ZUS odmówił mi zwolnienia ze składek. Nie zgadzam się z tym, więc złożyłem jednocześnie wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy do prezesa ZUS i skargę do sądu administracyjnego. Właśnie doręczono mi rozstrzygnięcie prezesa podtrzymujące odmowę. Co w tej sytuacji może zrobić sąd?
Zgodnie z art. 31zq ust. 7 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych odmowa zwolnienia z obowiązku opłacania należności z tytułu składek, o których mowa w art. 31zo, następuje w drodze decyzji. Istotne znaczenie ma przede wszystkim ust. 8 tego artykułu, z którego wynika, że od decyzji o odmowie zwolnienia z obowiązku opłacania należności z tytułu składek płatnikowi składek przysługuje prawo do wniesienia wniosku do prezesa ZUS o ponowne rozpatrzenie sprawy, na zasadach dotyczących decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra. Do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania administracyjnego dotyczące odwołań od decyzji oraz prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
Z treści tych przepisów niewątpliwie wynika, że strona niezadowolona z decyzji (czyli odmowy zwolnienia ze składek) może złożyć wniosek do prezesa ZUS o ponowne rozpatrzenie sprawy. Co ważne, rozpatrywanie tego wniosku będzie przebiegać z uwzględnieniem regulacji wskazanych aktów prawnych, czyli kodeksu postępowania administracyjnego oraz prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: p.p.s.a). W art. 52 par. 3 p.p.s.a. postanowiono zaś, że jeżeli stronie przysługuje prawo do zwrócenia się do organu, który wydał decyzję z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy, strona może wnieść skargę na tę decyzję bez skorzystania z tego prawa. Prawo do wniesienia skargi bez zwrócenia się do organu, który wydał decyzję, z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy nie przysługuje stronie, gdy organem, który wydał decyzję, jest konsul.
Albo, albo
Prowadzi to do wniosku, że strona może skorzystać alternatywnie albo z trybu ponownego rozpatrzenia sprawy, albo z trybu skargi do sądu administracyjnego. Kluczowe jest jednak to, że strona nie może skorzystać jednocześnie (w tym samym czasie) z obu tych trybów w stosunku do tej samej decyzji ZUS. Warto w tym miejscu przytoczyć mechanizm wykluczający oba te tryby na przykładzie fragmentu z uzasadnienia postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 3 marca 2020 r., sygn. akt IV SA/Po 171/20. Sąd stwierdził, że w art. 52 par. 3 p.p.s.a. ustawodawca wprowadził wybór sposobu zaskarżenia ‒ albo złożenie do organu wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, albo wniesienie skargi do sądu administracyjnego. Prawo wyboru jest pozostawione stronie, jednakże nie oznacza to, że strona może skutecznie wnieść zarówno wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, jak i skargę do sądu administracyjnego. Skargę do sądu administracyjnego może wnieść skutecznie strona, gdy nie skorzystała ze złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. W rozpoznawanej sprawie skarżący zwrócił się o ponowne rozpoznanie sprawy i jednocześnie wniósł skargę na pierwszoinstancyjną decyzję tego organu.
Trzeba poczekać
Należy wyjaśnić, że decyzja strony o wyborze środka zaskarżenia determinuje dalsze postępowanie w sprawie. W przypadku skorzystania przez stronę z wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy sąd nie może rozpoznać skargi, która dotyczy rozstrzygnięcia organu pierwszej instancji. Dopiero akt administracyjny wydany po rozpatrzeniu złożonego przez stronę środka zaskarżenia, jakim jest wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, otwiera stronie drogę do skutecznego wniesienia skargi do sądu administracyjnego (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 30 stycznia 2018 r., sygn. akt II GSK 4285/17, Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych pod adresem: orzeczenia.nsa.gov.pl, w skrócie CBOSA).
Podsumowując, w opisanej sytuacji wojewódzki sąd administracyjny nie rozpozna merytorycznie skargi na decyzję ZUS i odrzuci ją z przyczyn formalnych, bo sprawę tę już rozpatrzył w trybie ponownego rozpoznania prezes ZUS w kolejnej decyzji. Jest jednak możliwość złożenia skargi do tego sądu na decyzję prezesa ZUS, a wówczas zapewne sprawa będzie rozpatrywana merytorycznie.
Podstawa prawna
• art. 31zq ust. 7 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1086)
• art. 52 par. 3 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2325; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2070)
