Jak oblicza się zasiłek chorobowy po zmianie tytułu ubezpieczeniowego z działalności gospodarczej na współpracę przy prowadzeniu działalności?
Dlaczego hodowla zwierząt nie będzie podlegała ubezpieczeniom społecznym?
Kto może spłacić zadłużenie składkowe przedsiębiorcy?
Czy regularne wywiązywanie się z obowiązków płatnika przekona ZUS do przywrócenia terminu do zapłaty składki chorobowej?
Do końca lipca prowadziłam działalność gospodarczą i podlegałam dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Opłacałam składki od najniższej podstawy. Zakończyłam jednak prowadzenie działalności i zostałam zgłoszona do ubezpieczeń, w tym ubezpieczenia chorobowego, jako współpracownik. Jak będzie obliczany zasiłek chorobowy dla mnie?
W podobnej sprawie wypowiadał się Sąd Najwyższy, rozstrzygając ją wyrokiem z 26 stycznia 2017 r., sygn. akt II UK 635/15. SN stwierdził, że konsekwencją zakończenia prowadzenia działalności gospodarczej i rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu takiej działalności jest wyłączenie z podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przychodu uzyskiwanego z prowadzenia działalności gospodarczej. Sąd zwrócił uwagę, że zakończenie prowadzenia działalności gospodarczej i rozpoczęcie współpracy przy prowadzeniu takiej działalności, stanowiące zmianę tytułu podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu i zmianę płatnika składek na to ubezpieczenie, implikuje wyłączenie z podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przychodu uzyskiwanego z poprzedniego tytułu ubezpieczenia, czyli własnej działalności gospodarczej (tu warto wspomnieć, że za przychód w tej sytuacji uważa się deklarowaną podstawę wymiaru składek). Współpraca przy prowadzeniu działalności gospodarczej jest bowiem innym od prowadzenia takiej działalności źródłem zarobkowym. Sąd podkreślił, że zasiłek chorobowy powinien rekompensować ubezpieczonemu przychody z obecnego tytułu ubezpieczenia chorobowego, utracone wskutek czasowej niezdolności do pracy.
Oznacza to, że w opisywanym przypadku zasiłek będzie obliczany tylko z uwzględnieniem nowego tytułu ubezpieczeniowego.
Podstawa prawna
• art. 48 i 48a ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2002 r. poz. 870)
Prowadziłem dotychczas działalność gospodarczą w różnych branżach. Chciałabym teraz zająć się hodowlą zwierząt. Czy ta działalność będzie podlegała składkom jak każda inna działalność gospodarcza?
Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby prowadzące pozarolniczą działalność. Natomiast w art. 8 ust. 6 tej ustawy postanowiono, że za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się:
  • osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów prawa przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych,
  • twórcę i artystę,
  • osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu,
  • wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej,
  • osobę prowadzącą publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół.
Od 1 marca 2021 r. za taką osobę będzie uznawany także akcjonariusz prostej spółki akcyjnej wnoszący do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług.
Z kolei w art. 3 prawa przedsiębiorców wskazano, że działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły. Kluczową regulacją jest jednak art. 6 ust. 1 prawa przedsiębiorców, z którego wynika, że tej ustawy nie stosuje się w szczególności do
  • działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego,
  • wynajmowania przez rolników pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów.
Prowadzi to do wniosku, że skoro czytelnik będzie prowadził wyłącznie działalność rolniczą (w zakresie podanym w pytaniu), to tym samym nie będzie podlegał ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu.
Podstawa prawna
• art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 8 ust. 6 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2070)
• art. 3, art. 6 ust. 1 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1292; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2070)
Mój znajomy prowadzi działalność gospodarczą. Ma ok. 5 tys. zł zaległych składek, których umorzenia ZUS odmówił. Znajomy ma zajęte konta bankowe przez innych wierzycieli, a jego sytuacja stale się pogarsza. Czy jako osoba obca mogę zapłacić za niego długi bezpośrednio do ZUS?
Analiza tego pytania wymaga odwołania się do ordynacji podatkowej oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Zgodnie z art. 31 ustawy systemowej do należności z tytułu składek stosuje się odpowiednie przepisy ordynacji podatkowej.
Jak wynika z art. 62b ordynacji podatkowej, zapłata podatku może nastąpić także przez:
1) małżonka podatnika, jego zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę;
2) aktualnego właściciela przedmiotu hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego, jeżeli podatek zabezpieczony jest hipoteką przymusową lub zastawem skarbowym;
3) inny podmiot, w przypadku gdy kwota podatku nie przekracza 1000 zł.
Jednak ustawa systemowa dopuszcza odpowiednie stosowanie do składek jedynie pkt 2. W konsekwencji zapłata składek skutkująca wygaśnięciem zobowiązania przez inny podmiot (osobę) niż dłużnik składkowy może nastąpić przez właściciela nieruchomości obciążonej hipoteką przymusową względnie zastawem skarbowym. Co istotne, ustawodawca nie zawarł odesłania do odpowiedniego stosowania pozostałych dwóch form zapłaty do długów składkowych, czyli zapłaty dokonanej przez członków rodziny dłużnika lub przez inny podmiot, gdy dług nie przekracza kwoty 1000 zł. W konsekwencji przyjąć należy, że brak jest podstaw prawnych, aby osoba trzecia opłaciła w ZUS składki za dłużnika składkowego. Oczywiście nie ma przeszkód, aby przekazać środki pieniężne dłużnikowi, który może sam dokonać spłaty zadłużenia publicznoprawnego.
Warto zwrócić uwagę, że skoro przedsiębiorca ubiegał się już bezskutecznie o umorzenie składek, to nie oznacza, że nie może ponowić wniosku (art. 28 ustawy systemowej). Warto to rozważyć, o ile sytuacja finansowa przedsiębiorcy pogorszyła się od ostatniej odmowy. Zaznaczyć bowiem należy, jak podaje się w orzecznictwie sądowym, że zmiana sytuacji ubezpieczonego i wystąpienie nowych okoliczności może stanowić podstawę do wystąpienia z ponownym wnioskiem o umorzenie przedmiotowych należności, i to nawet w sytuacji, gdy pierwotnie wydana w tym przedmiocie decyzja była negatywna. Oznacza to możliwość wielokrotnego występowania z wnioskiem i skutkuje obowiązkiem jego rozpatrzenia przez organ administracji z uwzględnieniem aktualnej sytuacji zobowiązanego (por. np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 13 listopada 2018 r., sygn. akt II GSK 2171/18).
Podsumowując, można stwierdzić, że w obecnym stanie prawnym członek rodziny ani osoba trzecia nie mogą skutecznie spłacić bezpośrednio w ZUS długów składkowych przedsiębiorcy. Taka możliwość istnieje jedynie w sytuacji, gdy wpłaty będzie dokonywał aktualny właściciel przedmiotu hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego, jeżeli składki zostały zabezpieczone w ten sposób.
Podstawa prawna
• art. 62b ustawy z 29 sierpnia 1997 r. ‒ Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U z 2020 r. poz. 1325)
• art. 28, 31 i 32 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2070)
Prowadzę działalność gospodarczą od kilku lat. Nie wiem, jak to się stało, ale zapomniałam opłacić składki za lipiec w terminie. Nie mam w zasadzie żadnego usprawiedliwienia. Jak przekonać ZUS, żeby pozwolił mi opłacić składki po terminie? Zależy mi na tym, żeby nie mieć przerwy w ubezpieczeniu chorobowym.
Zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe ustają od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie. Zasada ta nie dotyczy wszystkich ubezpieczonych, ale np. osób prowadzących pozarolniczą działalność. W uzasadnionych przypadkach ZUS może na wniosek ubezpieczonego wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie. W praktyce jest to nie tyle zgoda ZUS na opłacenie składki po terminie, ile zgoda na to, aby przedsiębiorca nie został wyłączony z ubezpieczenia chorobowego. Takie wyłączenie jest o tyle uciążliwe, że prowadzący działalność od nowa musi czekać 90 dni na prawo do zasiłku chorobowego.
Ukształtowało się bogate orzecznictwo sądowe dotyczące okoliczności, które mogą stanowić podstawę do wyrażenia przez ZUS takiej zgody. Jako przykład można wskazać wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 10 października 2019 r., sygn. akt III AUa 529/19. W uzasadnieniu sąd wyjaśniał, że chociaż przesłanki wyrażenia przez ZUS zgody na opłacenie składki po terminie nie zostały przez ustawodawcę określone, to należy przyjąć, iż przesłankami tymi są okoliczności związane z przebiegiem samego ubezpieczenia chorobowego i przyczynami uchybienia terminowi do opłacenia składki. Dobrowolny charakter ubezpieczenia chorobowego osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą powoduje, że dotychczasowy sposób wywiązywania się płatnika z obowiązku opłacenia składek nie pozostaje bez wpływu na ocenę zasadności uwzględnienia wniosku o przywrócenie uchybionego terminu. Jest to jednak tylko jeden z aspektów sprawy, który powinien być analizowany w powiązaniu z pozostałymi okolicznościami, a przede wszystkim przyczynami nieterminowego opłacenia danej składki. Sąd podkreślił, że art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie powinien być traktowany z nadmiernym rygoryzmem i automatycznie prowadzić do wyłączenia z ubezpieczenia bez względu na okoliczności. Trzeba mieć zatem na uwadze te wypadki, gdy z przyczyn niezależnych od ubezpieczonego w danym miesiącu uiszczenie składki następuje z uchybieniem terminu, nie ma ono charakteru działania specjalnego, a ponadto w historii płatnika zdarzenie to jest jednorazowe.
Jak widać, sąd zaakcentował znaczenie dotychczasowego przebiegu opłacania składek przez płatnika. To, że przekroczenie terminu zdarzyło się po raz pierwszy, działa oczywiście na korzyść płatnika w takiej sytuacji. Jednak lektura dalszej część uzasadnienia prowadzi do wniosku, że może to nie wystarczyć do przywrócenia terminu. Sąd wskazał bowiem na przyczyny uzasadniające wyrażenie zgody na opłacenie składek po terminie, wśród których wymienił chorobę ubezpieczonego, nagły wyjazd, brak pieniędzy wywołany czynnikami niezależnymi od ubezpieczonego, siłę wyższą, wypadek losowy. Mogą to być również inne okoliczności, które obiektywnie wyjaśniają, że zapłata składek w terminie była niemożliwa albo niezapłacenie ich w terminie było niezależne od woli ubezpieczonego, a samo niezapłacenie składek w terminie nie było spowodowane tylko zaniedbaniem (brakiem staranności) ubezpieczonego.
W opisywanej sytuacji przyczyną niezapłacenia składki w terminie było chyba właśnie zaniedbanie. Nie przekreśla to jednak szans przedsiębiorcy na przywrócenie terminu. W każdym razie warto złożyć taki wniosek.
Podstawa prawna
• art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2070)
• art. 4 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2002 r. poz. 870)