We wrześniu 2020 r. oddelegowaliśmy pracownika do pracy do Niemiec. Okres oddelegowania trwa od 10 września do końca października. Jak prawidłowo ustalić podstawę wymiaru składek na ZUS za oba miesiące, jeśli w Polsce pracownik zarabia 6000 zł miesięcznie, a za okres pracy za granicą 16 euro/godz.? Wynagrodzenia są płatne na koniec miesiąca.

odpowiedź

Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia za wrzesień będzie wynosiła 7183,40 zł, a za październik 5784,75 zł, przyjmując kurs euro na poziomie 4,4508 zł. [ramka]
Ile do wypłaty za wrzesień i październik
Pracownik pojechał we wrześniu do Niemiec. Za ten miesiąc uzyska wynagrodzenie za pracę w Polsce oraz za granicą. Załóżmy, że wynagrodzenie polskie wyniesie 1909,20 zł, a zagraniczne 1920 euro. Aby prawidłowo wyznaczyć podstawę składkową za wrzesień, należy tę część przeliczyć na złotówki według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodu. Przyjmiemy do obliczeń kurs euro z 29 września w wysokości 4,4508 zł. Po przeliczeniu płaca zagraniczna wyniesie 8545,54 zł, a łączny przychód 10 454,74 zł (1909,20 zł + 8545,54 zł). Jest on wyższy niż kwota 5227 zł. Można zatem przystąpić do odliczenia równowartości diet za 15 dni pobytu we wrześniu w Niemczech.
15 dni x 49 euro (dieta za dobę podróży do Niemiec) = 735 euro; po przeliczeniu według tego samego kursu: 3271,34 zł
10 454,74 zł ‒ 3271,34 zł = 7183,40 zł
Kwota przychodu pomniejszona o równowartość diet jest wyższa od kwoty przeciętnego wynagrodzenia, a zatem podstawa wymiaru wynosi 7183,40 zł.
Z kolei za październik 2020 r. pracownik uzyska już pełne wynagrodzenie, tj. 2816 euro (16 euro x 176 godz.). Załóżmy, że kurs przeliczeniowy z 29 października (31 października przypada w sobotę, więc wypłata musi nastąpić 30 października) wyniesie 4,4601 zł, czyli przychód w wysokości 12 559,64 zł będzie wyższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia 5227 zł. Pierwszy krok to odliczenie równowartości diet za 31 dni pobytu:
31 dni x 49 euro = 1 519 euro; po przeliczeniu 6774,89 zł
12 559,64 zł ‒ 6774,89 zł = 5784,75 zł
Podstawa wymiaru składek będzie wynosiła 5784,75 zł, bo przychód pracownika po odliczeniu diet jest wyższy od przeciętnego wynagrodzenia w 2020 r., tj. od 5227 zł.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, ale z wyłączeniem:
  • wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
  • zasiłków z ubezpieczenia społecznego,
  • przychodów wymienionych w par. 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Zgodnie z par. 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia składkowego podstawy wymiaru składek nie stanowi część wynagrodzenia pracowników, których przychód jest wyższy niż prognozowane przeciętne miesięczne wynagrodzenie, zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców, w wysokości równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu, określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, z tym zastrzeżeniem, że tak ustalony miesięczny przychód tych osób stanowiący podstawę wymiaru składek nie może być niższy od kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
W 2020 r. kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wynosi 5227 zł.
Z wyjaśnień ZUS umieszczonych na jego stronie internetowej wynika, że zwolnienie odpowiadające równowartości diet ma zastosowanie wyłącznie wtedy, gdy przychód pracownika za dany miesiąc jest wyższy niż przeciętne wynagrodzenie (wyższy niż 5227 zł), przy czym należy tu przyjąć łączny przychód uzyskany przez pracownika w danym miesiącu, tj. zarówno z pracy w Polsce, jak i za granicą.
Jeżeli przychód pracownika nie przekracza przeciętnego wynagrodzenia, to odliczenia w ogóle się nie dokonuje. Paragraf 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia składkowego nie ma zastosowania. Podstawę wymiaru składek ustala się wtedy na zasadach ogólnych. Stanowi ją faktyczny przychód pracownika z uwzględnieniem ewentualnych innych wyłączeń (np. wynagrodzenia chorobowego). [przykład 1]

przykład 1

Przychód wyższy od przeciętnego wynagrodzenia
Pracownik delegowany do pracy za granicę na cały wrzesień 2020 r. uzyskał w tym miesiącu przychód w wysokości 2000 euro, tj. ok. 8900 zł. Podstawę wymiaru składek za wrzesień należy ustalić, odejmując równowartość diet za każdy dzień pobytu, ponieważ przychód uzyskany w tym miesiącu jest wyższy od przeciętnego wynagrodzenia.
Gdyby pracownik za ten miesiąc uzyskał przychód w wysokości 1000 euro, tj. ok. 4450 zł, podstawę wymiaru składek za wrzesień stanowi kwota 4450 zł, ponieważ przychód jest niższy niż przeciętne wynagrodzenia. Nie ma możliwości odliczenia diet.

przykład 2

W Belgii więcej niż w Polsce
Pracownik do 20 sierpnia pracował w Polsce, a od 21 do 31 sierpnia w Belgii. W sierpniu 2020 r. uzyskał przychód w łącznej wysokości 6435 zł, tj.:
• za pracę w Polsce 3000 zł,
• za pracę za granicą 810 euro (3435 zł).
Ustalenie podstawy wymiaru:
11 dni x 48 euro (dieta za dobę podróży do Belgii) = 528 euro = 2350,02 zł (równowartość diet)
6435 zł ‒ 2350,02 zł = 4084,98 zł
Kwota przychodu pomniejszona o równowartość diet, tj. 4084,98 zł, jest niższa od kwoty przeciętnego wynagrodzenia, a zatem podstawa wymiaru za sierpień wynosi 5227 zł.

przykład 3

Niezdolność do pracy przez 18 dni
Załóżmy, że pracownik, o którym mowa w pytaniu, w październiku będzie chorował 18 dni, za które otrzyma wynagrodzenie chorobowe. Za pracę z kolei wynagrodzenie wyniesie 1024 euro, tj. 4567,14 zł (przy kursie 4,4601 zł). Odliczenie nie ma zastosowania, ponieważ przychód uzyskany z tytułu pracy stanowi kwotę niższą od kwoty przeciętnego wynagrodzenia. Podstawę wymiaru składek za październik stanowi kwota faktycznego wynagrodzenia, tj. 4567,14 zł.

Krótkie oddelegowanie

Zdarza się, że okres oddelegowania pracownika nie obejmuje pełnego miesiąca. Wtedy, według ZUS, kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, do której przyrównywany jest przychód pracownika, nie zmniejsza się proporcjonalnie do okresu przebywania za granicą. Nie ma ku temu podstaw prawnych. Tym samym nie ma znaczenia okres przebywania w danym miesiącu za granicą. Porównania należy dokonywać zawsze do pełnej kwoty przeciętnego wynagrodzenia.
Jeśli przychód pracownika jest wyższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia, to należy przystąpić do odliczenia równowartości diet „za każdy dzień pobytu”. Należy przez to rozumieć zarówno dni pracy poza granicami kraju, jak i dni rozkładowo wolne od pracy (np. sobotę i niedzielę, przypadające w trakcie trwania podróży służbowej). Dniem pobytu jest dzień, za który pracownik otrzymuje wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru składek, przy czym do dni pobytu nie zalicza się dni urlopu wypoczynkowego pracownika, tj. okresu ustawowego zwolnienia pracownika od obowiązku świadczenia pracy. Po dokonaniu odliczenia należy porównać wynagrodzenie pracownika z kwotą przeciętnego wynagrodzenia. [przykład 2]

Ewentualna choroba

Jeżeli pracownik przez część miesiąca wykonywał pracę za granicą, a za część tego samego miesiąca uzyskał zasiłek z ubezpieczeń społecznych lub wynagrodzenie chorobowe ze środków pracodawcy, to do oceny, czy wyłączenie z tytułu diet ma zastosowanie, nie należy brać pod uwagę ani kwoty zasiłku, ani wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy. Nie stanowią one podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. [przykład 3]
Podstawa prawna
• par. 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1949)
• rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz.U. poz. 167)