdolności do pracy, a więc u obu płatników. Powoływała się przy tym na art. 4 ust. 2 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z nim do okresu oczekiwania wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego. Skoro więc odwołująca rozpoczęła pracę w drugiej firmie od razu po zakończeniu pracy w pierwszej, to jej zdaniem należy tę zasadę zastosować także w przypadku obliczania zasiłku.
SN wyjaśnił, że ustanie dotychczasowego i nawiązanie kolejnego stosunku pracy, nawet bez przerwy w zatrudnieniu, powoduje, że zakończony stosunek pracy staje się okresem poprzedniego ubezpieczenia chorobowego, który dla potrzeb nabycia prawa do zasiłku chorobowego stanowi okres wliczany do okresu wyczekiwania, ale nie stanowi okresu nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego (art. 4 ust. 2 w związku z art. 4 ust. 1 i art. 36 ust. 1 i 4 ustawy zasiłkowej).
Przekładając te wnioski na sytuację opisaną w pytaniu, należy zauważyć, że także w tym przypadku nastąpiła zmiana w podleganiu ubezpieczeniu społecznym. Podczas prowadzenia działalności gospodarczej płatnikiem był sam przedsiębiorca. Podstawa wymiaru składek wówczas zadeklarowana nie wpłynie jednak na podstawę wymiaru zasiłku wypłacanego w ramach pracowniczego tytułu ubezpieczeniowego. Ta okoliczność miała wpływ jedynie na okres wyczekiwania. Oznaczało to, że pani Anna nie musiała czekać 30 dni od rozpoczęcia pracy do nabycia prawa do zasiłku chorobowego. W sierpniu 2020 r. nie miało to jednak znaczenia. ©℗
Podstawa prawna
• art. 36 ust. 1 i 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 870)
  • Czy okres tej samej choroby wliczanej do okresu zasiłkowego zawsze będzie oznaczony na zwolnieniu kodem A
Nasz pracownik po raz kolejny przedstawił elektroniczne zwolnienie lekarskie. Podejrzewamy, że ciągle chodzi o tę samą chorobę, chociaż na zwolnieniu nie ma kodu A. Czy możemy w tej sytuacji nie wypłacić mu zasiłku, który otrzymywał już przez 182 dni?
Ustalenie okresu zasiłkowego dla płatnika zasiłków jest bardzo ważne, ponieważ błąd może skutkować nadpłatą zasiłków. Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy z przyczyn określonych w art. 6 ust. 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) ‒ nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży ‒ nie dłużej niż przez 270 dni. Do okresu, o którym mowa w art. 8, zwanego dalej „okresem zasiłkowym”, wlicza się wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy, jak również okresy niemożności wykonywania pracy z przyczyn określonych w art. 6 ust. 2 ustawy. Do okresu zasiłkowego wlicza się okresy poprzedniej niezdolności do pracy spowodowanej tą samą chorobą, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni. Jeśli taka okoliczność ma miejsce, to lekarz powinien umieścić na zwolnieniu kod A. Brak kodu A nie zawsze jednak oznacza, że dana choroba jest inną chorobą niewliczaną do okresu zasiłkowego. Zdarza się bowiem, że to samo schorzenie oznaczane jest przez lekarza innym numerem statystycznym Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10. Jak jednak zauważył np. Sąd Najwyższy w wyroku z 6 listopada 2008 r., sygn. akt II UK 86/08, pojęcia „ta sama choroba” użytego w art. 9 ust. 1 i 2 ustawy zasiłkowej nie należy odnosić do tych samych numerów statystycznych, zgodnych z ICD-10. Nie chodzi bowiem o identyczne objawy odpowiadające numerom statystycznym, lecz o opis stanu klinicznego konkretnego układu lub narządu, który ‒ choć daje różne objawy, podpadające pod różne numery statystyczne ‒ stanowi tę samą chorobę, skoro dotyczy tego samego narządu lub układu.
Jeśli płatnik powziął wątpliwości co do przekroczenia okresu zasiłkowego przez ubezpieczonego, to ma nie tylko prawo, lecz także obowiązek sprawę wyjaśnić. Zgodnie bowiem z art. 61 ust. 1 pkt 1 ustawy zasiłkowej płatnicy składek na ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych, ustalają prawo do zasiłków określonych w ustawie oraz ich wysokość i zasiłki te wypłacają. Mniejsi płatnicy przekazują tylko odpowiednie dokumenty do ZUS i to zakład decyduje, czy wypłaci zasiłek. Więksi płatnicy muszą tę decyzję podjąć sami. Nie powinni wypłacać zasiłków automatycznie, ale po sprawdzeniu, że są one należne. Może się bowiem zdarzyć, że płatnik wypłaci zasiłek, a ZUS nakaże jego zwrot, bo wykryje jakieś nieprawidłowości, np. przekroczenie okresu zasiłkowego. Aby uniknąć takiej sytuacji, płatnik powinien wystąpić do ZUS z wnioskiem o ustalenie okresu zasiłkowego (formularz ZAS-64). Do czasu rozstrzygnięcia sprawy przez ZUS płatnik ma prawo wstrzymać się z wypłatą zasiłków. ©℗
Podstawa prawna
• art. 8, 9, 57i, art. 61 ust. 1 pkt 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 870)
Joanna Śliwińska