Polski organ rentowy nie ma kompetencji do oceny istnienia tytułu do ubezpieczenia społecznego w innym państwie członkowskim UE, dlatego opiera się na procedurze koncyliacyjnej – orzekł skład siedmiu sędziów Sądu Najwyższego.
Sprawa dotyczyła mężczyzny prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą w naszym kraju, który przez pewien czas (pół roku) pracował na umowie o pracę na Słowacji. Zgłosił ten fakt polskiemu organowi rentowemu i na gruncie unijnych przepisów została uruchomiona procedura koncyliacyjna (uzgodnieniowa) między organami rentowymi zainteresowanych krajów. Urzeczywistnia ona zasadę, że osoby przemieszczające się w ramach UE podlegają zabezpieczeniu społecznemu tylko w jednym państwie członkowskim.
W wyniku tej procedury doszło do odmowy objęcia mężczyzny ubezpieczeniem społecznym z tytułu pracy najemnej przez słowacki organ rentowy oraz kontynuacji ubezpieczenia społecznego w Polsce z racji prowadzonej tu pozarolniczej działalności gospodarczej. W ten sposób doszło do uwzględnienia wspólnego stanowiska obydwu instytucji.
Mężczyzna złożył do sądu odwołanie od decyzji słowackiego organu rentowego i decyzji polskiego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Podniósł w nim, że decyzja o wyłączeniu go z ustawodawstwa słowackiego nie jest prawomocna. Sąd oddalił odwołanie mężczyzny.
Sąd apelacyjny uznał za niezbędne uchylenie zaskarżonego przez ubezpieczonego wyroku i poprzedzającej go decyzji organu rentowego oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania ZUS. W jego ocenie najpierw definitywnie powinna zostać wyjaśniona kwestia podlegania ubezpieczeniu społecznemu na Słowacji (musi dojść do zakończenia procedowania), a dopiero wówczas można rozstrzygać problem podlegania ubezpieczeniu społecznemu w Polsce. Tym samym w niniejszym przypadku nie doszło do rozpoznania istoty sprawy.
Przypadek mężczyzny znalazł swój finał w Sądzie Najwyższym. Skład siedmiu sędziów SN przyznał, że ZUS nie ma kompetencji do oceny istnienia tytułu do ubezpieczenia w innym państwie członkowskim. Kontrola sądowa decyzji polskiego organu rentowego skupia się wobec tego na ocenie przestrzegania przez niego współpracy, czyli wspomnianej procedury koncyliacji. SN wskazał, że jest ona zachowana, gdy dojdzie do ustalenia wspólnego stanowiska instytucji ubezpieczeniowych, także wskutek zaakceptowania przez polski organ odmowy objęcia zabezpieczeniem społecznym przez zagraniczny podmiot.
Z punktu widzenia przepisów dotyczących koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego uchylenie przez sąd decyzji wydanej w innym państwie członkowskim nie ma znaczenia, gdyż samodzielnie nie prowadzi to do powstania rozbieżności między instytucją słowacką a polską.
W związku z tym uchylenie decyzji (o niepodleganiu ubezpieczeniu społecznemu) organu rentowego innego państwa UE nie wpływa na rozstrzygnięcie sądu polskiego w postępowaniu odwoławczym. W konsekwencji w takiej sytuacji sąd I instancji rozpoznaje istotę sprawy, gdyż w wyniku ustalenia wspólnego stanowiska organów ubezpieczony zostaje objęty polskim ustawodawstwem. Sąd II instancji nie może więc uchylić wyroku sądu I instancji i decyzji ZUS.
ORZECZNICTWO
Uchwała siedmiu sędziów SN z 9 września 2020 r. (sygn. III UZP 4/18) www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia
