- Dlaczego chcąc skorzystać z tarczy antykryzysowej, trzeba założyć profil na PUE ZUS
- Czy przedsiębiorca, któremu ZUS nie rozliczył jeszcze zwolnienia ze składek, może otrzymać zaświadczenie o niezaleganiu
- Jak przystąpienie do spółki cywilnej wpłynie na prawo do zwolnienia ze składek i ulgę na start
- Z jakiego powodu nie można dokonać cesji wierzytelności wobec ZUS
Prowadzę działalność gospodarczą, nikogo nie zatrudniam. Złożyłem wniosek o świadczenie postojowe, otrzymałem je już dwa razy. Chciałbym złożyć wniosek po raz trzeci, ale słyszałem, że zmieniła się jego forma i już nie mogę go złożyć na papierze. Czy to prawda?
Tak, od 24 czerwca nie jest możliwe składanie wniosków o świadczenie postojowe, jak również o zwolnienie ze składek, zwolnienie z obowiązku opłacania składek oraz udzielenie ulgi w opłacaniu składek bez opłaty prolongacyjnej (odroczenie terminu płatności lub rozłożenie na raty należności z tytułu składek), w formie papierowej. Zgodnie ze zmienionym art. 15zs ust. 6 specustawy o COVID-19 mogą być one składane wyłącznie w formie dokumentu elektronicznego za pomocą profilu informacyjnego utworzonego w systemie teleinformatycznym udostępnionym przez ZUS (chodzi o PUE ZUS), w formie dokumentu elektronicznego opatrzonego:
- kwalifikowanym podpisem elektronicznym,
- podpisem zaufanym,
- podpisem osobistym
albo wykorzystując sposób potwierdzania pochodzenia oraz integralności danych udostępniony przez ZUS; mówiąc prościej, chodzi o podpis profilem PUE ZUS.
Choć w uzasadnieniu do nowelizacji wspomniano o „ograniczeniach w przemieszczaniu się” jako przyczynie wprowadzenia tej zmiany, to jednak głównym jej powodem była duża liczba błędów we wnioskach składanych papierowo. Jak czytamy w uzasadnieniu, w przypadku wniosków o świadczenie postojowe, które wpłynęły do ZUS z kanału PUE, ponad 80 proc. świadczeń zostało przygotowanych do automatycznej wypłaty bez potrzeby angażowania pracowników ZUS. Z kolei z wniosków złożonych w formie papierowej ponad 50 proc. wymagało obsługi ręcznej i przeprowadzenia dodatkowego postępowania z udziałem wnioskodawcy. Dlatego w celu sprawnej obsługi wniosków klientów proponuje się wprowadzenie pełnej elektronizacji składania wniosków. Jak czytamy bowiem na stronie ZUS, wnioski elektroniczne są automatycznie wypełniane danymi osoby, która je składa. System pilnuje, aby niezbędne informacje zostały tam zawarte oraz nie pozwala na przekazanie błędnego formalnie lub niekompletnego wniosku.
Zmiana ta zrealizuje także inny cel, do którego dąży ZUS – zwiększenia poziomu elektronizacji obsługi płatników i ubezpieczonych. Osoby chcące skorzystać z wymienionych na początku i przewidzianych w specustawie rozwiązań są bowiem zmuszone do założenia profilu na PUE ZUS. Dotychczas najmniejsi płatnicy, a także ubezpieczeni, mogli to robić dobrowolnie, bo wszelkie wnioski i tak można było składać papierowo. Po zmianach będzie to możliwe jedynie poprzez swój profil na PUE.
Jak podkreśla ZUS na swojej stronie, wniosek można złożyć nie tylko papierowo, lecz także przez e-PUAP.
Podstawa prawna
• art. 15zs ust. 6 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1106; specustawa o COVID-19)
Prowadzę działalność gospodarczą. Złożyłam wniosek o zwolnienie ze składek za marzec‒maj 2020 r., ale wciąż jeszcze na moim koncie płatnika widnieje zaległość za maj. Chciałabym wziąć udział w przetargu, ale nie wiem, czy otrzymam od ZUS zaświadczenie o niezaleganiu ze składkami. Słyszałam, że przedsiębiorcy mieli z tym duże problemy.
Od początku obowiązywania specustawy o COVID-19 przedsiębiorcy wskazywali na problemy z uzyskaniem zaświadczenia o niezaleganiu z opłacaniem składek. Takie zaświadczenia są potrzebne chociażby w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego lub przy udzielania kredytu przez bank. Ci prowadzący działalność, którzy złożyli wnioski o zwolnienie ze składek, nieraz przez wiele tygodni widzą zaległości na swoim koncie płatnika, a to dlatego, że ZUS rozlicza konta nie od razu po złożeniu wniosku, ale nawet po kilku tygodniach. Zdarzało się niejednokrotnie, że mimo iż przedsiębiorca złożył wniosek prawidłowo i prawo do zwolnienia ze składek miał, ZUS nie wydawał zaświadczenia o niezaleganiu, bo nie zdążył jeszcze wniosku rozpatrzyć. W lepszej sytuacji pod tym względem byli ci, którzy składki mimo wszystko zapłacili, a potem na mocy kolejnych nowelizacji składali wnioski o zwolnienie ze składek wraz z wnioskiem o zwrot nadpłaty.
Ustawodawca dostrzegł ten problem dopiero po ponad dwóch miesiącach obowiązywania specustawy o COVID-19. Od 24 czerwca 2020 r. zgodnie z nowo dodanym art. 31zr ust. 3 płatnika składek, który złożył wniosek o zwolnienie z opłacania składek, do dnia rozpatrzenia tego wniosku uważa się za niezalegającego z opłacaniem składek należnych za okres wskazany w tym wniosku. Jak czytamy w uzasadnieniu, jeśli uprawniony przedsiębiorca zgłosi wniosek do ZUS o zwolnienie ze składek, to do czasu ostatecznego jego rozpoznania przez organ nie będzie traktowany jako podmiot posiadający zaległość. Będzie mógł uzyskać z ZUS zaświadczenie o braku zaległości, aby przedłożyć je zamawiającemu i tym samym spełnić wymogi formalne udziału w postępowaniu o zamówienie publiczne.
ZUS zgodnie z przepisami kodeksu postępowania administracyjnego (dalej: k.p.a.), który ma w tym przypadku zastosowanie, musi wydać zaświadczenie „bez zbędnej zwłoki”, nie później jednak niż w ciągu siedmiu dni. Jeśli tego nie zrobi, to zgodnie z k.p.a. ma obowiązek wydania postanowienia o odmowie, na które służy zażalenie. W przypadku ZUS odmowa wydania zaświadczenia następuje jednak w drodze decyzji, od której służy odwołanie do sądu ubezpieczeń społecznych.
Podstawa prawna
• art. 31zr ust. 3 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1106; specustawa o COVID-19)
• art. 217‒220 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 256; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 695)
Rozpocząłem działalność indywidualną w marcu 2020 r. i korzystam z ulgi na start. Ponadto wystąpiłem o zwolnienie ze składki zdrowotnej, na razie ZUS rozliczył mi jedynie kwiecień. W lipcu chciałbym przystąpić do spółki cywilnej. Czy mogę utracić prawo do ulgi albo zwolnienia ze składek?
Ulga na start przewidziana w prawie przedsiębiorców stanowi wyjątek od ogólnej reguły, zgodnie z którą osoby prowadzące działalność gospodarcza na terenie Polski podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu oraz zdrowotnemu. Zgodnie zaś z art. 18 ust. 1 i 2 prawa przedsiębiorców osoba fizyczna, która podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia i nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywała czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności, nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez sześć miesięcy od dnia podjęcia tej działalności. Taka osoba opłaca jedynie składkę zdrowotną.
W pierwszym okresie obowiązywania specustawy o COVID-19 korzystający z ulgi na start, zgodnie z literalną wykładnią przepisów dokonaną przez ZUS, nie mieli prawa do zwolnienia ze składek. Jedna z nowelizacji specustawy takie prawo im jednak dała, ale tylko za dwa miesiące (kwiecień i maj 2020 r.). Warunkiem jest, aby prowadzili działalność przed 1 kwietnia 2020 r. i przychód z tej działalności uzyskany w pierwszym miesiącu, za który jest składany wniosek o zwolnienie z opłacania składek:
- nie był wyższy niż 300 proc. prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w 2020 r. albo
- był wyższy niż 300 proc. prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w 2020 r., ale z kolei dochód w tym samym czasie nie był wyższy niż 7000 zł.
Spełnienie tych warunków w kwietniu pozwala na zwolnienie ze składek także za maj, nawet gdy przychód lub dochód znacznie wzrosły.
Na prawo do samej ulgi na start, a więc prawo do nieopłacania składek na ubezpieczenia społeczne, nie będzie mieć wpływu przystąpienie do spółki cywilnej. W zbliżonym stanie faktycznym stanowisko zajął ZUS (pismo z 10 czerwca 2020 r., znak WPI/200000/43/422/2020). Wskazano w nim m.in., że dla skorzystania z ulgi na start bez znaczenia jest okoliczność, że przedsiębiorca został wspólnikiem spółki. Jednocześnie ZUS zaznaczył, że do takiej sytuacji nie będzie miał zastosowania art. 9 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, z którego wynika, iż osoba prowadząca kilka rodzajów działalności pozarolniczej jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z jednego wybranego przez siebie rodzaju działalności. Organ powołał się m.in. na art. 8 ust. 6a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, gdzie postanowiono, że za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność nie uważa się osoby, o której mowa w art. 18 ust. 1 prawa przedsiębiorców.
Przystąpienie do spółki cywilnej nie będzie miało też wpływu na zwolnienie ze składek, i to bez względu na to, kiedy ono nastąpi. Prawo do zwolnienia mają bowiem także osoby prowadzące działalność w tej formie.
Podstawa prawna
• art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 9 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 695)
• art. 18 ust. 1 ustawy z 6 marca 2018 r. ‒ Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1292; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1086)
• art. 31zo ust. 3 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1106; specustawa o COVID-19)
Nasza spółka z o.o. ma sporą nadpłatę składek w ZUS. Chcielibyśmy dokonać cesji wierzytelności z tego tytułu. Czy to możliwe? Nigdzie nie ma chyba takiego zakazu.
Zgodnie z art. 24 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nienależnie opłacone składki podlegają zaliczeniu przez ZUS z urzędu na poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie ich braku ‒ na poczet przyszłych, chyba że płatnik złoży wniosek o ich zwrot. Nie tylko więc ZUS może być wierzycielem wobec płatników, lecz także płatnicy mogą być wierzycielami ZUS. Nie oznacza to jednak, że są oni uprawnieni do swobodnego dysponowania prawem do nadpłaty.
Chociaż nie wynika to wprost z żadnych regulacji prawnych, to nie jest możliwe dokonanie cesji wierzytelności wobec ZUS. Kluczowe znaczenie będzie miał art. 509 kodeksu cywilnego, z którego wynika, że wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią, chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.
W opisywanej sytuacji z jednej strony bez wątpienia spółce pewna wierzytelność od ZUS przysługuje, niejako warunkowa, z drugiej jednak strony ustawodawca zastrzegł, że przelew wierzytelności nie może sprzeciwiać się ustawie ani właściwości zobowiązania. Wierzytelność spółki wobec ZUS nie może zostać przeniesiona z uwagi na to, że jest związana z określonym prawem do nadpłaty występującym między oznaczonymi podmiotami zobowiązania publicznoprawnego. Zmiana wierzyciela byłaby tak naprawdę zmianą treści zobowiązania, co by pozostawało w sprzeczności z istotą mechanizmu nadpłat określonym w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Co warte podkreślenia, z samego założenia instytucja cesji wierzytelności nie może służyć do zmiany kręgu stron stosunku publicznoprawnego (tak np. Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 31 stycznia 2013 r., sygn. akt VI ACa 895/12).
Podstawa prawna
• art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 9 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 695)
• art. 509 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. ‒ Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1145; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. 875)