Wielu pracodawców w ostatnich tygodniach decyduje się na zawieszenie odprowadzania składek podstawowych do pracowniczych programów emerytalnych (m.in. z powodu mniejszej liczby zleceń na skutek COVID-19). W związku z tym pojawiły się pewne rozbieżności interpretacyjne: czy takie zawieszenie oznacza brak obowiązku finansowania składek podstawowych do PPE przez trzy miesiące (albo sześć miesięcy, o ile umowa zakładowa przewiduje taką możliwość)? Czy też jest to tylko odroczenie w czasie tego obowiązku?
Ustawa o pracowniczych programach emerytalnych w art. 38 ust. 1 pkt 1 wskazuje, że: „pracodawca może jednostronnie zawiesić odprowadzanie składek podstawowych” do PPE, a w ust. 2 informuje, że: „w okresie obejmującym 12 kolejnych miesięcy kalendarzowych łączny okres jednostronnego zawieszenia nie może przekroczyć 3 miesięcy”.
Natomiast ust. 3 rozszerza okres zawieszenia, wskazując, że: „jeżeli umowa zakładowa to przewiduje, łączny okres jednostronnego zawieszenia może wynosić do 6 miesięcy w okresie obejmującym 12 kolejnych miesięcy kalendarzowych”.
Instytucja zawieszenia odprowadzania składek do PPE została przygotowana przez ustawodawcę w celu rzeczywistej pomocy pracodawcom, którzy w czasach kryzysowych nie są w stanie finansować owych programów. Pracodawca może jednostronnie zadecydować o zawieszeniu finansowania PPE, a zatem to od jego decyzji zależy, czy i kiedy zdecyduje się na tego rodzaju zawieszenie. Umożliwia to przekierowanie środków przeznaczonych na finansowanie PPE na inne zadania, przede wszystkim na dotowanie wynagrodzeń zasadniczych pracowników.
Zauważmy przy tym, że zgodnie z ustawą o PPE pracodawca nie odracza, lecz zawiesza finansowanie składek do PPE. To oznacza, że przez cały okres trzech lub sześciu miesięcy (w tym drugim przypadku jeżeli umowa zakładowa to przewiduje) nie finansuje on PPE, czyli przestaje ponosić rzeczywiste koszty, które wiążą się z prowadzeniem tych programów – tj. składki podstawowe za uczestników PPE. Zapisana w ustawie regulacja ma, jak już wspomniano, wesprzeć pracodawców w czasie kryzysów finansowych albo innych problemów utrudniających utrzymanie płynności finansowej w określonym czasie. Gdyby intencją ustawodawcy było odroczenie w czasie finansowania składek i jedynie zwolnienie pracodawcy z odsetek za ich nieterminowe wniesienie, to niewątpliwie taką konstrukcję zapisałby w ustawie.
Tak sformułowane przepisy oznaczają zatem, że pracodawca ma faktyczną przerwę w finansowaniu PPE. Oznacza to również, że po jego stronie nie powstanie obowiązek ich zwrotu na rzecz uczestników PPE w przyszłości. Nie należy tu dokonywać wykładni rozszerzającej przepisów, bowiem zarówno doktryna, jak i praktyka pokazują, że taka konstrukcja ustawowa wskazuje na brak finansowania składek, co ma pomóc utrzymać PPE przez pracodawcę.
Przeciwna interpretacja – jakoby jednostronne zawieszenie dotyczyło tylko odprowadzania składek, co oznaczałoby też, że w tym czasie należy składki nadal naliczać (i odprowadzić po zawieszeniu) – byłaby sprzeczna z intencją ustawodawcy. Nie byłoby to bowiem rzeczywistą pomocą dla pracodawców, bo po okresie zawieszenia mieliby oni dodatkowe obciążenie finansowe, które wiązałoby się z koniecznością zapłaty składek podstawowych do PPE łącznie za cztery miesiące (trzy miesiące zawieszenia + kolejny miesiąc po tym okresie). To zaś mogłoby spowodować konieczność faktycznej likwidacji PPE albo poszukiwania oszczędności w innych miejscach, np. w drodze zwolnień pracowników. Warto dodać, że z punktu widzenia interesów uczestników PPE nawet sytuacja, w której przez sześć miesięcy nie otrzymają składek do PPE, jest bardziej korzystna od tej, w której pracodawca musiałby zlikwidować całkowicie tę drugofilarową formę oszczędzania na emeryturę.
Warto podkreślić, że pracodawcy, którzy prowadzą PPE zamiast pracowniczych planów kapitałowych, powinni uważać, żeby nie przekroczyć 90-dniowego okresu zawieszenia finansowania składek do PPE. Artykuł 133 ust. 2 pkt 1 ustawy o PPK stanowi bowiem: „Przepisy ustawy o PPK stosuje się do podmiotu zatrudniającego, począwszy od dnia zawieszenia naliczania i odprowadzania składek podstawowych do PPE w okresie przekraczającym 90 dni”. W związku z tym przedsiębiorcy powinni skrupulatnie pilnować, żeby nie przekroczyć tego okresu, bo skutek może być taki, że będą musieli utworzyć PPK, jednocześnie prowadząc PPE.
Podstawa prawna
• art. 38 ust. 1 pkt 1, ust. 2 i 3 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 686)
• art. 133 ust. 2 pkt 1 ustawy z 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych (Dz.U. poz. 2215; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 568)
