Dlaczego zwolnienie ze składek nie przedłuży prawa do preferencyjnej podstawy wymiaru? Czy stan konta płatnika zawsze przesądza o istnieniu zapłaty? Co przeszkodzi w wystąpieniu do ZUS z wnioskiem o interpretację indywidualną? Do kiedy trzeba wykorzystać bon turystyczny przyznany na dziecko, które ukończy 18 lat w 2020 r.? Na jakich zasadach podlega ubezpieczeniu osoba pobierająca zasiłek macierzyński i jednocześnie wykonująca umowę-zlecenie?
Od 2019 r. prowadzę działalność gospodarczą. Obecnie korzystam z preferencyjnych składek. Skorzystałam także ze zwolnienia ze składek w trakcie epidemii – od marca do maja 2020 r. Czy oznacza to, że będę miał przedłuży 24-miesięczny okres korzystania z preferencyjnych składek?
Nie, nie będzie to możliwe. Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia. Zgodnie z ust. 2 tego artykułu prawa tego nie mają osoby, które:
  • prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność;
  • wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy.
Żaden jednak z przepisów dotyczących preferencyjnych składek nie przewiduje w jakichkolwiek okolicznościach przedłużenia okresu trwania preferencji. W każdym przypadku będzie ona wynosić 24 miesiące od rozpoczęcia prowadzenia działalności, niezależnie od tego, czy przez ten cały czas przedsiębiorca działał, czy też zawiesił swoją działalność. Także przepisy specustawy o COVID-19 nie przewidują, aby zwolnienie ze składek wpływało na okres trwania możliwości opłacania preferencyjnych składek.
Podstawa prawna
• art. 18a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2070)
Prowadzę działalność gospodarczą. Z moich obliczeń wynika, że mam nadpłatę na koncie płatnika. ZUS jednak twierdzi, że nadpłaty nie ma i odmówił mi zwrotu. Co mogę zrobić w tej sytuacji? Czy stan konta prowadzonego przez ZUS jest rozstrzygający.
Zgodnie z art. 24 ust. 6a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nienależnie opłacone składki podlegają zaliczeniu przez ZUS z urzędu na poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie ich braku na poczet przyszłych składek, chyba że płatnik złoży wniosek o ich zwrot. O nadpłacie zawiadamia płatnika ZUS albo stwierdza ją sam płatnik. Nienależnie opłacone składki podlegają zwrotowi w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku.
Podobnego rodzaju problem, jak przedstawiony w opisywanej sytuacji, rozpatrywał Sąd Najwyższy w sprawie zakończonej wyrokiem z 4 czerwca 2019 r., sygn. akt III UK 155/18. W sporze chodziło o składki opłacone za pracowników, dla których właściwe okazało się ustawodawstwo innego kraju. Stan konta płatnika tego jednak nie odzwierciedlał i ZUS odmówił zwrotu nadpłaty, której jego zdaniem nie było.
Sąd II instancji przyznał rację ZUS, wyjaśniając, że za nadpłatę składki można uznać sytuację, w której płatnik uiścił składkę bez podstawy prawnej albo w zawyżonej wysokości. Wszelkie należności wpłacone przez płatnika tytułem składek na ubezpieczenia społeczne na konto płatnika pozostają należnościami składkowymi ze stosunku ubezpieczenia społecznego. W związku z tym mogą podlegać zwrotowi tylko w trybie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji sąd apelacyjny uznał, że w stanie faktycznym sprawy istotne jest, czy na koncie płatnika istnieje nadpłata w dacie złożenia wniosku o zwrot tych składek.
Sąd Najwyższy z takim stanowiskiem się nie zgodził. We wspomnianym wyroku stwierdził, że o nadpłacie lub niedopłacie składek nie przesądza stan konta płatnika prowadzonego przez ZUS, na którym prowadzone są rozliczenia należnych składek wypłacanych przez płatnika zasiłków oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych podlegających zaliczeniu na poczet składek oraz innych składek pobieranych przez ZUS. Stan nadpłaty składek może zatem istnieć, mimo że nie potwierdza go stan konta płatnika. Ustalenie rzeczywistego stanu należności składkowych, jeśli jest on niezgodny ze stanem konta płatnika (na jego korzyść), wymaga wprawdzie jego korekty – przez złożenie deklaracji korygujących – albo sporządzenia deklaracji korygujących z urzędu, lecz ta niezgodność nie może być podstawą odmowy zwrotu nadpłaconych składek. Sąd podkreślił, że w sprawie o zwrot nadpłaconych w ten sposób składek organ rentowy ani też sądy nie mogą poprzestać na ocenie stanu konta płatnika na dzień złożenia wniosku o zwrot lub wydania decyzji w tym przedmiocie bez uprzedniego rozstrzygnięcia o istnieniu albo braku nadpłaty za miesiąc, w którym składki zostały uiszczone.
SN wskazał także, że jeśli we wniosku o zwrot płatnik powołuje się na zapłacenie nienależnych składek z braku tytułu do ubezpieczenia w danym okresie, to obowiązkiem organu rentowego jest zajęcie stanowiska, czy składki te były opłacone nienależnie, a w przypadku podzielenia takiej kwalifikacji konieczne jest wyjaśnienie, czy zostały one rozliczone w myśl zasad wynikających z przepisów dotyczących rozliczania składek, wypłaconych zasiłków z ubezpieczeń chorobowego i wypadkowego, zasiłków rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych oraz kolejności zaliczania wpłat składek na poszczególne fundusze, a w konsekwencji, czy na dzień wniosku nadpłata składek nadal istnieje.
W tej sytuacji można zaskarżyć decyzję ZUS i przedstawić w sądzie dowody na wpłacenie ZUS składek w wysokości wyższej niż należna.
Podstawa prawna
• art. 24 ust. 6a–6d ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2070)
W naszej spółce mamy wątpliwość co do oskładkowania pewnego bonusu przyznanego pracownikom. Chcieliśmy wystąpić w tej sprawie z wnioskiem o interpretację indywidualną, lecz zanim to zrobiliśmy, ZUS przysłał nam informację, że prowadzi postępowanie wyjaśniające w sprawie jednej z naszych pracownic. ZUS podejrzewa, że była zatrudniona fikcyjnie, bo została zatrudniona na początku ciąży. Czy wobec tego możemy wystąpić o interpretację indywidualną, choć ZUS wszczął wobec nas postępowanie wyjaśniające?
Na podstawie art. 83d ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ZUS wydaje interpretacje indywidualne w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek. ZUS interpretacji jednak nie wyda, jeśli dotyczy ona tych elementów stanu faktycznego, które w dniu złożenia wniosku o interpretację są przedmiotem toczącego się postępowania wyjaśniającego lub kontroli, jak również wtedy, gdy w tym zakresie sprawa została rozstrzygnięta co do jej istoty w decyzji organu.
W opisywanej sytuacji ZUS co prawda prowadzi postępowanie wyjaśniające w spółce, lecz chodzi o inną sprawę. Jedno postępowanie dotyczy istnienia stosunku pracy, a drugie podstawy wymiaru składek. Mimo że kwestia podstawy wymiaru składek w pewnym sensie także dotyczy pracownicy, co do której ZUS podejrzewa fikcyjność zatrudnienia, nie przeszkodzi to jednak w wystąpienie do zakładu z pytaniem o oskładkowanie bonusu pracowniczego.
Podstawa prawna
• art. 83d ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2070)
Pobieram świadczenie 500+ na moje dziecko, które w listopadzie 2020 r. skończy 18 lat. W tym roku z powodu epidemii nie jedziemy nigdzie na wakacje. Czy jest możliwe wykorzystanie bonu turystycznego w roku następnym, czy też musimy to zrobić do listopada, aby nie przepadł?
Z ustawy o Polskim Bonie Turystycznym (dalej: ustawa o bonie) nie wynika ograniczenie wiekowe dla dziecka, na które przyznany bon trzeba wykorzystać. Artykuł 4 ust. 2 tej ustawy stanowi, że świadczenie w formie bonu przysługuje osobie mającej w dniu wejścia jej w życie przyznane prawo do świadczenia wychowawczego 500+ albo dodatku określonego w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Bon nie jest więc przyznawany w momencie dokonywania za jego pomocą płatności, lecz został już przyznany 18 lipca 2020 r. Wyjątek od tej zasady dotyczy np. dzieci, które urodzą się po wejściu w życie ustawy, na które rodzice dopiero wystąpią o świadczenie 500+.
Ponadto z art. 7 ust. 1 ustawy o bonie wynika, że prawo do dokonywania płatności za pomocą bonu wygasa 31 marca 2022 r. Ustawa wskazuje więc datę graniczną korzystania z bonu, lecz nie wiąże jej z wiekiem dziecka, na które został przyznany.
Można więc stwierdzić, że w opisywanej sytuacji będzie można skorzystać z bonu turystycznego nawet po listopadzie 2020 r.
Podstawa prawna
• art. 4 ust. 1 i art. 7 ust. 1 stawy z 15 lipca 2020 r. o Polskim Bonie Turystycznym (Dz.U. poz. 1262)
• art. 80 ust. 1a, art. 113a, art. 115 ust. 2a ustawy z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 821)
Przebywam obecnie na urlopie rodzicielskim i pobieram zasiłek macierzyński, a jednocześnie chciałabym zawrzeć umowę-zlecenie z inną firmą. Czy jest to możliwe? Jakie składki będę musiała odprowadzić?
Nie ma przeszkód, aby osoba pobierająca zasiłek macierzyński jednocześnie zawarła umowę-zlecenie i ją wykonywała. Umowa może być przy tym zawarta nawet z pracodawcą, u którego ubezpieczona przebywa na urlopie macierzyńskim lub rodzicielskim.
Podstawą wymiaru składek osoby pobierającej taki zasiłek będzie właśnie ten zasiłek, od którego budżet państwa finansuje składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, jak również ubezpieczenie zdrowotne. Taka osoba nie jest ubezpieczona chorobowo i wypadkowo. W sytuacji gdy podejmuje ona dodatkowe zajęcie (w tym przypadku zlecenie), płatnik musi obowiązkowo odprowadzić od jej wynagrodzenia jedynie składkę zdrowotną. Przy czym zleceniobiorca może zdecydować o odprowadzeniu także składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Nie może jednak zgłosić się do ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego. Warto dodać, że ubezpieczeni znajdujący się w takiej sytuacji nie mogą zrezygnować z podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu z tytułu pobierania zasiłku i otrzymywać go w wyższej wysokości.
Warto przypomnieć, że inne zasady będą obowiązywać w przypadku zawarcia umowy-zlecenia na urlopie wychowawczym. Wówczas budżet państwa przestaje finansować składki opłacane za osobę przebywającą na urlopie wychowawczym, a zaczyna ona obowiązkowo podlegać pełnym ubezpieczeniom z tytułu wykonywania umowy zlecenia.
Podstawa prawna
• art. 9 ust. 1c ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2070)